ΣΤΙΓΜΑΤΑ

Βραβείο Ειρήνης (του Αριστοφάνη, που φαίνεται πως άριστος ήταν) θεσμοθετείται άπαξ, πριν αμέσως καταργηθεί, προς απονομή στον Δονάλδο (“παγκόσμιο ηγέτη” στα πρωτο-κελτικά) Τραμπ, που σημαίνει ατού ή κόζι στα αγγλικά, εκ μέρους του Ιδρύματος Ειρήνης Πα Πα, ― φράση που παραπέμπει στον Ντόναλντ Ντακ.
Το βραβείο αποτελεί χρυσοποίκιλτη, μνημειώδη, ώστε να απορροφά τον βραβευμένο, τρισδιάστατη αναπαράσταση του πίνακα L’ Origine du monde του Γουσταύου (που σε γερμανο-σκανδιναβικές γλώσσες στυλώνει “βασιλική ράβδο” ή ράβδο των Θεών ή των Γότθων) Κουρμπέ, ο οποίος στο κουρμπέτι έβγαλε τον ρεαλισμό, ενώ ως «όμορφο όνειρο» περιέγραψε την πόλη κατά τη συμμετοχή του στην Παρισινή Κομμούνα.
Το βραβείο θα απονεμηθεί από άβαταρ του απαγχονισμένου στο κελί του δράστη σεξουαλικών αδικημάτων Τζέφρι (που σημαίνει ειρηνική τοποθεσία ή “ειρήνη του Θεού”) Έπσταϊν. Το επώνυμο, που προέρχεται από γαλατικό νερό (apa), όπως σε ποταμό, και γερμανική πέτρα (stein), φέρουν ιός του έρπητα και σπάνιο σύνδρομο, που προκαλεί νεφρίτιδα και απώλεια ακοής, ενώ ως ρήμα στην αμερικανική σλανγκ σημαίνει να εμφανίζεις ως αυτοκτονία τη δολοφονία ατόμου αναμεμειγμένου σε συνωμοσία.

Βραβεία ετυμολογίας, εντομολογίας ή ετοιμολογίας φέτος δεν θα δοθούν, ενώ τα επώνυμα διαρκώς συνεπάγονται e-πόνημα.

Από πολύ νέος δούλεψε στο ατελιέ του Γιώργου Ζογγολόπουλου και του Θανάση Απάρτη. Αργότερα στο Παρίσι μαθήτεψε στο ατελιέ του André Lhote και στη σχολή του Paul Colin. Εφέτος, από την πρώτη έκθεσή του στη γκαλερί «Πέην» το φθινόπωρο του 1955, έκλεισε ένας κύκλος 70 χρόνων αφιερωμένος στο μήνυμα του καθαρού χρώματος και των απλών σχημάτων. Το έργο του εμπνευσμένο, είτε από τα παράθυρα των κατεστραμμένων μεταπολεμικά νεοκλασικών, είτε από τις πολύχρωμες τέντες που σκέπαζαν κάποτε όλο το λιθόστρωτο δρόμο στο τσαρσί (αγορά) της Μύρινας στη Λήμνο, είτε από κάποιο μεσότοιχο αποτύπωμα σε ένα προς ανοικοδόμηση οικόπεδο, είτε από τα πεταμένα τελάρα σε κάποιο ψαροχώρι του Ινδικού, είτε ακόμη από τις όψεις ενός παραποτάμιου οικισμού στο μακρινό Βιετνάμ, επιχειρεί να αποδώσει την ανθρώπινη χειρονομία, την κρυφή ανθρώπινη παρουσία στα τεχνικά ίχνη του αστικού, δομημένου περιβάλλοντος. Ένα στοχαστικό έργο, χρωματικό δοκίμιο για τον λυρισμό τής απουσίας.

Οι Πέρσες μετά την ήττα τους στο Μαραθώνα απέπλευσαν για την πατρίδα τους αφού παρέλαβαν τους Ερετριείς αιχμαλώτους τους από την Αιγίλια. Τους μετέφεραν στην Aρδέρικκα, που βρισκόταν στο δρόμο ο οποίος συνέδεε τις Σάρδεις με τα Σούσα, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος. Εκεί πάρα πολλά χρόνια αργότερα ο Μέγας Αλέξανδρος συνάντησε τους απογόνους τους.

Ποια πιο μεγάλη λύπη από αυτήν, ποιος μεγαλύτερος καημός; Να μην ξαναδούν ούτε οι ίδιοι, ούτε τα παιδιά τους, ούτε τα εγγόνια τους, ξανά θάλασσα, ξανά τα νερά της, το κύμα, τα κύματά της. Ποια μεγαλύτερη καταδίκη για ανθρώπους που σ’ ακρογιάλια δίπλα αναστήθηκαν, που του ήλιου το φως εκεί δίπλα τους βλέπανε, που του Αιγαίου τη μητρική αγκαλιά γνώρισαν, ήξεραν, θυμόντουσαν ως της ζωής τους τα τέλη.

Γι’ αυτό κι ο Πλάτων, δυο φορές στις μεταφράσεις μου, μαζί του κι εγώ πολύ, πάρα πολύ συγκινημένος:

Ερετριείς της Εύβοιας. Κι αλίμονο απ’ τα Σούσα
μας θάψαν’ όχι μακριά. Μα πόσο απ’ την πατρίδα!

