Οι μεταμορφώσεις του Γλαύκου Θρασάκη

Είχα σκο­πό να συμ­με­τέ­χω στο αφιέ­ρω­μα για τον Βα­σί­λη Βα­σι­λι­κό, γρά­φο­ντας για τον Βα­σί­λη Βα­σι­λι­κό. Δη­λα­δή να με­τα­φέ­ρω την εμπει­ρία μου και τις εντυ­πώ­σεις μου όσον και­ρό εί­χα την κα­λή τύ­χη να συ­νυ­πάρ­ξω μα­ζί του στο Δ.Σ. της Εται­ρεί­ας Συγ­γρα­φέ­ων, όταν εκεί­νος ήταν Πρό­ε­δρός της, στις αρ­χές της νέ­ας χι­λιε­τί­ας. Ωστό­σο τον εί­χα γνω­ρί­σει ως δη­μο­σιο­γρά­φος κά­ποια χρό­νια νω­ρί­τε­ρα κα­θώς και κα­τά τη διάρ­κεια των χρό­νων που ήμουν υπεύ­θυ­νη μιας νέ­ας λο­γο­τε­χνι­κής σει­ράς στις εκ­δό­σεις Λι­βά­νης που, εκεί­νο τον και­ρό, εξέ­δι­δαν τα βι­βλία του. Ανε­ξάρ­τη­τα ωστό­σο από, ας τις πού­με, επαγ­γελ­μα­τι­κές εμπλο­κές μα­ζί του, δια­τή­ρη­σα πά­ντα μιαν αρ­κε­τά οι­κεία μα­ζί του σχέ­ση, η οποία βα­σι­ζό­ταν στην εμπι­στο­σύ­νη που μου έδει­χνε εκεί­νος και στην εκτί­μη­ση που έτρε­φα εγώ για εκεί­νον. Αν με ρω­τού­σε λοι­πόν κά­ποιος, μα τι άν­θρω­πος ήταν ο Βα­σί­λης Βα­σι­λι­κός, εκτός από διε­θνώς –το το­νί­ζω αυ­τό– κα­τα­ξιω­μέ­νος Έλ­λη­νας συγ­γρα­φέ­ας, θα απα­ντού­σα τα εξής: κο­σμο­πο­λί­της, bon viveur, γεν­ναιό­δω­ρος, ευ­γε­νι­κός, ανοι­χτός στις ιδέ­ες και στις από­ψεις, βα­θιά δη­μο­κρα­τι­κός, με σε­βα­σμό στη δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα, συν­διαλ­λα­κτι­κός, κα­θό­λου μί­ζε­ρος και πα­ρα­πο­νού­με­νος για την, επί αρ­κε­τά χρό­νια, σιω­πή της κρι­τι­κής για το έρ­γο του, έτοι­μος να υπε­ρα­σπι­στεί και να προ­ω­θή­σει τα δι­καιώ­μα­τα των συγ­γρα­φέ­ων και εκτός Ελ­λά­δας, όταν ήταν Πρέ­σβης για τον πο­λι­τι­σμό της UNESCO. Ήταν αυ­τός που, με­τα­φέ­ρο­ντας τη σχε­τι­κή πρό­τα­ση της Εται­ρεί­ας Συγ­γρα­φέ­ων στην UNESCO, πέ­τυ­χε να κα­θιε­ρω­θεί η Πα­γκό­σμια Ημέ­ρα Ποί­η­σης. Θα μπο­ρού­σα να γρά­ψω και άλ­λα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του Βα­σί­λη Βα­σι­λι­κού και ίσως να με­τα­φέ­ρω και στιγ­μιό­τυ­πα δη­λω­τι­κά του χα­ρα­κτή­ρα του, των ανοι­χτό­μυα­λων από­ψε­ών του, και της ανι­διο­τε­λούς γεν­ναιο­δω­ρί­ας του. Ωστό­σο ψά­χνο­ντας, στα ακα­τά­στα­τα συ­νή­θως συρ­τά­ρια μου, ανα­κά­λυ­ψα ένα κομ­ψό, ξε­χα­σμέ­νο εκεί μέ­σα, ση­μειω­μα­τά­ριο και όταν, πε­ρί­ερ­γη, το άνοι­ξα , δια­πί­στω­σα ότι πε­ριεί­χε 32 αριθ­μη­μέ­νες ση­μειώ­σεις του Βα­σί­λη Βα­σι­λι­κού για ολό­κλη­ρη την πε­ρι­πέ­τεια της γέν­νη­σης, της συγ­γρα­φής και των με­τα­μορ­φώ­σε­ων του Γλαύ­κου Θρα­σά­κη, ενός από τα κο­ρυ­φαία, μο­ντερ­νι­στι­κά μυ­θι­στο­ρή­μα­τα του συγ­γρα­φέα και της με­τα­πο­λε­μι­κής μας λο­γο­τε­χνί­ας. Και πώς βρέ­θη­καν στα χέ­ρια μου, στο συρ­τά­ρι μου; Προ­φα­νώς –για­τί ακρι­βώς δεν μπο­ρώ να θυ­μη­θώ– πρέ­πει να εί­χα­με ξε­κι­νή­σει κά­ποια συ­νέ­ντευ­ξη και στη συ­νέ­χεια εκεί­νος, με βά­ση τις ερω­τή­σεις μου, προ­χώ­ρη­σε ακό­μη πε­ρισ­σό­τε­ρο και μου χά­ρι­σε αυ­τό το ανε­κτί­μη­το δώ­ρο. Και εί­ναι ανε­κτί­μη­το, προ­πα­ντός για τους με­λε­τη­τές πλέ­ον του έρ­γου του Βα­σι­λι­κού και του Γλαύ­κου Θρα­σά­κη ει­δι­κό­τε­ρα. Θε­ώ­ρη­σα λοι­πόν πρέ­πον να λει­τουρ­γή­σω ως αντι­γρα­φέ­ας αυ­τών των ση­μειώ­σε­ων, με κά­ποιο σχε­τι­κό σχο­λια­σμό, επι­λέ­γο­ντας αυ­τές που δεί­χνουν τους δρό­μους που ακο­λού­θη­σε ο συγ­γρα­φέ­ας, ώστε να φτά­σει στην τε­λι­κή φά­ση της δη­μιουρ­γί­ας του μυ­θι­στο­ρή­μα­τός του, και να τις μοι­ρα­στώ με όσους και όσες δια­βά­σουν αυ­τό το αφιέ­ρω­μα. Να ση­μειώ­σω ότι οι χει­ρό­γρα­φες αυ­τές ση­μειώ­σεις φέ­ρουν την υπο­γρα­φή του Βα­σί­λη Βα­σι­λι­κού κα­θώς και την ημε­ρο­μη­νία/χρο­νο­λο­γία που γρά­φτη­καν: 2.7.90 [2 Ιου­λί­ου, 1990] και ακο­λου­θούν το πο­λυ­το­νι­κό σύ­στη­μα, το οποίο δεν έχω κρα­τή­σει στα αντι­γραμ­μέ­να απο­σπά­σμα­τα.

Η γέν­νη­ση: 

1. Ο Γλαύ­κος Θρα­σά­κης μού πρω­το­εμ­φα­νί­ζε­ται σαν ήρω­ας μυ­θι­στο­ρη­μα­τι­κός σ’ ένα μι­κρό δι­ή­γη­μα, στα 1972. Δεν υπο­πτεύ­ο­μαι όμως ακό­μα ότι για μια ολό­κλη­ρη εξα­ε­τία δεν θα με εγκα­τα­λεί­ψει ού­τε στιγ­μή.
2. Η σύμ­πτω­ση που τον γεν­νά μέ­σα μου μπο­ρεί να εί­ναι αυ­τή που επι­κα­λού­μαι στο τέ­λος του ομώ­νυ­μου βι­βλί­ου: έμε­να δί­πλα στο σπί­τι όπου εί­χε μεί­νει ο Θρά­σος Κα­στα­νά­κης, στο Πα­ρί­σι. Ο Κα­στα­νά­κης ήταν ένας συγ­γρα­φέ­ας που πο­τέ δεν μου άρε­σε πο­λύ. Νέ­ος εί­χα με­ρι­κά βι­βλία του [την Χο­ρεύ­τρια Φε­λι­τσι­τά κ.ά.]. Δεν εί­χα πά­θος όμως με αυ­τόν, όπως με άλ­λους συγ­γρα­φείς.
3.Το ότι όμως έζη­σε κι αυ­τός μα­κριά από τον τό­πο του για ένα αρ­κε­τά με­γά­λο διά­στη­μα της ζω­ής του, όπως τα χρό­νια εκεί­να ζού­σα κι εγώ [μη ξέ­ρο­ντας πό­σο ακό­μα θα κρα­τού­σε η δι­κτα­το­ρία στον τό­πο μας], φαί­νε­ται πως μ’ επη­ρέ­α­σε. Ζη­τού­σα κά­ποιον για να ταυ­τι­στώ μα­ζί του, κά­ποιον που τον απα­σχο­λού­σαν τα ίδια προ­βλή­μα­τα που με απα­σχο­λού­σαν [τα συγ­γρα­φι­κά], κι όπως δεν τον εύ­ρι­σκα, δη­μιούρ­γη­σα φαί­νε­ται μέ­σα μου έναν φα­ντα­στι­κό τύ­πο. Κι από το «Θρά­σος» και το «άκης» βγή­κε το όνο­μα Θρα­σά­κης.
4. Όσο για το Γλαύ­κος εί­ναι πιο πε­ρί­πλο­κο. Μου άρε­σε «του γλαυ­κού το γει­τό­νε­μα» του Ελύ­τη, σαν στί­χος. Γει­το­νεύ­ο­ντας, χω­ρίς να το ξέ­ρω, με τον Κα­στα­νά­κη που έγι­νε Θρα­σά­κης, τον βά­φτι­σα Γλαύ­κο.
5. Προς το πα­ρόν [και εί­μα­στε ακό­μη στην αρ­χή] ο Θρα­σά­κης, ο φα­ντα­στι­κός αυ­τός συγ­γρα­φέ­ας, πρέ­πει να απο­κτή­σει σάρ­κα και οστά. Και τρώ­ει από τις σάρ­κες τις δι­κές μου. Γί­νε­ται τρό­πον τι­νά, το alter ego μου.

