Ο μαγνητισμός των Κυριών του Λούβρου και η αξία επένδυσης στην πολιτιστική κληρονομιά

Πρό­σφα­τα διά­βα­σα τα πο­ρί­σμα­τα μιας έρευ­νας για τον κοι­νω­νι­κό αντί­κτυ­πο των Μου­σεί­ων στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες (εδώ). Η έρευ­να για 38 Μου­σεία των ΗΠΑ ανα­δει­κνύ­ει, κο­ντο­λο­γίς, τον ρό­λο τους στον εξευ­γε­νι­σμό και την εξη­μέ­ρω­ση της κοι­νω­νί­ας, στην υπο­στή­ρι­ξη της μά­θη­σης και των κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων και στη βελ­τί­ω­ση των όρων της κοι­νω­νι­κής συ­νο­χής. Προ­φα­νώς, τα Μου­σεία εν­θαρ­ρύ­νουν και μια συ­να­φή με το πο­λι­τι­στι­κό πε­ριε­χό­με­νό τους επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα (marketing, δη­μιουρ­γία και εκ­με­τάλ­λευ­ση προ­ϊ­ό­ντος), με αντί­κτυ­πο του πο­λι­τι­στι­κού κτή­μα­τος κά­θε τό­που στην οι­κο­νο­μι­κή ζωή του και στην ευ­η­με­ρία των πο­λι­τών του, αλ­λά πα­ρέ­χουν και το πλε­ο­νέ­κτη­μα για άσκη­ση πο­λι­τι­στι­κής δι­πλω­μα­τί­ας στις διε­θνείς σχέ­σεις, στην ευ­γε­νι­κή βά­ση του πο­λι­τι­στι­κού αντι­κει­μέ­νου.
Το Πα­ρί­σι εί­ναι, μάλ­λον, το πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό πα­ρά­δειγ­μα συ­γκέ­ντρω­σης και αξιο­ποί­η­σης πο­λι­τι­στι­κού απο­θέ­μα­τος, με τα τό­σα πολ­λά και ποι­κί­λα σε πε­ριε­χό­με­νο, αλ­λά και “φι­λι­κά” στον επι­σκέ­πτη Μου­σεία του. Το ιδιαί­τε­ρο γνώ­ρι­σμα της οι­κου­με­νι­κό­τη­τάς τους λό­γω της ανα­φο­ρι­κής πο­λυ­συλ­λε­κτι­κό­τη­τας, χαρ­το­γρα­φεί­ται βέ­βαια στα εκ­θέ­μα­τά τους, ενώ εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι πε­ρισ­σό­τε­ρα από 20 μου­σεία στην Πό­λη του Φω­τός έχουν δω­ρε­άν εί­σο­δο κα­θ’ όλη τη διάρ­κεια του έτους. Πα­ράλ­λη­λα, εξα­σφα­λί­ζε­ται εύ­κο­λη πρό­σβα­ση με το Paris Museum Pass σε πε­ρισ­σό­τε­ρους από 50 μου­σεια­κούς χώ­ρους (www.​par​ismu​seum​pass.​fr).
Το πιο αξιο­ση­μεί­ω­το για τη δι­κή μας πο­λι­τι­στι­κή κλη­ρο­νο­μιά που έχει “εξα­χθεί”, όσον αφο­ρά στο ίχνος που αφή­νει και στην αλ­λη­λε­πί­δρα­ση των επι­σκε­πτών, εί­ναι η δε­σπό­ζου­σα θέ­ση εν­δια­φέ­ρο­ντος στο πιο αντι­προ­σω­πευ­τι­κό Μου­σείο της πο­λι­τι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης, στο Λού­βρο, δύο εμ­βλη­μα­τι­κών Κυ­ριών: της Νί­κης της Σα­μο­θρά­κης και της Αφρο­δί­της της Μή­λου.
Το Λού­βρο, που οι­κο­δο­μή­θη­κε ως οχυ­ρό το 1190 και με­τά από τη χρή­ση του ως ανά­κτο­ρο και επε­κτά­σεις, κα­τέ­λη­ξε να στε­γά­σει το 1793 το πε­ριώ­νυ­μο Μου­σείο με το εντυ­πω­σια­κό εύ­ρος εκ­θε­μά­των από τους αρ­χαί­ους με­σο­γεια­κούς πο­λι­τι­σμούς μέ­χρι τη σύγ­χρο­νη επο­χή, προ­σελ­κύ­ει ιδιαί­τε­ρα τους επι­σκέ­πτες με τη μα­γνη­τι­κή έλ­ξη που ασκούν οι δύο Ελ­λη­νί­δες.
