χάρτης
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

διαβάστε σήμερα:

«Τι εφύλαγεν αυτός ο Χαμαιδράκων;» και η αποκατάσταση του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ευσταθίου

χάρτης
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

#80

ΣΤΗΛΕΣ:

Γιώργος Βέης, Γιώργος Βέλτσος, Ευριπίδης Γαραντούδης, Τάκης Γραμμένος, Γιάννης Δούκας, Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Γιάννης Ευσταθιάδης, Νίκος Ζήβας, Σωτήρης Κακίσης, Δημήτρης Κοσμόπουλος, Θέμης Λιβεριάδης, Βαγγέλης Λιβιεράτος, Ιωάννα Λιούτσια, Άρης Μαλανδράκης, Γιώργος Μουλουδάκης, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Νίκος Ξένιος, Βασίλης Παπαγεωργίου, Γιάννης Πάσχος, Σάββας Πατσαλίδης, Νίκος Πρατσίνης, Έλση Σαράτση, Σάκης Σερέφας, Ανδρέας Τσάκας, Δράχου Χούδρα, Γιώργος Χουλιάρας

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Κώστας Αγοράκης, Δημοσθένης Αγραφιώτης, Β. Ο. Άντερς, Ευγενία Αντωνίου, Γιώργος Βαρθαλίτης, Γεωργία Βενετσανάκη, Μαρία Βέρρου, Μαρίζα Γαλάνη, Τάκης Γεράρδης, Κατερίνα Γκιουλέκα, Άννα Γρίβα, Μαρία Διαμαντοπούλου, Γιώτα Δ. Διέννη, Πολυχρόνης Δρόσος, Αγγελική Ζαμάνου, Φρανσίσκο Ινοχόσα, Βασιλική Κιούπη, Βασίλης Κόκκοτας, Γιώργος Λαϊνόπουλος, Ζιλ Λαφόργκ, Γιάννης Λειβαδάς, Βάιος Λιαπής, Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου, Κυριακή Λυμπέρη, Λία Μεγάλου-Σεφεριάδη, Ελένη Μερκενίδου, Ζόου Μο, Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Κατερίνα Μπρέγιαννη, Κατερίνα Νιάνιου, Στέργιος Ντέρτσας, Λίνα Ξανθοπούλου, Παλλαδάς ο Αλεξανδρινός, Θεόδωρος Παπαγγελής, Αγγελική Πεχλιβάνη, Άγγελος Πεφάνης, Αλέξανδρος Πλατανιώτης, Μένη Πουρνή, Ζωή Σαμαρά, Θοδωρής Σαμαράς, Κυριακή Σαμπατακάκη, Ματθίλδη Σεράο, Αλέξης Σταμάτης, Αλφονσίνα Στόρνι, Τζάνετ Τολέδο, Νατάσα Τρέθιουεϊ, Νίκος Χαρτοματσίδης, Λευτέρης Χονδρός, Σινγιάν Χόου, Κωνσταντίνος Χρυσόγελος, Χ. Ψ. Ωρολόγιος

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

φαινόμενα

{ Διερευνήσεις }

«Τι εφύλαγεν αυτός ο Χαμαιδράκων;» και η αποκατάσταση του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ευσταθίου

