χάρτης
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

διαβάστε σήμερα:

«Ο βασιλιάς της Ασίνης» του Γιώργου Σεφέρη

χάρτης
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

#73

ΣΤΗΛΕΣ:

Ευγενία Βάγια, Γιώργος Βέης, Γιώργος Βέλτσος, Ευριπίδης Γαραντούδης, Τάκης Γραμμένος, Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Γιάννης Ευσταθιάδης, Νίκος Ζήβας, Σωτήρης Κακίσης, Μάνος Κοντολέων, Δημήτρης Κοσμόπουλος, Θέμης Λιβεριάδης, Ιωάννα Λιούτσια, Άρης Μαλανδράκης, Γιώργος Β. Μονεμβασίτης, Γιώργος Μουλουδάκης, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Νίκος Ξένιος, Σάββας Πατσαλίδης, Βασίλης Παπαγεωργίου, Γιάννης Πάσχος, Έλση Σαράτση, Σάκης Σερέφας, Φωτεινή Τσαλίκογλου, Γιώργος Χουλιάρας

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Ροσάνα Ακουαρόνι, Μαρία Ακριβοπούλου, Κώστας Αρκουδέας, Κάρεν Βαν Ντάικ, Μάρθα Βασιλειάδη, Τάκης Γεράρδης, Αγάθη Γεωργιάδου, Μαριάννα Γεωργοτά, Αναστασία Γκινοπούλου, Άννα Γρίβα, Κωνσταντίνα Δράτσα, Μαρία Ευτύχη, Σταύρος Ζαφειρίου, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Κ.Π. Καβάφης, Αν Κάρσον, Αντιγόνη Κατσαδήμα, Γεωργία Κόκκινου, Ελένα Κουτριάνου, Χλόη Κουτσουμπέλη, Στάθης Κοψαχείλης, Γιάννης Λειβαδάς, Άννα Μπαλτατζή, Ηλίας Παπαγιαννόπουλος, Μαρία Παπαδήμα, Κατερίνα Ι. Παπαδημητρίου, Σπύρος Παύλου, Μυρτώ Ρήγου, Ζωή Σαμαρά, Μάρτα Σανθ, Παρασκευή-Νεκταρία Σημαντώνη, Κωνσταντίνα Σιαχάμη, Διονύσιος Σολωμός, Αλέξης Σταμάτης, Διονύσιος Η. Στράνης, Πολύμνια Συνοδινού, Γιάννης Τρανίδις, Ελένη Χατζηαποστόλου, Λευτέρης Χονδρός

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

φαινόμενα

{ Δοκίμιο }

«Ο βασιλιάς της Ασίνης» του Γιώργου Σεφέρη

Με άξονα το φως εξελίσσεται ωστόσο και η ποιητική προβληματική του «Βασιλιά της Ασίνης» ή, για να το θέσουμε διαφορετικά, το ποίημα μπορεί να θεωρηθεί ότι μεταφέρει μια εμπειρία φωτός, αποκαλυπτική για τον κόσμο και τα πράγματα. Η ιδέα που προσπαθεί να επικοινωνήσει ο Σεφέρης είναι ότι η ποιότητα του ελληνικού φωτός είναι τέτοια, που κάνει τα πάντα να μοιάζουν ανάγλυφα, από την όψη του τοπίου – της γης και της θάλασσας – ως τα πρόσωπα των ανθρώπων. τόσο ανάγλυφα μάλιστα που να φαντάζουν σχεδόν πελεκημένα, σαν τις μυκηναϊκές εκείνες προσωπίδες που οι αρχαίοι τεχνίτες σκάλιζαν ολόχρυσες για να στολίσουν τους τάφους των Ελλήνων βασιλιάδων. Και ενώ στην πρώτη στροφική ενότητα του ποιήματος η περιγραφή αρχίζει «από το μέρος του ίσκιου», η σταδιακή μετατόπισή της προς «το μέρος του ήλιου» στη δεύτερη στροφική ενότητα γίνεται ακριβώς για να φέρει στο προσκήνιο το φως. το φως που στην αρχή τρίβει «διαμαντικά στα μεγάλα τείχη» και στη συνέχεια αποκαλύπτει την «εντάφια χρυσή προσωπίδα» του λησμονημένου βασιλιά. » ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ-ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΣΗΜΑΝΤΩΝΗ

{ Μετάφραση }

Κασσάνδρα αἰωρεῖσθαι δύναται

Κάθε φορά που ασχολούμαι με ένα μεταφραστικό έργο, βιώνω συνεχώς έξω από το πεδίο της όρασής μου μια αίσθηση πέπλων που αίρονται καθώς η λάμψη εμφυσεί ένα ευρύ, ανοδικό, κρύο ρεύμα που ορμάει στο κρανίο. Κατέληξα να αποκαλώ αυτή την αίσθηση «Κασσάνδρα» γιατί την παρατήρησα πρώτη φορά στο σχολείο μια μέρα που μετέφραζα ένα απόσπασμα του Αγαμέμνονα του Αισχύλου, το απόσπασμα όπου η Κασσάνδρα φωνάζει στα ελληνικά «ὀτοτοτοτοῖ πόποι δᾶ». Αυτή η κραυγή είναι περίφημη, οδηγεί σε 300 στίχους οράματος και προφητείας στους οποίους η Κασσάνδρα αφηγείται το παρελθόν και το μέλλον του Οίκου των Ατρειδών, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος του θανάτου της. Στο μέσον αυτής της αφήγησης προφέρει αυτές τις γραμμές. Στα αγγλικά: «Ιδού, ο χρησμός μου δεν θα μείνει πλέον πίσω από πέπλα, δεν θα κοιτάζει πια σαν νιόπαντρη νύφη, αλλά καθώς η λάμψη διανοίγει τον ανατέλλοντα ήλιο, θα σπρώξει τους ωκεανούς μου ίσια στο φως· μια θλίψη βαθύτερη από μένα». Πώς είναι να είσαι προφήτης; Όπου κι αν έτρεχε η Κασσάνδρα ανακάλυπτε ότι ήταν ήδη εκεί. Όπου έτρεχε η Κασσάνδρα η κόλλα έβγαινε από τα όρια της σελίδας και όταν την τράβαγε, αυτή η σελίδα βρισκόταν κάτω από τη σελίδα στην οποία σας λέω ότι όπου κι αν έτρεχε η Κασσάνδρα ανακάλυπτε ότι μπορούσε να αιωρείται. » ΑΝ ΚΑΡΣΟΝ (μτφρ. Ευγενία Βάγια)

{ Πυξίδες }

Ξενοδοχεία, πρεσβείες, αρχαιολογικοί χώροι: υλικό για γραφιάδες

Γίνεται προνόμιο, και σαν προνομιούχα όντα περιπλανιόμαστε στις αίθουσες –κάποιες κλειστές λόγω έλλειψης προσωπικού– και θαυμάζουμε το χαμόγελο κορών και κούρων· τα κόκκινα κρίνα της ανοιξιάτικης τοιχογραφίας που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα π.Χ.· τα τηγανόσχημα ημερολόγια της Αφροδίτης –οστά, κολπικά ανοίγματα, κύματα και άνεμοι–· τον χάλκινο Ποσειδώνα του Αρτεμισίου, του οποίου ο γαλήνιος έλεγχος μιας χαμένης τρίαινας ενσαρκώνει μια ιδέα της τέχνης που είναι ξένη προς την έντονη σωματική προσπάθεια. Σε άλλη αίθουσα, ένα παιδί αναβάτης με σφιγμένους μύες ιππεύει το πολύ γρήγορο άλογό του. Η Αφροδίτη, επίσης, βγάζει το σανδάλι της για να βαρέσει τον Πάνα, ο οποίος έχει αρχίσει να γίνεται φορτικός. Δύο γυναίκες και δύο άντρες συγγραφείς επισκέπτονται ένα αρχαιολογικό μουσείο. Βάζω τον εαυτό μου στη θέση αυτού του φρεσκοσυντηρημένου δημοφιλή Δία, αν και το δημοφιλής ακούγεται ινσταγκραμικό, και παρατηρώ πόσο χοντροί δείχνουμε. Η είσοδος στο Αρχαιολογικό Μουσείο θα έπρεπε να είναι φθηνότερη, αλλά τα αθλητικά παπούτσια, τα κινητά τηλέφωνα τελευταίας τεχνολογίας και οι συναυλίες της Τέιλορ Σουίφτ που υποτίθεται ότι είναι λιγότερο ελιτίστικα είναι πολύ, πολύ ακριβότερα. Στο σπίτι του Ισπανού πρέσβη, ένας συνδαιτυμόνας παρατηρεί ότι οι πλούσιοι στην Ελλάδα εξευτελίζονται κάνοντας ουρά σε πολυτελή καταστήματα. Του απαντώ ότι το βρίσκω μια χαρά. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο δεν υπάρχει ουρά. Μάλλον αγνοούμε τι σημαίνει πολυτέλεια. » ΜΑΡΤΑ ΣΑΝΘ (μτφρ. Κ. Δράτσου)