                    *
Μακριά απ’ το κύμα όλο ζωή, το θόρυβο του Αιγαίου,
εδώ, απ’ τα Εκβάτανα, στη μέση πια του κάμπου,
Ερέτρια πατρίδα μας, εμείς σε χαιρετάμε,
κι Αθήνα εσύ γειτόνισσα, και θάλασσά μας πρώτη.

( Από το ανέκδοτο βιβλίο Νουάρ Στιγμές )

Αρχιτέκτων, απόφοιτος του Πανεπιστήμιου του Κέιπ Τάουν. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Μετά το Ιράκ σταδιοδρόμησε στην Ελλάδα, από το 1961 με τον Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Το γραφείο «Σγούτας Αρχιτέκτονες» έχει εκπονήσει σημαντικές μελέτες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Βασίλης Σγούτας διατέλεσε αντιπρόεδρος του ΣΑΔΑΣ (1983-1984), μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ (1984-2006), πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA, 1999-2002 και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της). Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Πρόσφατα εκδόθηκε το βιβλίο του Ένας Αθηναίος για την πόλη του (εκδ. Πλέθρον 2021). Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική. 

Η Agra υπήρξε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Μογγόλων στην Ινδία. Το όνομα ίσως προέρχεται από τη λέξη αλυκή στη γλώσσα Χίντι. Κάποιοι υποπτεύονται ότι πρόκειται για έδρα εκδόσεων, με ειδίκευση σε έργα που δεν έχουν γραφεί, όπως Η Αλυκή στη χώρα των θυμάτων. Αλάτι στις πληγές σκορπά κάθε ιστορία. Εκεί υψώνεται το Taj Mahal, μαυσωλείο για τη σύζυγο του αυτοκράτορα, που πέθανε το 1631, ενώ γεννούσε το 14^ο παιδί τους. Η εν λόγω κόρη έζησε εβδομήντα πέντε χρόνια, διοργανώνοντας φαντασμαγορικούς γάμους συγγενών της. Κορόνα του ανακτόρου σημαίνει το όνομα του ινδο-ισλαμικού μνημείου από λευκό μάρμαρο – που αλλάζει αποχρώσεις, αναλόγως του πώς πέφτει το φως ― στη γλώσσα Ουρντού, με απώτερη προέλευση την αραβική και την περσική, που φαρσί γνώριζαν οι Ιρανοί. Δεν αποκλείεται όμως να προκύπτει από παραφθορά, αφού Mumtaz Mahal αποκαλούσαν την αυτοκράτειρα.
Περισσότερα από είκοσι χιλιάδες άτομα για πάνω από δεκαπέντε χρόνια δούλευαν για την κατασκευή του μαυσωλείου, που περιστοιχίζεται από τέσσερις μιναρέδες. Άλλα πέντε χρόνια χρειάστηκαν για τους κήπους και λοιπά κτήρια από κόκκινο ψαμμίτη. Συνεργάστηκαν λιθοξόοι από το Βελουχιστάν, γλύπτες από τη Μπουχάρα, σχεδιαστές από τη νότια Ινδία, καλλιγράφοι από Συρία και Περσία, αλλά και Ιταλοί τεχνίτες. Δεν έχουν επαληθευθεί αφηγήσεις, με τρομακτικές λεπτομέρειες για ακρωτηριασμούς και εκτελέσεις αρχιτεκτόνων, που είχαν προσληφθεί. Δεν φαίνεται να ευσταθεί ότι Βρετανός κυβερνήτης των Ινδιών ήθελε να κατεδαφίσει το μνημείο για να εκποιήσει σε πλειστηριασμό τα μάρμαρα, όπως έκανε με υλικά από το Φρούριο της Άγκρα, ή θα μπορούσε να είχε συμβεί με άλλα μάρμαρα, όπου κακιά σκουριά δεν πιάνει.
Στη δωδέκατη επέτειο από τον θάνατο της αυτοκράτειρας, χρόνια πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή, έγινε η πρώτη τελετή εγκαινίων, ως είθισται με δημόσια έργα. Στην υγρασία, που στο μαυσωλείο προκάλεσε η περίοδος των μουσώνων, αναφέρεται επιστολή, την οποία έστειλε το 1652 στον αυτοκράτορα ένας από τους γιους του. Έξι χρόνια αργότερα ανέτρεψε τον πατέρα του, που υπέφερε από στραγγουρία, σε μάχες έχοντας κατατροπώσει τους αδελφούς του. Σταγόνα σταγόνα στο τέλος κυλά κάθε λέξη. Ο γιος φυλάκισε τον πατέρα στο Φρούριο, από όπου μπορούσε να βλέπει το Ταζ Μαχάλ, στο οποίο τον έθαψε, όταν πέθανε το 1666, δίπλα στην αγαπημένη σύζυγό του. Όπως και σε ινδο-πακιστανικές συγκρούσεις αργότερα, ικριώματα στο μαυσωλείο το 1942 επιδίωκαν να το αποκρύψουν από νέους Ιάπωνες πιλότους, έτοιμους να πέσουν πάνω στον στόχο. Τον καμικάζι συνήθως συνόδευε δεύτερο αεροπλάνο, με εντολή να καταρρίψει τον λιγότερο έμπειρο συνάδελφο, αν δίσταζε. Στερεό απόβρασμα της ιστορίας των λέξεων, κάθε μνημείο μπορεί να γίνει στόχος.