Η τελευταία παράγραφος του διηγήματος προκαλεί το ερώτημα: Τι έρχεται άραγες να κάνει ο Χαμαιδράκων στον Χαμόδρακα, στην παραλία της Νέας Κρήνης; Διαβάζοντας τη νεότερη βιβλιογραφία θέλω να πιστεύω πως ο ατρόμητος πολέμαρχος γνωρίζων την αλήθεια των τραγικών γεγονότων τον Αύγουστο 1185, έρχεται μέσω της λογοτεχνίας να άρει την αδικία και ν’ αποκαταστήσει το όνομα και τη φήμη τού μητροπολίτη Ευσταθίου από τη διαβολή ορισμένων βυζαντινολόγων φιλολόγων και ιστορικών· πως τάχα ο σοφός μητροπολίτης Θεσσαλονίκης τα ʼχε κάνει πλακάκια με τον Αλδουίνο και τους Νορμανδούς καπετανέους για να σώσει το τομάρι του από τη σφαγή αφήνοντας το ποίμνιό του στο έλεος κάθε Νορμανδού αλήτη, και πως μετά την αναχώρησή τους από την κατακρεουργημένη πόλη εστράφη με κολακείες και γλώσσα λογοτεχνική προς τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Β΄ Άγγελο (1185-1195) για να αποσείσει, όπως υποστηρίζουν, καταγγελίες Θεσσαλονικέων εις βάρος του. Αποσιωπά ο Πάνος Θεοδωρίδης τον πραγματικό λόγο, που ο στρατηλάτης Χαμαιδράκων εμφανίζεται στον ουρανό της Νέας Κρήνης με φεγγαρόφωτο, επάνω από την ταβέρνα τού Χαμόδρακα· ίσως από απλή συνωνυμία λέγει, κλείνοντας το μάτι και τη διήγηση στο σημείο αυτό, και ο νοών νοείτω. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ (για τον Πάνο Θεοδωρίδη)

{ Δοκίμιο }

Ασθενείς στα δεσμά τους: από τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη στον Albert Camus

Πριν αναλυθούν οι αποτυπώσεις της ετεροτοπίας στα συγκεκριμένα παραδείγματα λογοτεχνικών έργων, είναι σκόπιμο να επεξηγηθούν οι έννοιες και ειδικότερα το περιεχόμενό τους, όπως χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο αυτού του κειμένου. Ως ετεροτοπίες κατά την ανάλυση του Michel Foucault μπορούν να οριστούν οι χώροι που ενυπάρχουν στο πλαίσιο της ―αστικής κυρίως― χωροθετημένης κανονικότητας ως παράλληλα περιβάλλοντα, δηλαδή οι φυλακές, τα νοσοκομεία, τα λοιμοκαθαρτήρια κλπ. Επίσης, ως ετεροτοπία μπορεί να νοηθεί ένας συγκεκριμένος χώρος που εμπεριέχει περισσότερα περιβάλλοντα, ένα μικρόκοσμος. Θα μπορούσε κανείς επίσης να συμπεριληφθούν στις ετεροτοπίες τόποι που βρίσκονται σε επικοινωνία με άλλους τόπους, μέσω συνδέσεων που υποβοηθούν την κυκλοφορία της πληροφορίας, μέσω δηλαδή δικτύων, θεωρώντας τα τελευταία ως μέσο οργάνωσης του χώρου. Αν και ο Foucault, χρησιμοποίησε την έννοια της ετεροτοπίας όσον αφορά τον χώρο, οι πρώτες του αναφορές σε αυτήν έχουν να κάνουν με κείμενα. Η ίδια η λογοτεχνία μπορεί να θεωρηθεί ως ετεροτοπία: όπως μας θυμίζει ο Μπόρχες, ο καθρέπτης αντικατοπτρίζει, διπλασιάζει την πραγματικότητα, δημιουργεί δηλαδή έναν εικονικό χώρο. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΡΕΓΙΑΝΝΗ («Ετεροτοπίες των μολυσματικών ασθενειών στη λογοτεχνία της νεωτερικότητας»).

