Είχα σκοπό να συμμετέχω στο αφιέρωμα για τον Βασίλη Βασιλικό, γράφοντας για τον Βασίλη Βασιλικό. Δηλαδή να μεταφέρω την εμπειρία μου και τις εντυπώσεις μου όσον καιρό είχα την καλή τύχη να συνυπάρξω μαζί του στο Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων, όταν εκείνος ήταν Πρόεδρός της, στις αρχές της νέας χιλιετίας. Ωστόσο τον είχα γνωρίσει ως δημοσιογράφος κάποια χρόνια νωρίτερα καθώς και κατά τη διάρκεια των χρόνων που ήμουν υπεύθυνη μιας νέας λογοτεχνικής σειράς στις εκδόσεις Λιβάνης που, εκείνο τον καιρό, εξέδιδαν τα βιβλία του. Ανεξάρτητα ωστόσο από, ας τις πούμε, επαγγελματικές εμπλοκές μαζί του, διατήρησα πάντα μιαν αρκετά οικεία μαζί του σχέση, η οποία βασιζόταν στην εμπιστοσύνη που μου έδειχνε εκείνος και στην εκτίμηση που έτρεφα εγώ για εκείνον. Αν με ρωτούσε λοιπόν κάποιος, μα τι άνθρωπος ήταν ο Βασίλης Βασιλικός, εκτός από διεθνώς –το τονίζω αυτό– καταξιωμένος Έλληνας συγγραφέας, θα απαντούσα τα εξής: κοσμοπολίτης, bon viveur, γενναιόδωρος, ευγενικός, ανοιχτός στις ιδέες και στις απόψεις, βαθιά δημοκρατικός, με σεβασμό στη διαφορετικότητα, συνδιαλλακτικός, καθόλου μίζερος και παραπονούμενος για την, επί αρκετά χρόνια, σιωπή της κριτικής για το έργο του, έτοιμος να υπερασπιστεί και να προωθήσει τα δικαιώματα των συγγραφέων και εκτός Ελλάδας, όταν ήταν Πρέσβης για τον πολιτισμό της UNESCO. Ήταν αυτός που, μεταφέροντας τη σχετική πρόταση της Εταιρείας Συγγραφέων στην UNESCO, πέτυχε να καθιερωθεί η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Θα μπορούσα να γράψω και άλλα χαρακτηριστικά του Βασίλη Βασιλικού και ίσως να μεταφέρω και στιγμιότυπα δηλωτικά του χαρακτήρα του, των ανοιχτόμυαλων απόψεών του, και της ανιδιοτελούς γενναιοδωρίας του. Ωστόσο ψάχνοντας, στα ακατάστατα συνήθως συρτάρια μου, ανακάλυψα ένα κομψό, ξεχασμένο εκεί μέσα, σημειωματάριο και όταν, περίεργη, το άνοιξα , διαπίστωσα ότι περιείχε 32 αριθμημένες σημειώσεις του Βασίλη Βασιλικού για ολόκληρη την περιπέτεια της γέννησης, της συγγραφής και των μεταμορφώσεων του Γλαύκου Θρασάκη, ενός από τα κορυφαία, μοντερνιστικά μυθιστορήματα του συγγραφέα και της μεταπολεμικής μας λογοτεχνίας. Και πώς βρέθηκαν στα χέρια μου, στο συρτάρι μου; Προφανώς –γιατί ακριβώς δεν μπορώ να θυμηθώ– πρέπει να είχαμε ξεκινήσει κάποια συνέντευξη και στη συνέχεια εκείνος, με βάση τις ερωτήσεις μου, προχώρησε ακόμη περισσότερο και μου χάρισε αυτό το ανεκτίμητο δώρο. Και είναι ανεκτίμητο, προπαντός για τους μελετητές πλέον του έργου του Βασιλικού και του Γλαύκου Θρασάκη ειδικότερα. Θεώρησα λοιπόν πρέπον να λειτουργήσω ως αντιγραφέας αυτών των σημειώσεων, με κάποιο σχετικό σχολιασμό, επιλέγοντας αυτές που δείχνουν τους δρόμους που ακολούθησε ο συγγραφέας, ώστε να φτάσει στην τελική φάση της δημιουργίας του μυθιστορήματός του, και να τις μοιραστώ με όσους και όσες διαβάσουν αυτό το αφιέρωμα. Να σημειώσω ότι οι χειρόγραφες αυτές σημειώσεις φέρουν την υπογραφή του Βασίλη Βασιλικού καθώς και την ημερομηνία/χρονολογία που γράφτηκαν: 2.7.90 [2 Ιουλίου, 1990] και ακολουθούν το πολυτονικό σύστημα, το οποίο δεν έχω κρατήσει στα αντιγραμμένα αποσπάσματα.
