Τα βιβλιοπωλεία, η Μάλτα και η Ζατέλη

^{ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥΣ}

Πρό­σφα­τα τα­ξί­δε­ψα στη Μάλ­τα, στο πλαί­σιο ενός ευ­ρω­παϊ­κού προ­γράμ­μα­τος φι­λο­ξε­νί­ας συγ­γρα­φέ­ων. Έμει­να εκεί για δύο εβδο­μά­δες. Μι­κρό νη­σί η Μάλ­τα, κα­τά­φε­ρα να το γυ­ρί­σω αρ­κε­τά, να το γνω­ρί­σω αρ­κε­τά και να μά­θω πολ­λά γι’ αυ­τό, όχι μό­νο από τα μου­σεία και το ίντερ­νετ αλ­λά κυ­ρί­ως από τους αν­θρώ­πους του.
Στο τα­ξί­δι μου αυ­τό εί­χα με­γά­λο εν­δια­φέ­ρον για δύο πράγ­μα­τα: να μά­θω τι γρά­φε­ται και τι δια­βά­ζε­ται τώ­ρα στη Μάλ­τα. Δυ­στυ­χώς δεν κα­τά­φε­ρα να μά­θω και πολ­λά κι όσα έμα­θα με συ­γκλό­νι­σαν.
Εξη­γού­μαι: τα βι­βλιο­πω­λεία σ’ όλη τη Μάλ­τα, μια χώ­ρα του μι­σού εκα­τομ­μυ­ρί­ου, συ­νο­λι­κά βέ­βαια, εί­ναι με­τρη­μέ­να στα δά­χτυ­λα του ενός χε­ριού και έχουν μό­νο βι­βλία για παι­διά, αγ­γλι­κά και αμε­ρι­κα­νι­κά bestseller μυ­θι­στο­ρή­μα­τα με fancy εξώ­φυλ­λα (βι­βλία αε­ρο­δρο­μί­ου ή σου­περ­μάρ­κετ, που λέ­νε), ποπ ιστο­ρία για τον ρό­λο της Μάλ­τας στον Β΄ Πα­γκό­σμιο, τα με­τα­φυ­σι­κά μυ­στή­ριά της και τους ιπ­πό­τες και, τέ­λος, με­ρι­κά κλα­σι­κά ανα­γνώ­σμα­τα τύ­που Πε­ρη­φά­νεια και προ­κα­τά­λη­ψη, Οι τρεις Σω­μα­το­φύ­λα­κες, Ο Ρο­βιν­σώ­νας Κρού­σος κ.λπ. Από εκεί και με­τά τί­πο­τα. Α! Ψέ­μα­τα, υπάρ­χει κι ένα βι­βλιο­πω­λείο που φέρ­νει μό­νο εκ­δό­σεις τέ­χνης για ζω­γρά­φους, ται­νί­ες και ποπ κουλ­τού­ρα. Από εκεί και με­τά το χά­ος.
Ρώ­τη­σα: πού βρί­σκε­τε βι­βλία; «Δεν βρί­σκου­με βι­βλία», μου απά­ντη­σαν. Γί­νε­ται ένα ετή­σιο Φε­στι­βάλ Βι­βλί­ου κι εκεί συ­γκε­ντρώ­νο­νται συγ­γρα­φείς και ανα­γνώ­στες που, αν τυ­χόν θέ­λουν, προ­μη­θεύ­ο­νται τα βι­βλία από συγ­γρα­φείς ή εκ­δό­τες απευ­θεί­ας. Αλ­λά πά­λι βι­βλία σε πε­ριο­ρι­σμέ­νο εύ­ρος. Δεν με­τα­φρά­ζουν νέ­ους τί­τλους!
Ρώ­τη­σα τη φί­λη μου την Abi ποιο εί­ναι το αγα­πη­μέ­νο της βι­βλίο, τι της αρέ­σει να δια­βά­ζει; «Δο­κί­μια και λί­γο ποί­η­ση, αλ­λά δεν βρί­σκω. Μό­νο αν μου δα­νεί­σει ένας φί­λος που έχει μια δι­κή του, μι­κρή, προ­σω­πι­κή δα­νει­στι­κή βι­βλιο­θή­κη. Αυ­τός έχει ζή­σει έξω και έχει αρ­κε­τά βι­βλία και­νού­ρια και κά­ποια πα­ραγ­γέλ­νει ακό­μη. Ε, αυ­τός μας δα­νεί­ζει». Κοί­τα­ξα το ημε­ρο­λό­γιό μου, έλε­γε όντως 2024 πα­ρά την ιστο­ρία για τον «γραμ­μα­τι­ζού­με­νο φί­λο που έχει τα­ξι­δέ­ψει».