Όσες φο­ρές έχω βρε­θεί εκεί ―και προ­σφά­τως― χρειά­στη­κα την πει­θαρ­χία και υπο­μο­νή στη μα­κρά ου­ρά για ένα προ­σκύ­νη­μα στην ωραιό­τη­τα (στο «Πε­ρί κάλ­λους» του Πλά­τω­νος η ανα­γω­γή για όσα εν­νοώ) και τη μυ­θο­λο­γία τους, που συ­μπλη­ρώ­νε­ται από το προ­σκύ­νη­μα στην τρί­τη Κυ­ρία με το αι­νιγ­μα­τι­κό μει­δί­α­μα, τη Μό­να Λί­ζα (που, ωστό­σο, κρα­τεί τις… απο­στά­σεις πα­ρά το μι­κρό μέ­γε­θος του πί­να­κα πί­σω από την κρυ­στάλ­λι­νη προ­θή­κη). Η κά­θε επί­σκε­ψη πα­ρα­μέ­νει, όσες φο­ρές κι αν επα­να­λη­φθεί, μια ανα­νε­ού­με­νη εμπει­ρία, κα­θώς έχει να με­τα­δώ­σει μια πρω­το­φα­νή, κα­τα­λυ­τι­κή δύ­να­μη ενω­τι­κής σύ­γκλι­σης αν­θρώ­πων με δια­φο­ρε­τι­κές κουλ­τού­ρες στην απο­δο­χή των ανε­κτί­μη­των πο­λι­τι­στι­κών αξιών που φέ­ρουν τα τρία εμ­βλη­μα­τι­κά εκ­θέ­μα­τα.
Η Νί­κη, από πα­ρια­νό μάρ­μα­ρο, ύψους 3,28 m μα­ζί με την πλώ­ρη του πλοί­ου ως έδρα της, εί­ναι έρ­γο δό­ξας για τη νι­κη­φό­ρα ναυ­μα­χία των Ρο­δί­ων, συμ­μά­χων της Περ­γά­μου απέ­να­ντι στον Αντί­ο­χο Γ’ τον Μέ­γα, βα­σι­λιά της Συ­ρί­ας, στη Σί­δη (190 π.Χ.). Βρέ­θη­κε σε κομ­μά­τια στη Σα­μο­θρά­κη και στο Λού­βρο πή­ρε από το 1883 προ­νο­μια­κή θέ­ση στην κο­ρυ­φή της σκά­λας που συν­δέ­ει τη Στοά του Απόλ­λω­να με την Τε­τρά­γω­νη Αί­θου­σα.
Η Αφρο­δί­τη της Μή­λου (2,02 m), εύ­ρη­μα του 1820 που πέ­ρα­σε στην κυ­ριό­τη­τα του Γάλ­λου πρε­σβευ­τή στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη, μαρ­κή­σιο Ντε Ρι­βιέρ και εν συ­νε­χεία δω­ρή­θη­κε στον Λου­δο­βί­κο ΙΗ’ για να κα­τα­λή­ξει στο Μου­σείο, εί­ναι υπο­δειγ­μα­τι­κό έρ­γο αι­σθη­τι­κής αρ­μο­νί­ας και πλα­στι­κό­τη­τας στην από­δο­ση της κί­νη­σης, με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά στοι­χεία Κλασ­σι­κι­σμού εκεί προς το τέ­λος του 2ου αιώ­να π.Χ.
Η Μό­να Λί­ζα ή αλ­λιώς Τζο­κό­ντα, με πε­ρισ­σό­τε­ρα από 50 αντί­γρα­φα κα­τά τον 17ο και 18ο αιώ­να, ελαιο­γρα­φία σε ξύ­λο δια­στά­σε­ων 77Χ53 cm που φι­λο­τε­χνή­θη­κε με­τα­ξύ 1503 και 1515, πα­ρου­σιά­στη­κε από τον Λε­ο­νάρ­ντο ντα Βίν­τσι το 1517 στη Γαλ­λία ως “προ­σω­πο­γρα­φία κά­ποιας φλο­ρε­ντι­νής γυ­ναί­κας που φι­λο­τε­χνή­θη­κε εκ του φυ­σι­κού” και μνη­μο­νεύ­ε­ται για πρώ­τη φο­ρά το 1625 στο Φο­ντεν­μπλό. Πε­ρι­βάλ­λε­ται από διά­φο­ρες υπο­θέ­σεις για το ει­κο­νι­ζό­με­νο πρό­σω­πο, οι οποί­ες τρο­φο­δο­τούν τον μύ­θο της, αλ­λά επι­κρα­τεί η ανα­γνώ­ρι­ση στο πορ­τρέ­το της Λί­ζα Τζε­ραρ­ντί­νι, συ­ζύ­γου πλού­σιου φλο­ρε­ντι­νού με­τα­ξουρ­γού που προ­μή­θευε τους Με­δί­κους και ήταν πε­λά­της του συμ­βο­λαιο­γρά­φου σερ Πιέ­ρο, πα­τέ­ρα του με­γά­λου ζω­γρά­φου της Ανα­γέν­νη­σης.