{ Διερευνήσεις }

Σεληνογραφίες [Το Νυχτόραμα]

Ξανά και ξανά στην Οδύσσεια, το να ζει κανείς συμπίπτει με το να χαίρεται το φως του ήλιου. Το ακούμε από το στόμα του Μενέλαου (δ 540), της Πηνελόπης (δ 833), εντέλει του ίδιου του Οδυσσέα (κ 498): καθώς μας βλέπει ο ήλιος, καθώς για την ακρίβεια τον βλέπουμε να μας βλέπει, είμαστε ζωντανοί. Τότε μας βλέπουν δε και οι άλλοι, το φωτεινό βλέμμα του ήλιου μάς καθιστά ορατούς σε κείνους επίσης. Η διπλή αυτή ορατότητα, το μοίρασμα της εμφάνειας καθιδρυμένο από το φως του ήλιου, αποδίδει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Όμως αν το πρόσωπο του ήλιου κοιτάζει τους ζωντανούς και επικυρώνει τη ζωή τους, εκείνο της σελήνης τι κοιτάζει άραγε; Ακριβώς αυτό το ερώτημα υφέρπει στο Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της σελήνης του Πλούταρχου, κείμενο διάστικτο από ομηρικούς στίχους. Αν ενδιαφέρει σε τι συνίσταται το πρόσωπο της σελήνης, είναι εντέλει διότι αυτό κρύβει το αγωνιώδες ερώτημα τι είδους πρόσωπο αντανακλάται στο βλέμμα της: ποιον βλέπει, ποιος είναι κείνος που την κοιτάζει με την απορία του εαυτού του; Είναι ζωντανός, ή νεκρός; Με άλλους δίπλα του, ή μόνος; Είναι ίσως ένα πρόσωπο, ή μήπως μια μάσκα; » ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

προβολές

{ Θέατρο }

Θεατρικoί τόποι, ετεροτοπίες και συμμετοχικές προ(σ)κλήσεις

Το θέατρο μπορεί να μιλά για τη ζωή, να αντλεί ιδέες από τη ζωή, να μιμείται τη ζωή, να απευθύνεται σε ζώντες, όμως δεν μπορεί να ταυτιστεί απόλυτα με τη ζωή, γιατί έτσι κινδυνεύει να ακυρώσει την ίδια τη ιδιότητά που το θέλει να λειτουργεί ως ένας «άλλος» χρόνος και τόπος και ταυτόχρονα ως ένας τόπος και χρόνος των «άλλων». Γύρω από αυτή την εγγενή διττότητα υφαίνονται αιώνες τώρα δράσεις και (μ)πλέκονται αποδράσεις και αντιδράσεις που κάνουν τις, ούτως ή άλλως, δύσκολες σχέσεις θεάματος και θεατή ακόμη πιο σύνθετες και ολισθηρές, «απαγορεύοντας» τον εγκλωβισμό τους σε λογής-λογής τελεσίδικα μανιφέστα ή άκαμπτες και απόλυτες θέσεις. Το σημείο όπου συναντώνται το θέαμα και ο θεατής είναι ένας πραγματικός γόρδιος δεσμός, μια «γιάφκα διαπραγμάτευσης», όπου παρεισφρέουν απρόβλεπτα συναισθήματα, ιδεολογήματα, αναπαραστάσεις και απόψεις που κυμαίνονται από την απόλαυση μέχρι την αδιαφορία, την αποστροφή, την ανατροπή, την κοινωνική δράση και διάδραση, τη συμμετοχή. » ΣΑΒΒΑΣ ΠΑΤΣΑΛΙΔΗΣ

{ Κλίμακες }

Χίλια μύρια κύματα ...