Η κου­βέ­ντα με την Abi μού άνοι­ξε και άλ­λους δρό­μους που δεν εί­χα σκε­φτεί. Ομο­λο­γώ π.χ. πως πά­ντα κό­μπια­ζα και έλε­γα γε­νι­κό­τη­τες όταν έπρε­πε για χ, ψ λό­γους να υπε­ρα­σπι­στώ την αξία του βι­βλί­ου ένα­ντι του ίντερ­νετ και να το­νί­σω τη ση­μα­σία που, και τώ­ρα και πά­ντα θα, έχει το πρώ­το. Κό­μπια­ζα. Ήρ­θε η Abi όμως και μου λέ­ει από μό­νη της: «Δεν εί­ναι αλή­θεια ότι μπο­ρείς να βρεις τα πά­ντα στο ίντερ­νετ. Μπο­ρείς να βρεις πράγ­μα­τα μέ­χρι ενός ση­μεί­ου. Πρέ­πει να ξέ­ρεις τι ψά­χνεις πε­ρί­που για να βρεις κά­τι εν­δια­φέ­ρον. Και οκ, μπο­ρεί από εκεί να οδη­γη­θείς κά­που, αλ­λά κα­τά βά­ση η γνώ­ση σου ανα­κυ­κλώ­νε­ται. Ένα βι­βλίο έχει τό­σες πολ­λές ανα­φο­ρές σε άλ­λα πράγ­μα­τα, σε άλ­λα βι­βλία, σε άλ­λα θέ­μα­τα – ει­δι­κά τα δο­κί­μια που αγα­πώ εγώ – η οπτι­κή σου αμέ­σως διευ­ρύ­νε­ται. Ακό­μη και με ένα μό­νο βι­βλίο.»
Με­τά τον κα­φέ και το τι­ρα­μι­σού με την Abi σκε­φτό­μουν πώς αυ­τή η μι­κρή κοι­νό­τη­τα που έχει δη­μιουρ­γη­θεί γύ­ρω απ’ τη δα­νει­στι­κή βι­βλιο­θή­κη του «τα­ξι­δε­μέ­νου» φί­λου της εί­ναι μια πα­ραλ­λα­γή, ου­σια­στι­κό­τα­τη πα­ραλ­λα­γή, του «κρυ­φού σχο­λειού». Κι ακό­μη σκε­φτό­μουν τι σπου­δαιό­τη­τα με­γά­λη έχουν και τι ρό­λο δια­δρα­μα­τί­ζουν τα βι­βλιο­πω­λεία σ’ έναν τό­πο. Δεν εί­ναι απλώς ένα μέ­ρος να βρεις βι­βλία που ψά­χνεις ή να ενη­με­ρω­θείς για το τι απα­σχο­λεί τον κό­σμο τώ­ρα, αλ­λά κυ­ρί­ως εί­ναι ένα μέ­ρος για να γνω­ρί­σεις αν­θρώ­πους και να ανταλ­λά­ξεις ιδέ­ες. Ένα μέ­ρος για να εν­δυ­να­μω­θείς ακό­μη-ακό­μη, να συ­νει­δη­το­ποι­ή­σεις ότι δεν εί­σαι μό­νη, να σκε­φτείς ότι μπο­ρείς κι εσύ να κά­νεις και­νούρ­για πράγ­μα­τα, να δη­μιουρ­γή­σεις, να μην πε­ρι­μέ­νεις κα­νέ­ναν από πά­νω να σε πά­ρει από το χέ­ρι, να σε το­πο­θε­τή­σει κά­που, να σου δώ­σει κά­τι. Αυ­τό που λεί­πει πιο πο­λύ από τη συγ­γρα­φι­κή και καλ­λι­τε­χνι­κή κοι­νό­τη­τα της Μάλ­τας ένιω­σα πως εί­ναι αυ­τή η εν­δυ­νά­μω­ση. Η Abi μου το επι­βε­βαί­ω­σε. «Και τι να κά­νου­με δη­λα­δή; Ο κα­θέ­νας κοι­τά­ει τον εαυ­τό του και τη δι­κή του (καλ­λι­τε­χνι­κή) δου­λειά».
Με λύ­πη­σε αυ­τή η πα­ρα­δο­χή κι η πα­ραί­τη­ση από έναν άν­θρω­πο 25 χρο­νών. Επί­σης με λύ­πη­σε το ότι εί­χα πά­ρει μα­ζί μου μό­νο ένα βι­βλίο – κι αυ­τό μι­κρό, να πά­ρει η ευ­χή! – πε­ρι­μέ­νο­ντας ότι θα βρω εκεί άλ­λα βι­βλία να πά­ρω μα­ζί μου. (Ναι, εί­χα αφή­σει 5 κι­λά πε­ρι­θώ­ριο στη βα­λί­τσα για να μπο­ρώ να πά­ρω βι­βλία στην επι­στρο­φή, σταυ­ρώ­στε με!). Του­λά­χι­στον ήταν short & sweet και το ξα­να­διά­βα­σα κα­πά­κι με ευ­χα­ρί­στη­ση. Η Περ­σι­νή αρ­ρα­βω­νια­στι­κιά της Ζυ­ράν­νας Ζα­τέ­λη λει­τούρ­γη­σε στο τα­ξί­δι μου όπως το τσε­κού­ρι με το μέ­λι που πε­ρι­γρά­φει στην πρώ­τη ιστο­ρία.

Κά­τι γλυ­κό να κό­ψει τη στε­να­χώ­ρια, την απο­γο­ή­τευ­ση…

Το όνο­μα της στή­λης εί­ναι εμπνευ­σμέ­νο από τη φρά­ση του David Grossman «τα βι­βλία εί­ναι το μο­να­δι­κό μέ­ρος στον κό­σμο, όπου μπο­ρούν να συ­νυ­πάρ­χουν τα πράγ­μα­τα και η απώ­λειά τους».