Η εκ­δο­τι­κή πε­ρι­πέ­τεια

8. Ο εκ­δό­της μου εκεί­νης της επο­χής, και κα­το­πι­νός μου φί­λος, ο Μι­χά­λης Μεϊ­μά­ρης, εκ­φρά­ζει τον εν­θου­σια­σμό του για το δι­ή­γη­μα αυ­τό [σ.σ πρό­κει­ται για το δι­ή­γη­μα «Κά­θο­δος»]. Κι έρ­χε­ται να με δει στη Ρώ­μη. Οχτώ­βρης 1973. Λί­γο πριν το Πο­λυ­τε­χνείο.
9. Επι­μέ­νει πως ο Θρα­σά­κης εί­ναι ένας μυ­θι­στο­ρη­μα­τι­κός τύ­πος που πρέ­πει να συ­νε­χι­στεί. Σχε­δόν, μου περ­νά­ει μια πα­ραγ­γε­λία να τον ολο­κλη­ρώ­σω.
12. Έτσι την Άνοι­ξη του ’74, κυ­κλο­φο­ρεί ο πρώ­τος αυ­το­τε­λής τό­μος του Θρα­σά­κη, με τον υπό­τι­τλο Μυ­θι­στό­ρη­μα. Εξα­ντλεί­ται σε λί­γες μέ­ρες.
13.Παίρ­νω κου­ρά­γιο από την απή­χη­ση του βι­βλί­ου μου στην ακό­μα δι­κτα­το­κρα­τού­με­νη Ελ­λά­δα. Και συ­νε­χί­ζω τις πε­ρι­πέ­τειες του ήρωά μου, που εί­ναι εν πολ­λοίς, οι δι­κές μου, με­τα­φερ­μέ­νες όμως σε άλ­λο πρό­σω­πο.

Οι με­τα­μορ­φώ­σεις του Γλαύ­κου Θρα­σά­κη

14. Με­τα­πο­λί­τευ­ση. Ιού­λης ’74. Επι­στρο­φή. Ο τό­μος που θα κυ­κλο­φο­ρή­σει στο τέ­λος αυ­τής της χρο­νιάς, δεν έχει, για­τί δεν μπο­ρεί να έχει, άλ­λο τί­τλο. Η Επι­στρο­φή.
15. Μέ­νουν όμως πολ­λές εμπει­ρί­ες μου απ’ το εξω­τε­ρι­κό που δεν ιστό­ρη­σα. Συ­γκε­ντρώ­νο­ντας όλες αυ­τές σ΄ έναν τρί­το και τε­λευ­ταίο τό­μο, που κυ­κλο­φο­ρεί αρ­χές του ’75, με την ονο­μα­σία Μπερ­λί­νερ Αν­σάμπλ.
16. Νο­μί­ζω πως τέ­λειω­σα με τον ήρωά μου, κι απο­φα­σί­ζου­με με τον Μεϊ­μά­ρη, μια συ­γκε­ντρω­τι­κή έκ­δο­ση των τριών τό­μων. Απ’ όπου όμως λεί­πει η ει­σα­γω­γή και το πρώ­το μέ­ρος. Έτσι ο ανα­γνώ­στης χά­νε­ται. Δεν ξέ­ρει για ποιόν μι­λάω.
17. Η έκ­δο­ση αυ­τή, σε ένα τό­μο, ξα­να­δου­λεύ­ε­ται και εγώ νο­μί­ζω πως τέ­λειω­σα πια με τον Θρα­σά­κη. «Απαλ­λά­χτη­κα από σέ­να» του εί­πα. «Απαλ­λά­χτη­κα».

Ο Θρα­σά­κης επι­μέ­νει.

18. Όμως το alter ego μου συ­νε­χί­ζει να δου­λεύ­ει, και το ΄77, μού εμ­φα­νί­ζε­ται επι­τα­κτι­κός και μου λέ­ει: «Θέ­λω να πω κι άλ­λα». Ήθε­λε δη­λα­δή ξα­νά δια μέ­σου εμού.
20. Απο­τέ­λε­σμα της νέ­ας μου απα­σχό­λη­σης με τον Γλαύ­κο, εί­ναι ένα και­νούρ­γιο βι­βλίο με Τα από­κρυ­φα του Γλαύ­κου Θρα­σά­κη.
21. Την ίδια χρο­νιά κυ­κλο­φο­ρεί το βι­βλίο μου και στα γαλ­λι­κά με τον τί­τλο Un poète est mort [πα­ραλ­λα­γή του γνω­στού τρα­γου­διού του Ζιλ­μπέρ Μπε­κώ “Quand il est mort le poète”].
24. Στην Ελ­λά­δα επι­κρα­τεί σιω­πή από την επί­ση­μη κρι­τι­κή για το βι­βλίο μου, μέ­χρι που ο Γιώρ­γος Γιάν­να­ρης, σε μια κρι­τι­κή του, μου απο­κα­λύ­πτει τις μυ­θο­λο­γι­κές κα­τα­βο­λές του ήρωα μου.
27. Ο Θρα­σά­κης ολο­έ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρο με απα­σχο­λεί. Έχει φτά­σει η στιγ­μή, έχει ωρι­μά­σει μέ­σα μου, για την ορι­στι­κή μου ανα­μέ­τρη­ση μα­ζί του.
28. Πριν δυο χρό­νια ακρι­βώς [σ.σ. 1988] ανα­λαμ­βά­νω το εγ­χεί­ρη­μα της ανα­σύ­ντα­ξής του. Τι […] γκρε­μί­ζε­ται για να ξα­να­χτι­στεί με τα ίδια υλι­κά της κα­τε­δά­φι­σής του, σε άλ­λη όμως διά­τα­ξη.
32. Πι­στεύω, ή θέ­λω να πι­στεύω πως το ση­με­ρι­νό έρ­γο των 800 σε­λί­δων, πε­τυ­χαί­νει τον στό­χο μου. Τε­λι­κά ο θε­ός του συγ­γρα­φέα εί­ναι ο ανα­γνώ­στης, ο σε­βα­σμός προς αυ­τόν, κα­θο­ρί­ζει μέ­χρι που […] ένας συγ­γρα­φέ­ας. Ο συγ­γρα­φέ­ας εί­ναι το διά­με­σο, το μέ­ντιουμ για να επι­κοι­νω­νή­σει ο «άλ­λος» με τα μυ­στι­κά της γης και του ου­ρα­νού. Του εδώ, του εκεί και του πέ­ρα.

Βα­σί­λης Βα­σι­λι­κός 2.7.1990

Ο Γλαύ­κος Θρα­σά­κης φαί­νε­ται ότι δεν άφη­σε ήσυ­χο τον δη­μιουρ­γό του ού­τε το 1990, που εκ­δί­δε­ται από την Γνώ­ση, διό­τι επα­νέρ­χε­ται το 1995 [εκδ. Λι­βά­νης], το 2008 [εκδ. Ελ­λη­νι­κά Γράμ­μα­τα], με τε­λευ­ταία εκ­δο­τι­κή του εμ­φά­νι­ση τον Νο­έμ­βριο του 2017 από τις εκδ.Τό­πος.