{ Διερευνήσεις }

Η πρωτοπορία ως πολιτιστικό διακύβευμα

Προσφέρεται, άραγε, κάποια διαφορετική προσέγγιση που θα πριμοδοτούσε περισσότερο την ασυνέχεια στις πρωτοβουλίες που φιλοδοξούν να ονομαστούν «πρωτοποριακές» και όχι να επιμείνει στην εσωτερική συνέχεια (ιστορική και μορφολογική); Μια δυνατή απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μπορούσε να ξεκινήσει ήδη με μια οριοθέτηση ―αν όχι έναν ορισμό― της πρωτοπορίας. Πιο συγκεκριμένα, αν θεωρήσουμε ότι τη χωροεπικράτεια της τέχνης συνθέτουν καλλιτέχνες, θεσμοί, αγορά, συλλέκτες, κριτικοί, ιστορικοί, αισθητικοί φιλόσοφοι, πολιτικο-πολιτιστική συγκυρία, κοινωνικές ομάδες ― δηλαδή ο αποκαλούμενος κόσμος της τέχνης (artworld), σ' αυτό το πλαίσιο και σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο ένας συνδυασμός προσώπων, ομάδων και οργανωτικών δομών, διεκδικούν και διατείνονται με τις καλλιτεχνικές (συν)εργασίες τους ότι διαμορφώνουν καταστάσεις ασυνέχειας και ρήγματος σε σχέση με τα καθιερωμένα του χώρου αυτού και ότι αποκτούν έτσι μέσα σ' αυτόν μια δεσπόζουσα θέση. Με άλλα λόγια, η πρωτοπορία συνδέεται μ' ένα πολιτιστικό διακύβευμα που δεν περιορίζεται στο επίπεδο της διατύπωσης ή της εξαγγελίας αλλά πραγματώνεται σ' όλη την έκφανσή του εν μέσω του κόσμου της τέχνης. ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ

{ Ποίηση & Πεζογραφία }

Η εποχή των βολβών

Στη βιβλιοθήκη της Σχολής μελετούσες την «Ανατομική» του Σκλαβούνου, αμερικάνικα εγχειρίδια επιδεσμολογίας, το σύγγραμμα «Πρώτες βοήθειες μετά οδηγιών προλήψεως ατυχημάτων και στοιχείων Ανθρωπολογίας», το βιβλίο του Chamberlain “Symptoms and Signs in Clinical Medicine”, τους πολυτελείς έγχρωμους ξενόγλωσσους Άτλαντες του Spalteholz. Όταν αργότερα ορθοπόδησες οικονομικά, παρήγγειλες από Αμερική το “Gray’s Anatomy”, εκείνο το υπέροχο βιβλίο που τόσο θαύμαζες ως φοιτητής στο Αναγνωστήριο. Εγώ τότε ήμουν μικρή, δεν πολυκατάλαβα ότι είχε φθάσει με το ταχυδρομείο το «βιβλίο-θρύλος» —εσύ εντωμεταξύ το ψηλαφούσες με άφατο ενθουσιασμό. Ανακαλούσες τον βραχνά του εργαστηρίου Ανατομίας όπου οι φοιτητές ασκούνταν στον εντοπισμό ειδικών ανατομικών δομών σε πτώματα συντηρημένα στη φορμόλη. Ευτυχώς που τα πτώματα της δεξαμενής δεν έμοιαζαν και πολύ με ανθρώπους. Στο μαρμάρινο τραπέζι του Ανατομείου —φτιαγμένο με ταφόπλακα από αυτές του καταπατημένου εβραϊκού νεκροταφείου— τραβήξατε το 1954 μια φωτογραφία: μια ομάδα επτά φοιτητών συγκεντρωμένοι πλάι σ´ ένα πτώμα που θυμίζει απανθρακωμένη μούμια. Ανάμεσά σας, στο κέντρο, μια όμορφη κοπέλα με λευκή στολή. Επάνω σας κρέμεται ένας μοναχικός γλόμπος με μακρύ σχοινάκι. Όλοι κοιτάζετε το πτώμα, ένας από εσάς τον φακό. ΓΙΩΤΑ Δ. ΔΙΕΝΝΗ