Τι συμ­βαί­νει στη χώ­ρα μας

Με τα πα­ρα­πά­νω ερε­θί­σμα­τα, έχω την πε­ποί­θη­ση πως η οι­κο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή ζωή της χώ­ρας μας έχει εκ­θε­τι­κά με­γα­λύ­τε­ρη δυ­να­τό­τη­τα οφέ­λους από τον πο­λι­τι­στι­κό του­ρι­σμό σε σχέ­ση με αυ­τά που απο­κο­μί­ζει.
Σύμ­φω­να με έρευ­να της Δια­ΝΕ­Ο­σις (Οκτώ­βριος 2023, εδώ ολό­κλη­ρη η έκ­θε­ση), στην Ελ­λά­δα οι κρα­τι­κές δα­πά­νες για πο­λι­τι­στι­κές υπη­ρε­σί­ες εί­ναι οι χα­μη­λό­τε­ρες στην Ευ­ρώ­πη, με τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό (2023, προ­ϋ­πο­λο­γι­σμός Υπουρ­γεί­ου Πο­λι­τι­σμού) να δια­θέ­τει μό­λις το 0,06% του συ­νό­λου. Εί­ναι πρό­δη­λη, επο­μέ­νως, η έλ­λει­ψη πό­ρων για τον Πο­λι­τι­σμό και εύ­λο­γη η συ­νέ­πεια της χα­μη­λής πα­ρα­γω­γής αξί­ας από πο­λι­τι­στι­κές πη­γές δρα­στη­ριο­τή­των ― μό­λις του 1,4% της Ακα­θά­ρι­στης Προ­στι­θέ­με­νης Αξί­ας της χώ­ρας.
Επι­πλέ­ον, “λεί­πουν και οι αξιό­πι­στες στα­τι­στι­κές για πολ­λές εκ­φάν­σεις των Πο­λι­τι­στι­κών και Δη­μιουρ­γι­κών Το­μέ­ων” με απο­τέ­λε­σμα να μην υπάρ­χει μια εξ αντι­κει­μέ­νου αφε­τη­ρία διορ­θω­τι­κών - βελ­τιω­τι­κών απο­φά­σε­ων και πα­ρεμ­βά­σε­ων, ενώ και το εξαγ­γελ­θέν από το 2018 Πα­ρα­τη­ρη­τή­ριο Εθνι­κού Πο­λι­τι­σμι­κού Κε­φα­λαί­ου πα­ρα­μέ­νει μια ιδέα στα χαρ­τιά.
Ευ­τυ­χώς, υπάρ­χουν και ορι­σμέ­νες εμπνευ­σμέ­νες πρω­το­βου­λί­ες συ­σπεί­ρω­σης κοι­νω­νι­κών και επι­χει­ρη­μα­τι­κών δυ­νά­με­ων για την ανά­δει­ξη και χρή­ση του πο­λι­τι­στι­κού απο­θέ­μα­τος της χώ­ρας, με εφαρ­μο­σμέ­νες πρα­κτι­κές και δρά­σεις ση­μα­ντι­κού απο­τε­λέ­σμα­τος. Το πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό, απτό πα­ρά­δειγ­μα - case study εί­ναι το Κί­νη­μα Πο­λι­τών του ορ­γα­νι­σμού “Διά­ζω­μα” (diazoma.gr) το οποίο, πέ­ρα από τα σπου­δαία ολι­στι­κά προ­γράμ­μα­τά του σε όλη τη χώ­ρα για την αει­φό­ρο ανά­πτυ­ξη με μο­χλό την πο­λι­τι­στι­κή κλη­ρο­νο­μιά, δια­δρα­μα­τί­ζει κομ­βι­κό ρό­λο και στον σχε­δια­σμό και την ορ­γά­νω­ση της ανα­συ­γκρό­τη­σης πε­ριο­χών που έχουν πλη­γεί από με­γά­λες κα­τα­στρο­φές (Βό­ρεια Εύ­βοια, Έβρος).

Η επι­χει­ρη­μα­τι­κή συμ­βο­λή

Πέ­ραν αυ­τών: η συρ­ροή πλή­θους αν­θρώ­πων στα με­γά­λα μου­σεία εί­ναι ορα­τή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και κά­τι θα πρέ­πει να λέ­ει στις επι­χει­ρή­σεις που δι­στά­ζουν ή αδια­φο­ρούν για επεν­δύ­σεις στον πο­λι­τι­στι­κό το­μέα, ο οποί­ος με τη σει­ρά του απο­δί­δει και επι­στρέ­φει αξία. Θα πρέ­πει να συ­νε­κτι­μά­ται από την επι­χει­ρη­μα­τι­κή κοι­νό­τη­τα η προ­τί­μη­ση των κα­τα­να­λω­τών σε μάρ­κες που αφή­νουν πο­λι­τι­στι­κό ίχνος, ακο­λου­θώ­ντας στρα­τη­γι­κές marketing οι οποί­ες αλ­λη­λε­πι­δρούν με πο­λι­τι­στι­κές αφη­γή­σεις.
Αυ­τή η προ­τί­μη­ση με­τρά­ται και δια­βε­βαιώ­νω πως εί­ναι “συμ­φέ­ρου­σα”, κα­θώς με­τα­φρά­ζε­ται σε δεί­κτες βιω­σι­μό­τη­τας που αντι­στοι­χούν στα πα­γκό­σμια Sustainable Development Goals (SDGs) των Ηνω­μέ­νων Εθνών. Η γο­νι­μο­ποι­η­τι­κή επί­δρα­ση του Πο­λι­τι­σμού εί­ναι κα­θο­ρι­στι­κή στην παι­δεία, την ποιο­τι­κή μόρ­φω­ση (SDG 4), στις κα­λύ­τε­ρες και πιο βιώ­σι­μες πό­λεις (SDG 11), στη δη­μό­σια υγεία (SDG 3), στην ερ­γα­σία, την και­νο­το­μία, την πα­ρα­γω­γή και την οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη (SDGs 8, 9 και 12), στην ισό­τη­τα των φύ­λων (SDG 5), στη συμ­φι­λί­ω­ση με το φυ­σι­κό πε­ρι­βάλ­λον και την προ­στα­σία του (SDGs 13, 14 και 15), στην ισχύ των θε­σμών και την εφαρ­μο­γή της δι­καιο­σύ­νης (SDG 16), στην πολ­λα­πλα­σια­στι­κή δύ­να­μη των συ­νερ­γα­σιών (SDG 17).
Το επι­ση­μαί­νω αυ­τό, γνω­ρί­ζο­ντας κα­λά πό­σο εν­δια­φέ­ρο­νται οι με­γά­λες επι­χει­ρή­σεις να ακο­λου­θή­σουν τά­σεις συμ­μόρ­φω­σης με τα ESG (Environmental, Social, Governance) κρι­τή­ρια και να αντα­πο­κρι­θούν στις επι­τα­γές των Στό­χων Βιω­σι­μό­τη­τας (SDGs) και στην Ελ­λά­δα. Οι κα­τα­να­λω­τές έχουν, στην πλειο­νό­τη­τά τους, υγιές έν­στι­κτο και ευαι­σθη­σία για ό,τι συ­νι­στά Πο­λι­τι­σμό, να το ανα­γνω­ρί­ζουν και να επι­βρα­βεύ­ουν τα brands που τον υπο­στη­ρί­ζουν.