Είναι λάθος να αναφερόμαστε στα μελοποιημένα ποιήματα του Κώστα Γεωργουσόπουλου, γιατί τέτοια δεν υπάρχουν, αλλά για τους μελοποιημένους του στίχους· αυτούς που τεκμηριώνονται στην ελληνική δισκογραφία. Το όνομά του πρωτοεμφανίζεται στη δισκογραφία το 1963. Εκδόθηκε τότε δίσκος 45 στροφών ο οποίος περιείχε τα τραγούδια «Απάνω στο τιμόνι» και «Γύρισε ξανά» με τη μουσική υπογραφή του Γιάννη Μαρκόπουλου και την ερμηνευτική υπογραφή της Βούλας Πάλλα, ιέρειας, τότε, των ινδοπρεπών τραγουδιών. Η αισθητική των τραγουδιών αυτών ήταν μεν λαϊκή, αλλά συνάμα ήταν συγγενική με αυτήν του Νέου Κύματος, που έμελλε να κυριαρχήσει τα επόμενα χρόνια. Και το Νέο Κύμα υπηρετούσαν τα τραγούδια σε στίχους του που εμφανίστηκαν δισκογραφημένα τα επόμενα χρόνια, αρχής γενομένης με τα «Μια φυσαρμόνικα» και «Στάσου λίγο», τα οποία επίσης εκδόθηκαν σε δίσκο 45 στροφών, το 1965, με μουσική του Γιάννη Σπανού και ερμηνεύτρια την Καίτη Χωματά. Ειδικά το «Μια φυσαρμόνικα» προκάλεσε αίσθηση γιατί είναι ένα πολύ όμορφο, τρυφερό τραγούδι που δύσκολα λησμονιέται. » Γ.Β. ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΤΗΣ

{ Κλίμακες }

Μούχασος, ο καμηλιέρης

ςΦεύγοντας, αργά, από το αρχαίο νεκροταφείο, ο Ιμπν αλ Μασούρ έχει χαραγμένο στο μυαλό του ένα όνομα που του έχει κάνει τεράστια εντύπωση: Μούχασος. Και το επάγγελμα εκείνου του μακρινού Μούχασου: «καμηλεύς», δηλαδή καμηλιέρης. Κάτι μέσα του του λέει πως δεν μπορεί: κάποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στους καμηλιέρηδες Βεδουίνους και στον πρόγονό του, τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Μόνο που δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει επακριβώς τη σχέση, όπως κι εκείνος δεν μπορούσε να προσδιορίσει τη σχέση του ανθρώπινου νου με τον Θεό, γιατί δεν είχε καθαρή εικόνα Εκείνου. Σκέφτεται πως, ίσως, κάποια σχέση υπάρχει με το άστρο της Βηθλεέμ. Με τις δοξασίες για τον προσανατολισμό των Μάγων προς την ουσία της ζωής. Διερωτάται μήπως αυτή είναι μια απολύτως εικονόδουλη στάση, κληρονομημένη από τον πρόγονό του. Όμως, ο Ιμπν αλ Μασούρ είναι πάνω απ’ όλα ποιητής. Και, για έναν ποιητή, η απάντηση μπορεί να βρεθεί μόνο στους στίχους ενός ποιήματος. » ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ

{ Ζωολογικός Κήπος }

Γερανοί

Λέγεται πως όταν ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο, και για να στερεώσει σε έναν μνημονικό κανόνα τις κινήσεις που σε οδηγούν απ’ το εσωτερικό του λαβυρίνθου προς τα έξω, εφηύρε έναν χορό που περιείχε αυτά ακριβώς τα δεξιοτεχνικά βήματα, μαζί με τις επιταχύνσεις και τις συμπυκνώσεις που ήταν απαραίτητες για να ξεγελαστεί ο Μινώταυρος και να σταθεί κάτω απ’ το μαχαίρι του. Ο Θησέας χόρεψε τον χορό για πρώτη φορά στη Δήλο μαζί με τους επτά νέους και τις επτά νέες που προοριζόντουσαν για θυσία μέσα στον λαβύρινθο. Ο χορός ονομάστηκε Γέρανος, γιατί τα βήματά του ταυτίζονταν μ’ αυτά που κάνει ο γερανός για να βγει απ’ τον δικό του ουράνιο λαβύρινθο. Στο φως της χρονικής μετανάστευσης που παραπάνω επιχειρήσαμε, μου αρέσει να σκέφτομαι τον Θησέα να διδάσκει στον πατριάρχη όλων των γερανών τα βήματα του χορού του, και μαζί να του αποκαλύπτει τον ακριβή τρόπο να δραπετεύεις απ’ το χωροχρονικό σου πεπρωμένο. Έκτοτε, δισεκατομμύρια γερανοί έχουν ως σήμερα γιορτάσει τον θρίαμβο του χοροδιδασκάλου τους απέναντι στον Μινώταυρο, αναπαριστώντας μέσα απ’ αυτήν την επίπονη τελετουργία τη φυγή απ’ τον κατάκλειστο λαβύρινθο του πεπρωμένου και την έξοδο προς τον ακόμη άγνωστο κόσμο.» ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΛΟΥΔΑΚΗΣ