χάρτης
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

διαβάστε σήμερα:

χάρτης
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

#72

ΣΤΗΛΕΣ:

Ευγένιος Αρανίτσης, Ευγενία Βάγια, Γιώργος Βέης, Γιώργος Βέλτσος, Τάκης Γραμμένος, Γιάννης Ευσταθιάδης, Γιάννης Ζέρβας, Σωτήρης Κακίσης, Δημήτρης Καλοκύρης, Δημήτρης Κοσμόπουλος, Άννα Κουππάνου, Θέμης Λιβεριάδης, Ιωάννα Λιούτσια, Άρης Μαλανδράκης, Παυλίνα Μάρβιν, Μιχάλης Μοδινός, Γιώργος Μουλουδάκης, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Παντελής Μπουκάλας, Νίκος Ξένιος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Βασίλης Παπαγεωργίου, Γιάννης Πάσχος, Νίκος Πρατσίνης, Έλση Σαράτση, Σάκης Σερέφας, Λάμπρος Σκουζάκης, Ανδρέας Τσάκας, Φωτεινή Τσαλίκογλου, Γιώργος Χουλιάρας, Δήμητρα Ι. Χριστοδούλου

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Δημοσθένης Αγραφιώτης, Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Δέσποινα Αντωνοπούλου, Γεωργία Βεληβασάκη, Γεωργία Βενετσανάκη, Θάνος Γιαννούδης, Κάτια Δημοπούλου, Γιώτα Διέννη, Ανθή Δολιώτη, Πάνος Δρακόπουλος, Μαρία Ευτύχη, Παναγιώτης Ηλιόπουλος, Λεωνή Π. Θανασούλα, Φωτεινή Θεμελή, Βίκτωρ Ιβάνοβιτς, Λουίς ντε Καμόενς, Βικτωρία Καπλάνη, Φίλιππος Β. Καργόπουλος, Αντιγόνη Κατσαδήμα, Ζαν Κοκτό, Χάρολντ Κρεμέρ, Άλεξ Λακάκη, Δημήτρης Λεοντζάκος, Άννα Λιόιλ, Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Κώστας Μαντζάκος, Ιουλία Μαργαρίτη, Ρόμπερτ Μπερνς, Φέρντιναντ Μπρούκνερ, Βασίλης Ντόκος, Άφρο Ξυλάνθη, Λουκάς Παπαδημητρίου, Μαντώ Παπαρρηγοπούλου, Ελένη Παυλίδου, Μαρία Σαββάκη, Ζωή Σαμαρά, Βάσω Σαριδάκη, Χρήστος Σιορίκης, Ντον Σκόφιλντ, Σοφία Τριανταφυλλίδου, Σταύρος Τσαντές, Ρήσος Χαρίσης, Κατερίνα Χατζοπούλου, Τζέι Χἐιλι, Γιώργος Β. Χορταριάς

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

φαινόμενα

{ Πυξίδες }

Mικρή Κλίμακα: Ευγένιος Αρανίτσης, Δημήτρης Καλοκύρης, Άννα Λιόιλ, Παντελής Μπουκάλας

Με αυτή τη σειρά κειμένων του 72ου τεύχους του «Χάρτη» κλείνει ο πενταετής κύκλος της στήλης «Μικρή Κλίμακα», η οποία ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2019 και συγκέντρωσε κρίσιμη ύλη 242 κειμένων μικρομυθοπλασίας για περαιτέρω μελέτη και ανάδειξη της ελληνικής περίπτωσης, με την πλαισίωση πρωτότυπων μουσικών συνθέσεων και φωτογραφιών. Εγκάρδιες ευχαριστίες σε όλες και όλους τις/τους δημιουργούς για την ανεκτίμητη συμβολή τους σε αυτό το πρωτότυπο εγχείρημα, για το συλλογικό πνεύμα και την απευθείας ανταπόκριση από το συγκεκριμένο λογοτεχνικό πεδίο στο οποίο συναντήθηκαν από ετερόκλητες κατευθύνσεις (πεζογράφοι, ποιητές, συνθέτες, φωτογράφοι, δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί, θετικοί επιστήμονες, εικαστικοί, αρχιτέκτονες, γιατροί, νομικοί, κριτικοί, κ.ά.) Η δεξαμενή που δημιουργήθηκε και η χαρτογράφηση του τοπίου της ελληνικής μικρομυθοπλασίας αποτελεί ένα πρώτο σημείο εκκίνησης από τον πυρήνα της αφήγησης της σύγχρονης παραγωγής της πολύ σύντομης πεζογραφικής φόρμας, προς τη γεφύρωση της ελληνικής περίπτωσης με το διεθνές λογοτεχνικό και πολιτισμικό φαινόμενο, τόσο σε δημιουργικό, όσο και σε θεωρητικό επίπεδο. Σε επόμενο τεύχος θα ακολουθήσει αναλυτικότερος απολογισμός του εγχειρήματος σε συνδυασμό με την αποτύπωση κύριων ερευνητικών συμπερασμάτων, με την αισιοδοξία ότι θα συμβάλλουν στη θεωρητική πλαισίωση του είδους στην Ελλάδα, παράλληλα με μελέτες και δράσεις που δρομολογούνται προς αυτή την κατεύθυνση. » ΔΗΜΗΤΡΑ Ι. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

{ Κλίμακες }

Υπερρεαλισμός 101

Ο Μπρετόν, ο Σουπό και ο Αραγκόν συμφώνησαν, όταν συναντήθηκαν στο Παρίσι το 1917, ότι χωρίς άρνηση της αστικής αισθητικής και ηθικής δεν μπορεί να υπάρξει τέχνη στο μέλλον. Επιτείνοντας μια αντικομφορμιστική ροπή, συνυφασμένη εν καιρώ πολέμου με την πόλη, όπου είχαν επιβληθεί η τρομοκρατία της αστικής επανάστασης και η κομμούνα, ο υπερρεαλισμός αναδύθηκε με επίκληση μίας νέας σχέσης φαντασίας και ζωής, μίας ανασύνδεσης τέχνης και πολιτικής, μίας ανασυσχέτισης εικόνας και λόγου. Στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα, το Παρίσι υπήρξε πρωτεύουσα του κόσμου, σύμφωνα με τη διατύπωση του Μπένγιαμιν. Στον ψυχρό πόλεμο τη θέση του πήρε η Νέα Υόρκη, όπου προδρομικά είχαν καταφύγει υπερρεαλιστές κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Κάποιοι παρέμειναν, όπως ο Νίκολας Κάλας, που «εστίες πυρκαγιάς» τροφοδοτούσε όπου και αν βρισκόταν. Στον απόηχο υπερρεαλιστικών συνθημάτων σε καταστασιακό πνεύμα, ενώ εντείνεται ο πόλεμος στο Βιετνάμ, τα γεγονότα του Μάη του ’68 επίσης αποτελούν διαμαρτυρία για την απώλεια της θέσης αυτής. Καθώς η Σαγκάη ακόμη υστερεί, είναι άγνωστο ποια πόλη θα αντικαταστήσει τη Νέα Υόρκη ως πρωτεύουσα του κόσμου τον εικοστό πρώτο αιώνα. » ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ

{ Δοκίμιο }

Η έννοια της προσβολής και η ρητορική της

Ο Λουκιανός θα παρατηρήσει πως στη «διαβολή» μετέχουν τρεις κύριοι χαρακτήρες: ο συκοφάντης, ο συκοφαντημένος και ο ακροατής/αποδέκτης της συκοφαντίας, όπως συμβαίνει και «εν ταις κωμωδίαις». Με τον όρο «κωμωδίαις» ο συγγραφέας αναφέρεται στα κωμικά δράματα, είναι όμως πιθανό να χρησιμοποιεί τη λέξη με διευρυμένη σημασία, δηλαδή να αναφέρεται στον γελοιοποιητικό και προσβλητικό λόγο. Η ρητορική της προσβολής εμπλέκει τους ίδιους χαρακτήρες: ο πομπός, εκείνος δηλαδή που προσβάλλει (μειώνει, γελοιοποιεί, συκοφαντεί), ο δέκτης, εκείνος που αποτελεί τον στόχο της, και τέλος ο αποδέκτης του λόγου, το ακροατήριο. Ωστόσο, η συκοφαντία δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς αποδέκτη/ ακροατήριο, ενώ η προσβολή και η γελοιοποίηση είναι δυνατό να συμβούν και κατ᾽ ιδίαν ή ακόμη και μεταξύ φίλων. Επιπλέον, τα συναισθήματα του φθόνου, ως κινητήριος δύναμη που προκαλεί τον βλαπτικό λόγο, αλλά και εκείνο του θυμού ως συναισθηματικό προϊόν ρητορικής που στοχεύει να πλήξει κάποιον, σχετίζονται με τη συκοφαντία και εν γένει με τον προσβλητικό λόγο. » ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

{ Δοκίμιο }

Η τέχνη της ψυχανάλυσης

Ο περιορισμένος χώρος δεν επιτρέπει να κάνουμε ανασκόπηση της ιστορίας της ψυχανάλυσης εδώ, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι από νωρίς στην εξέλιξή της έγινε εμφανές πως ο αναλυτής χρειαζόταν ενίσχυση από το πλαίσιο για να ελέγξει τους ασθενείς που ήταν πιο έξυπνοι από τον ίδιο. Μια πρώτη ενίσχυση ήταν η χρήση του ντιβανιού για να ξαπλώνει ο ασθενής. (Συχνά το αποκαλούν «το τέχνασμα του Φρόιντ», όπως άλλωστε δικά του είναι τα περισσότερα τεχνάσματα στην ψυχανάλυση.) Τοποθετώντας τον ασθενή στο ντιβάνι, ο αναλυτής δίνει στον θεραπευόμενο την αίσθηση ότι τα πόδια του αιωρούνται ενώ έχει ταυτόχρονα την επίγνωση ότι τα πόδια του ψυχαναλυτή πατάνε γερά στο έδαφος. Ο θεραπευόμενος ταράζεται όχι μόνο επειδή πρέπει να μιλάει ξαπλωμένος, αλλά επειδή βρίσκεται κυριολεκτικά πιο χαμηλά από τον αναλυτή και με αυτόν τον τρόπο τονίζεται και γεωγραφικά η κατωτερότητά του. Επιπλέον, ο αναλυτής κάθεται πίσω από το ντιβάνι από όπου εκείνος μεν μπορεί να παρατηρεί τον θεραπευόμενο, αλλά ο θεραπευόμενος δεν μπορεί να τον δει. » ΤΖΕΪ ΧΕΪΛΙ (Η τέχνη της ψυχανάλυσης ― μτφρ. Σ. Αντωνοπούλου, Γ. Ζέρβας)

προβολές

{ Διερευνήσεις }

Διστακτικά βήματα στην «Ιδιωτική οδό» του Οδυσσέα Ελύτη

Άμα τη κυκλοφορία του, το έργο «Ιδιωτική οδός» έγινε άμεσα και εγκάρδια δεκτό, και δη υπεράνω κάθε κάθε προσδοκίας, λαμβανομένων υπ’ όψιν των πενιχρών εφοδίων του εγχωρίου αναγνώστη προ τριακονταετίας). Απεναντίας, υποτονικές έως απούσες υπήρξαν οι σχετικές αντιδράσεις στο επίπεδο εκείνο της πρόσληψης το οποίο είθισται να ονομάζεται «κριτική υποδοχής» (κατά το γαλλ. critique d’accueil). Κατάσταση η οποία, σήμερα, μπορεί και να μη μας «συγκινεί» ιδιαίτερα, αφού η συγκεκριμένη κριτική λειτουργία έχει σχεδόν εκλείψει, υποκαθιστάμενη από βολικά like και σποραδικά σχόλια σε blogs. Πλην όμως την δεκαετία του '90 η «κριτική υποδοχής», καίτοι είχε ήδη αρχίσει να συρρικνούται, ήταν ακόμη παρούσα με τα χαρακτηριστικά γένη και είδη της (βιβλιοκρισίες, βιβλιοκριτικές, στήλες του βιβλίου, φιλολογικές επιφυλλίδες...) που σκοπό είχαν να στηρίξουν και να καθοδηγήσουν την αυθόρμητη επαφή με το έργο. Μεταφορικά, ma non troppo, θα έλεγα ότι η συγκεκριμένη διαδικασία έμοιαζε με αναγωγή της παρθενικής ανάγνωσης σε ένα σύστημα συντεταγμένων, με τετηγμένη την τέρψη και τεταγμένη την κατανόηση. Για την απρόσκοπη λειτουργία του εν λόγω συστήματος, απαραίτητο ήταν, επιπλέον, αυτό να ακολουθεί την (τρόπον τινά) την «πεπατημένη» δηλαδή το θεωρητικό του σκέλος, να διαμορφωθεί και να κινείται σε στενή συνάρτηση προς το εμπειρικό. » ΒΙΚΤΩΡ ΙΒΑΝΟΒΙΤΣ

{ Διερευνήσεις }

Το ζήτημα του ήχου στην «Γραφή Ε΄» της Μαντώς Αραβαντινού

Τη στιγμή της γέννησης το νεογνό αποχωρίζεται μια για πάντα το ζεστό και υδάτινο περιβάλλον της μήτρας, εκτίθεται στο οξυγόνο και κλαίει. Το πέρασμα από την αδιάπλαστη ύπαρξη στην ζωή σηματοδοτείται από αυτόν τον ήχο του κλάματος. Ομοίως και στην «Γραφή Ε’» της ΜΑΝΤΩΣ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ, η διαδικασία της ποιητικής γραφής ταυτίζεται με την βιολογική διαδικασία της κύησης με την ποιήτρια-ερευνήτρια να ψάχνει αυτό το πρώτο κλάμα που θα σημάνει την γέννηση της ποίησης. Μια όμως από τις πολλές ιδιαιτερότητες αυτού του εγχειρήματος ―και είναι ήδη ενδιαφέρον ότι μιλάμε για εγχείρημα και όχι για τετελεσμένο έργο― είναι πως η ποιήτρια δεν αναλαμβάνει αποκλειστικά τον ρόλο ούτε της μητέρας, παρότι είναι δημιουργός, ούτε του εμβρύου, παρότι χρησιμοποιεί κυρίως το α΄ ενικό πρόσωπο. Άλλωστε, έχει ήδη διατυπωθεί πως ονομάζεται κανείς δημιουργός «με την προϋπόθεση ότι είναι διφυής και ότι δεν αγνοεί κανένα από τα φαινόμενα της διπλής του φύσης», έχει δηλαδή μια μόνιμη διφυία και μπορεί να είναι «συγχρόνως ο εαυτός του και κάποιος άλλος» (Baudelaire). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Αραβαντινού «είναι» και «παρατηρεί» ταυτόχρονα, «γράφει» αλλά και «γράφεται». » ΜΑΝΤΩ ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ

{ Κινηματογράφος }

Πανδοχείο Γυμνών Ποδιών {Αρχιτεκτονική εγκυκλοπαιδικού μυθιστορήματος}

Διασκεδάζατε σε μια ακόμα γιορτή όταν έφτασε στην πόλη ο Owen Legate, ένας σκεφτικός, μυστηριώδης επισκέπτης, που μετέφερε την ανακοίνωση της απόλυσης μιας σειράς υπαλλήλων του σιδηροδρόμου, εξαιτίας της ασύμφορης πλέον παράκαμψης του Ντόντσον. Δεν έμοιαζε συντετριμμένος – είχε ήδη, όχι χωρίς κάποια αόριστη λύπη, αποδεχτεί την οικονομική συγκυρία της «Μεγάλης Ύφεσης»· άλλωστε άλλοι λάμβαναν τις σκληρές αποφάσεις που ο ίδιος κοινοποιούσε. Τον βρήκες στο μεγάλο τραπέζι της κουζίνας και άρχισες να του διηγείσαι για κάποιον εργάτη που σε πήγε για χορό σ’ ένα περίφημο ξενοδοχείο του Μέμφις. Ήσουν συνεπαρμένη από την ίδια σου την διήγηση, όχι όμως κι ο Όουεν, που δεν πίστεψε λέξη. Η βραδιά βρισκόταν προς το τέλος της: ριγμένα πιάτα και χυμένα ποτά στις ξύλινες σανίδες της σάλας, οι πάντες βυθισμένοι στα ποτήρια τους ή σε μια γωνιά, αναζητώντας το σωσίβιο κάποιου σώματος. Καθόσουν στην κούνια της βεράντας με τον ερωτευμένο νεαρό όταν άκουσες το Hummingbird Express. Σηκώθηκες, αγκάλιασες με λαχτάρα έναν κίονα και εξομολογήθηκες πως αυτό το τραίνο ονειρευόσουν να σε πάρει μακριά από εκείνο το καταθλιπτικό και ετοιμόρροπο σπίτι. Αλλά το μόνο που είχες ως παρηγοριά ήταν το φιλί εκείνου του άντρα. » ΛΑΜΠΡΟΣ ΣΚΟΥΖΑΚΗΣ (β΄ επιστολή στη Νάταλι Γουντ)

{ Κλίμακες }

Χλομό φως

Εμείς οι εθνικοί θεωρούμε τους εαυτούς μας νομοταγείς Ρωμαίους πολίτες, κι έτσι το να γιορτάζουμε τα γενέθλια του Ιησού μαζί με τους εκ καταγωγής Ρωμαίους είναι μια υποκρισία. Ξέρω τι γιορτάζουν οι Εθνικοί κατά βάθος, και ξέρω και τι περιμένουν από τον αυτοκράτορά τους. Περιμένουν έναν άνθρωπο που θα απομακρυνθεί από κοντά τους και θα κλειστεί σ’ ένα λαμπρό παλάτι, χωρίς όμως να περιφρονεί τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες τους. Θέλουν έναν αυτοκράτορα πάνω από τους κοινούς θνητούς, που με αξιοπρέπεια θα στρέφεται στον λαό του και θα διακρίνει τις ανάγκες του. Όμως τον θέλουν να λάμπει σαν ήλιος και να μοιράζει γενναιόδωρα τις παροχές του από ένα ολύμπιο ύψος, μακρινό. Ο Γιουλιάνους δεν είναι τέτοιος. Ο Δεκέμβριος είναι εποχή γιορτής για εμάς τους Ρωμαίους Εθνικούς, και συνηθίζουμε να ανταλλάσσουμε δώρα. Δυο μέρες αργότερα λατρεύουμε τον Ανίκητο Ήλιο. Κάποιοι είναι κατάλληλοι για όπλα, κάποιοι κατάλληλοι για γεωργία και κάποιοι έχουν την ικανότητα να επιδοθούν στο κυνήγι, όμως τον χειμώνα αυτά δεν γίνονται. Ο χειμώνας φυλακίζει τα πνεύματα μέσα στη γη, γι’ αυτό κι εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να γιορτάσουμε τα Mπρουμάλια, τη «σύντομη μέρα», τουλάχιστον μέχρι να κερώσει το φως του ήλιου. Και συνεχίζουμε να ευχόμαστε ο ένας τον άλλον με μικρά δώρα, πάντα με την ίδια ευχή: "Vives annos!-Vives annos!" » ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