Μή­πως λοι­πόν και στον τό­πο μας, όπου η πο­λι­τι­στι­κή πα­ρα­κα­τα­θή­κη πα­ρα­μέ­νει δυ­στυ­χώς “μη ελ­κυ­στι­κή επέν­δυ­ση”, εί­ναι και­ρός οι με­γά­λοι επι­χει­ρη­μα­τι­κοί ορ­γα­νι­σμοί να ανα­θε­ω­ρή­σουν στον χο­ρη­γι­κό-επεν­δυ­τι­κό σχε­δια­σμό τους τη σχε­δόν πε­ρι­φρο­νη­τι­κή στά­ση τους; Αξί­ζει να στρέ­ψουν την προ­σο­χή τους στην υπο­στή­ρι­ξη της πο­λι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς μας, κα­θώς αυ­τή απο­τε­λεί κο­ρυ­φαίο προ­ϊ­όν εθνι­κού πλού­του (και με την οι­κο­νο­μι­κή έν­νοια ― αυ­τή τη “γλώσ­σα” σί­γου­ρα την κα­τα­νο­ούν και οι ξέ­νοι επεν­δυ­τές στην Ελ­λά­δα). Θα προ­σέ­φε­ρε, άλ­λω­στε, η πο­λι­τι­στι­κή χο­ρη­γία και μια προ­φα­νή ενί­σχυ­ση της δη­μό­σιας ει­κό­νας των προ­σω­πι­κο­τή­των που ηγού­νται των επι­χει­ρή­σε­ων και θέ­λουν να αφή­σουν “όνο­μα”…
Με αφορ­μή αυ­τή την ανα­φο­ρά και ει­δι­κό­τε­ρα όσον αφο­ρά στα μου­σεία, δια­κοι­νω­νώ ως συμ­μέ­το­χος, ενερ­γός πο­λί­της μια επί­και­ρη πρό­κλη­ση-πρό­σκλη­ση χο­ρη­γί­ας προς ιδρύ­μα­τα, ορ­γα­νι­σμούς και εται­ρεί­ες που ευαι­σθη­το­ποιού­νται και ανα­γνω­ρί­ζουν αξία στον Πο­λι­τι­σμό και θα ήθε­λαν να συμ­βά­λουν: έχει ολο­κλη­ρω­θεί ήδη, η με­λέ­τη και ξε­κι­νά το ιδιαί­τε­ρα ση­μα­ντι­κό έρ­γο του νέ­ου Μου­σεί­ου της Αρ­χαί­ας Επι­δαύ­ρου, με τριε­τή ορί­ζο­ντα πε­ραί­ω­σης. Οι χο­ρη­γοί που θα συν­δε­θούν με το έρ­γο, θα απο­τε­λέ­σουν μέ­ρος μιας μο­να­δι­κής συ­νέ­χειας ιστο­ρι­κού πε­ριε­χο­μέ­νου για την Υγεία από την αρ­χαιό­τη­τα.

Το νέο Μου­σείο, με προ­βλε­πό­με­νο ανά­πτυγ­μα σε 1.200-1.300 τ.μ. και με πα­ρά­πλευ­ρη δια­τή­ρη­ση του μι­κρού πα­λαιού Μου­σεί­ου, θα εντα­χθεί μέ­σα στο χώ­ρο του δια­μορ­φού­με­νου αρ­χαιο­λο­γι­κού και πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κού πάρ­κου του Ασκλη­πιεί­ου της Επι­δαύ­ρου. Έτσι, αφ’ ενός τα εκ­θέ­μα­τα θα συν­δέ­ο­νται με το λί­κνο της Υγεί­ας και αφ’ ετέ­ρου, θα προ­σφέ­ρε­ται η επί­σκε­ψη στο Μου­σείο σε συν­δυα­σμό με μια ενιαία, πε­ζή πε­ρι­ή­γη­ση στον αρ­χαιο­λο­γι­κό χώ­ρο.
Κα­τα­λη­κτι­κά, η πο­λι­τι­στι­κή κλη­ρο­νο­μιά στον τό­πο μας χρειά­ζε­ται, για τη δια­τή­ρη­ση, ανά­δει­ξη και προ­βο­λή της, χρη­μα­το­δο­τι­κή γεν­ναιό­τη­τα και από ιδιω­τι­κούς πό­ρους για να αντα­πο­δώ­σει το πολ­λα­πλά­σιο στην ανά­πτυ­ξη. Εί­ναι βέ­βαιο ότι και οι χρη­μα­το­δό­τες θα έχουν να κερ­δί­σουν πολ­λά και με πολ­λούς τρό­πους. Ωστό­σο, πρέ­πει να υπο­γραμ­μι­στεί και η αυ­το­νό­η­τη ανά­γκη να ενι­σχυ­θεί η εν­θάρ­ρυν­ση του ιδιω­τι­κού κε­φα­λαί­ου για συμ­βο­λή, στο πλαί­σιο της πο­λυ­συ­ζη­τού­με­νης Επι­χει­ρη­μα­τι­κής Κοι­νω­νι­κής Ευ­θύ­νης, με φο­ρο­α­παλ­λα­γές και ενερ­γο­ποί­η­ση του Ν. 3525 για τις πο­λι­τι­στι­κές χο­ρη­γί­ες, με ταυ­τό­χρο­νη απλο­ποί­η­ση των δια­δι­κα­σιών.