προβολές

{ Κόμικς }

Η ―ελληνικότατη― Ακμή στα καρτούν του Γουάιλ Ε. Κογιότ

Με τα χρόνια, η Warner Brothers κυκλοφόρησε έναν κατάλογο της Acme, με μια ευρεία γκάμα προϊόντων που εμφανίζονται στα καρτούν της σειράς. Παράλληλα, η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία του Ρόμπερτ Ζεμέκις «Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ» (1988), με εξαιρετικό συνδυασμό ζωντανής δράσης και κινουμένων σχεδίων, εξηγεί λεπτομερώς τις εσωτερικές λειτουργίες της Acme. Πολλές σκηνές, με τη συμμετοχή διαφόρων χολιγουντιανών καρτούν (του Κογιότ συμπεριλαμβανομένου, εννοείται) επικεντρώνονται στα προϊόντα της εταιρείας, με κορυφαία σκηνή εκείνη της δολοφονίας του ιδρυτή της, Marvin Acme, που διαδραματίζεται στις κεντρικές αποθήκες των εμπορευμάτων (για πρώτη φορά σε κοινή θέα). Έξι χρόνια πριν την κυκλοφορία αυτής της ταινίας, δημοσιεύτηκε στις σελίδες ενός σατιρικού περιοδικού μια ανατρεπτική εξέλιξη της ολέθριας σχέσης του Κογιότ με την Acme και με τα επώδυνα γκάτζετ που του αποστέλλει. Πιο συγκεκριμένα, από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο του 1982, το περιοδικό «National Lampoon» παρουσίασε σε συνέχειες την υποτιθέμενη αγωγή που είχε καταθέσει ο Γουάιλ Ε. Κογιότ («εφεξής “ενάγων”» όπως έγραφε το κείμενο) εναντίον της Acme («εφεξής “εναγόμενη”»), για τα ελαττωματικά αντικείμενα που του είχαν αποστείλει. Το περιοδικό «κάλυψε» τη δίκη σαν να ήταν πραγματικό γεγονός. Στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας το Κογιότ είχε δηλώσει ότι σε 85 τουλάχιστον περιπτώσεις αγόρασε, μέσω του τμήματος ταχυδρομικών παραγγελιών της εναγόμενης, διάφορα προϊόντα που του προκάλεσαν σωματικές βλάβες λόγω ελαττωματικής κατασκευής ή ακατάλληλης προειδοποιητικής σήμανσης. Παρότι στο τέλος εμφανίστηκε ο/η (απροσδιόριστου φύλου) Μπιπ Μπιπ για να καταθέσει μεγαλόψυχα υπέρ του Κογιότ αλλά έχασε τη δίκη. ΑΡΗΣ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗΣ

{ Ζωολογικός Κήπος }

Ο Σημαιών και η Χελώνα

Είμαι ο Γάτος των Σημαιών. Περνώ τον καιρό μου στην παραλιακή οδό της Ψιμύθου, σε μια καλή θέση, κάτω από την τέντα ενός μπακάλιου. Ο ιδιοκτήτης έχει μόνιμα εκεί έναν ξύλινο κάδο γεμάτο ελληνικές σημαίες. Δίπλα σε αυτές, στο βάθος της τέντας, αράζω και παρακολουθώ την κίνηση. Αλλά δεν παρακολουθώ μόνο την κίνηση. Καθισμένος ανάμεσα στις γλάστρες με τους βασιλικούς και τις σημαίες, μπροστά στον ασβεστωμένο τοίχο, δείχνω φολκλόρ και αποπνέω ελληνικότητα. Οι τουρίστες σταματούν για να με φωτογραφήσουν και στη συνέχεια μπαίνουν στο μαγαζί και αγοράζουν ρίγανη, τσάι του βουνού, ελιές Καλαμών, ούζο και φέτα. Ντόπιοι και ξένοι, ξέρουν ότι είμαι ο μαύρος γάτος της ακτής. «Αυτός εκεί μωρέ, ο γάτος των σημαιών» λένε συνήθως όταν πρόκειται για μένα και συνεννοούνται. Με γνωρίζουν όλοι, με ταΐζουν και με χαϊδεύουν κι εγώ τους ανέχομαι για το καλό του ελληνικού τουρισμού, αλλά καμιά φορά εκνευρίζομαι. ΚΥΡΙΑΚΗ ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗ

{ Θέατρο }

Πώς ο Κρέων έγινε Αντιγόνη

Ωστόσο, ο Πολυνείκης, που την ταφή του απαγόρευσε ο Κρέων, δεν είναι μονάχα, όπως θέλει η Αντιγόνη, ο αδικοσκοτωμένος αδελφός που στερήθηκε τις επικήδειες τιμές. Μια πολύ διαφορετική εικόνα του δίνει ο Χορός στην πάροδο του έργου. Ο Πολυνείκης, ακούμε εκεί, οδήγησε ενάντια στην ίδια τη γενέτειρά του ένα εχθρικό στράτευμα, που σαν αρπαχτικό πτηνό θέλησε να κατασπαράξει την πόλη· ευτυχώς όμως εκδιώχθηκε «πριν να χορτάσουν τα σαγόνια του απ’ το αίμα μας, πριν η φωτιά του Ηφαίστου πυρπολήσει τους πύργους που στεφανώνουνε τα τείχη μας». Την ταφή λοιπόν ενός προδότη και επίδοξου καταστροφέα της πατρίδας του απαγόρευσε ο Κρέων. Και έχοντας υπόψη αυτό το κρίσιμο δεδομένο, είναι δύσκολο να δούμε τον Κρέοντα μόνο σαν τον εξουσιομανή τύραννο που περιγράφει η Αντιγόνη. Αντίθετα, όταν ο Κρέων εμφανίζεται στη σκηνή, και έχουμε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να μορφώσουμε προσωπική γνώμη για τον χαρακτήρα του, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για ηγέτη με συγκροτημένη πολιτική σκέψη και με κύριο μέλημά του τη σωτηρία και την ευημερία της πόλης. ΒΑΪΟΣ ΛΙΑΠΗΣ («Πώς ο Κρέων έγινε Αντιγονη»)

{ Το χαρτάκι }

Η πιο κακιά κυρία του κόσμου

Στα βόρεια του Τουραμπούλ ζούσε μια φορά κι έναν καιρό μια κυρία που ήταν η πιο κακιά κυρία του κόσμου. Ήταν χοντρή σαν ιπποπόταμος, κάπνιζε πούρο και είχε δύο σουβλερούς και λαμπερούς κυνόδοντες. Επιπλέον, φορούσε μυτερές μπότες και είχε κάτι μακριά και κοφτερά νύχια, με τα οποία της άρεσε να γρατζουνάει τον κόσμο. Τα πέντε παιδιά της τα έδερνε όταν έπαιρναν κακούς βαθμούς στο σχολείο, αλλά κι όταν έπαιρναν δεκάρια. Τα τιμωρούσε όταν φέρονταν καλά, αλλά κι όταν φέρονταν άσχημα. Τους έριχνε λεμόνι στα μάτια κι όταν έκαναν αταξίες, κι όταν τη βοηθούσαν να σκουπίσει το σπίτι ή να πλύνει τα πιάτα μετά το φαγητό. Και επιπλέον, για πρωινό τούς έδινε να φάνε σκυλοτροφή. Όποιο δεν την έτρωγε έπρεπε να κάνει σχοινάκι εκατόν είκοσι φορές, πενήντα βαθιά καθίσματα και να κοιμηθεί στο κοτέτσι. Τα παιδιά της γειτονιάς το έβαζαν στα πόδια όταν την έβλεπαν να πλησιάζει. Το ίδιο και οι κύριοι και οι κυρίες και τα γεροντάκια και οι γριούλες και οι αστυνομικοί και οι μαγαζάτορες. Μέχρι και οι γάτες, οι γλάροι και οι κατσαρίδες ήξεραν ότι η ζωή τους κινδύνευε κοντά στη μοχθηρή γυναίκα. Στα μυρμήγκια ούτε που τους πέρναγε από το μυαλό να κάνουν τη φωλιά τους κοντά στο σπίτι της γιατί ήξεραν ότι η κυρία θα τους έριχνε καυτό νερό. ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ ΙΝΟΧΟΣΑ