Η γέννηση:
1. Ο Γλαύκος Θρασάκης μού πρωτοεμφανίζεται σαν ήρωας μυθιστορηματικός σ’ ένα μικρό διήγημα, στα 1972. Δεν υποπτεύομαι όμως ακόμα ότι για μια ολόκληρη εξαετία δεν θα με εγκαταλείψει ούτε στιγμή.
2. Η σύμπτωση που τον γεννά μέσα μου μπορεί να είναι αυτή που επικαλούμαι στο τέλος του ομώνυμου βιβλίου: έμενα δίπλα στο σπίτι όπου είχε μείνει ο Θράσος Καστανάκης, στο Παρίσι. Ο Καστανάκης ήταν ένας συγγραφέας που ποτέ δεν μου άρεσε πολύ. Νέος είχα μερικά βιβλία του [την Χορεύτρια Φελιτσιτά κ.ά.]. Δεν είχα πάθος όμως με αυτόν, όπως με άλλους συγγραφείς.
3.Το ότι όμως έζησε κι αυτός μακριά από τον τόπο του για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα της ζωής του, όπως τα χρόνια εκείνα ζούσα κι εγώ [μη ξέροντας πόσο ακόμα θα κρατούσε η δικτατορία στον τόπο μας], φαίνεται πως μ’ επηρέασε. Ζητούσα κάποιον για να ταυτιστώ μαζί του, κάποιον που τον απασχολούσαν τα ίδια προβλήματα που με απασχολούσαν [τα συγγραφικά], κι όπως δεν τον εύρισκα, δημιούργησα φαίνεται μέσα μου έναν φανταστικό τύπο. Κι από το «Θράσος» και το «άκης» βγήκε το όνομα Θρασάκης.
4. Όσο για το Γλαύκος είναι πιο περίπλοκο. Μου άρεσε «του γλαυκού το γειτόνεμα» του Ελύτη, σαν στίχος. Γειτονεύοντας, χωρίς να το ξέρω, με τον Καστανάκη που έγινε Θρασάκης, τον βάφτισα Γλαύκο.
5. Προς το παρόν [και είμαστε ακόμη στην αρχή] ο Θρασάκης, ο φανταστικός αυτός συγγραφέας, πρέπει να αποκτήσει σάρκα και οστά. Και τρώει από τις σάρκες τις δικές μου. Γίνεται τρόπον τινά, το alter ego μου.
Η εκδοτική περιπέτεια
8. Ο εκδότης μου εκείνης της εποχής, και κατοπινός μου φίλος, ο Μιχάλης Μεϊμάρης, εκφράζει τον ενθουσιασμό του για το διήγημα αυτό [σ.σ πρόκειται για το διήγημα «Κάθοδος»]. Κι έρχεται να με δει στη Ρώμη. Οχτώβρης 1973. Λίγο πριν το Πολυτεχνείο.
9. Επιμένει πως ο Θρασάκης είναι ένας μυθιστορηματικός τύπος που πρέπει να συνεχιστεί. Σχεδόν, μου περνάει μια παραγγελία να τον ολοκληρώσω.
12. Έτσι την Άνοιξη του ’74, κυκλοφορεί ο πρώτος αυτοτελής τόμος του Θρασάκη, με τον υπότιτλο Μυθιστόρημα. Εξαντλείται σε λίγες μέρες.
13.Παίρνω κουράγιο από την απήχηση του βιβλίου μου στην ακόμα δικτατοκρατούμενη Ελλάδα. Και συνεχίζω τις περιπέτειες του ήρωά μου, που είναι εν πολλοίς, οι δικές μου, μεταφερμένες όμως σε άλλο πρόσωπο.
Οι μεταμορφώσεις του Γλαύκου Θρασάκη
14. Μεταπολίτευση. Ιούλης ’74. Επιστροφή. Ο τόμος που θα κυκλοφορήσει στο τέλος αυτής της χρονιάς, δεν έχει, γιατί δεν μπορεί να έχει, άλλο τίτλο. Η Επιστροφή.
15. Μένουν όμως πολλές εμπειρίες μου απ’ το εξωτερικό που δεν ιστόρησα. Συγκεντρώνοντας όλες αυτές σ΄ έναν τρίτο και τελευταίο τόμο, που κυκλοφορεί αρχές του ’75, με την ονομασία Μπερλίνερ Ανσάμπλ.
16. Νομίζω πως τέλειωσα με τον ήρωά μου, κι αποφασίζουμε με τον Μεϊμάρη, μια συγκεντρωτική έκδοση των τριών τόμων. Απ’ όπου όμως λείπει η εισαγωγή και το πρώτο μέρος. Έτσι ο αναγνώστης χάνεται. Δεν ξέρει για ποιόν μιλάω.
17. Η έκδοση αυτή, σε ένα τόμο, ξαναδουλεύεται και εγώ νομίζω πως τέλειωσα πια με τον Θρασάκη. «Απαλλάχτηκα από σένα» του είπα. «Απαλλάχτηκα».
Ο Θρασάκης επιμένει.
18. Όμως το alter ego μου συνεχίζει να δουλεύει, και το ΄77, μού εμφανίζεται επιτακτικός και μου λέει: «Θέλω να πω κι άλλα». Ήθελε δηλαδή ξανά δια μέσου εμού.
20. Αποτέλεσμα της νέας μου απασχόλησης με τον Γλαύκο, είναι ένα καινούργιο βιβλίο με Τα απόκρυφα του Γλαύκου Θρασάκη.
21. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το βιβλίο μου και στα γαλλικά με τον τίτλο Un poète est mort [παραλλαγή του γνωστού τραγουδιού του Ζιλμπέρ Μπεκώ “Quand il est mort le poète”].
24. Στην Ελλάδα επικρατεί σιωπή από την επίσημη κριτική για το βιβλίο μου, μέχρι που ο Γιώργος Γιάνναρης, σε μια κριτική του, μου αποκαλύπτει τις μυθολογικές καταβολές του ήρωα μου.
27. Ο Θρασάκης ολοένα και περισσότερο με απασχολεί. Έχει φτάσει η στιγμή, έχει ωριμάσει μέσα μου, για την οριστική μου αναμέτρηση μαζί του.
28. Πριν δυο χρόνια ακριβώς [σ.σ. 1988] αναλαμβάνω το εγχείρημα της ανασύνταξής του. Τι […] γκρεμίζεται για να ξαναχτιστεί με τα ίδια υλικά της κατεδάφισής του, σε άλλη όμως διάταξη.
32. Πιστεύω, ή θέλω να πιστεύω πως το σημερινό έργο των 800 σελίδων, πετυχαίνει τον στόχο μου. Τελικά ο θεός του συγγραφέα είναι ο αναγνώστης, ο σεβασμός προς αυτόν, καθορίζει μέχρι που […] ένας συγγραφέας. Ο συγγραφέας είναι το διάμεσο, το μέντιουμ για να επικοινωνήσει ο «άλλος» με τα μυστικά της γης και του ουρανού. Του εδώ, του εκεί και του πέρα.
Βασίλης Βασιλικός 2.7.1990
Ο Γλαύκος Θρασάκης φαίνεται ότι δεν άφησε ήσυχο τον δημιουργό του ούτε το 1990, που εκδίδεται από την Γνώση, διότι επανέρχεται το 1995 [εκδ. Λιβάνης], το 2008 [εκδ. Ελληνικά Γράμματα], με τελευταία εκδοτική του εμφάνιση τον Νοέμβριο του 2017 από τις εκδ.Τόπος.