ΣΤΙΓΜΑΤΑ

Δ.Τ. Άναλις (επιμ. Αντιγόνη Βλαβιανού)
Χίλια εννιακόσια είκοσι δύο/2022 (επιμ. Θανάσης Αγάθος-Χριστίνα Ντουνιά)

Έλλη Σκοπετέα (επιμ. Δημήτρης Σταματόπουλος)
Mορίς Μπλανσό (επιμ. Βασίλης Παπαγεωργίου)
Το Δημοτικό Τραγούδι (επιμ. Παντελής Μπουκάλας)
Λούλα Αναγνωστάκη (επιμ. Κυριακή Χριστοφορίδη)
ΨΧ (επιμ. Γιάννης Ζέρβας)
Γλώσσα (επιμ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης)
Σαπφώ (επιμ. Παναγιώτης Αντωνόπουλος)

*

Στo εξώφυλλο του τεύχους 46 κολάζ του Μαξ Ερνστ

Είχε την πολύ σοβαρά περιπαικτική έκφραση που έπαιρνε το πρόσωπό του, έτσι όπως ήταν ξαπλωμένος. Χαϊδέψαμε το κεφάλι του και τους ακολουθήσαμε σε μια ανηφορική πορεία, προς ένα σημείο όπου ο ήλιος διαπερνούσε τις φυλλωσιές. Φτάνοντας έξω από τη στενή μαρμάρινη πύλη, με σκαλοπάτια που κατέβαιναν βαθύτερα στο έδαφος, περιμέναμε να σπάσει τα ξύλα και να σηκωθεί όρθιος λέγοντας «έως εδώ». Ακούσαμε όμως τον υπεύθυνο του γραφείου να δίνει οδηγίες: «Αφήστε τα λουλούδια έξω», προσθέτοντας «Θα τα βάλουμε εμείς». Ο Μάριος θα μου είχε ζητήσει να περιμένουμε να επιβεβαιώσουμε ότι θα τα πάρουν μαζί τους, όπως θα είχαμε προβλέψει, για να τα δώσουν σε όσους δεν έχουν ή δεν αντέχουν μυρουδιές.
Με την αγαπημένη Βίκυ, που ήθελε να είναι όλα στην εντέλεια, πίναμε καφέ οι τρεις μας στα Σύβοτα στη Λευκάδα, όπου με είχαν πάει, καθώς ποτέ δεν τα είχα δει. Βρισκόμασταν κάθε φορά που επέστρεφα στην Ελλάδα και δεν σταματούσαμε να μιλάμε για όλα τα θέματα. Από τη γεωπολιτική της καθημερινής ζωής έως το κατιναριό των διεθνών σχέσεων. Ατελείωτες συζητήσεις σε διαδρομές και σε αυτοκίνητα με τα φώτα στάσης να αναβοσβήνουν. Όταν γύρισα, βρισκόμασταν συχνά, καθώς πια μέναμε κοντά. Με κατεβασμένες τις τέντες στο μπαλκόνι τους, φανταζόμασταν τι δεν συνέβαινε έξω. Έπειτα ήταν δύσκολο πια να βρεθούμε.
Μια Πρωτοχρονιά ήμασταν καλεσμένοι σε ένα σπίτι, όπου μετά το φαγητό θεώρησαν καλό να μας καθίσουν δίπλα στον φίλο μας Δημήτρη. Στην αρχή ήμασταν μονολεκτικοί. Υπήρχαν όμως πολλά άτομα, που με τις καρέκλες τους σχημάτιζαν ημικύκλιο, το οποίο απαιτούσε λέξεις που θα έδεναν γλώσσες και αφτιά χωρίς να το αφήσουν να διαλυθεί. Αναλάβαμε τη δουλειά οι τρεις μας και την επόμενη μισή ώρα δεν έπεσε κάτω το μπαλάκι του πινγκ πονγκ. Παύση. Πότε ξαναδίνετε παράσταση, ρώτησε μια προσκεκλημένη καθηγήτρια Πολυτεχνείου που είχε έρθει καθυστερημένη.
Περιμένοντας να βγουν οι υπόλοιποι από μια παράσταση που είχε τελειώσει, κοιταχτήκαμε έξω από το θέατρο. Θέλοντας να ξεφύγουμε από τυπικές χαιρετούρες και τα πώς σας φάνηκε, αμέσως στήσαμε έναν καβγά. Αυτή είναι είσοδος και πρέπει να μπούμε, έλεγε ο Μάριος. Όχι, είναι έξοδος, επέμενα εγώ. Ανεβάζοντας την ένταση δημιουργήσαμε γύρω μας έναν ασφαλή χώρο, καθώς όλοι μας απέφευγαν. «Έρχονται οι άλλοι», μόνον ένα άτομο τόλμησε να πει. «Θα τους βγάλουμε και εκείνων τα μαλλιά», του είπαμε, δείχνοντας πόσα έλειπαν από τα δικά μας. Για καιρό μας ρωτούσαν ποιος ήταν ο λόγος του καβγά.
Ο Μάριος Ποντίκας ρεαλιστικά απεικόνισε τον «σουρεαλισμό», όπως λεγόταν άλλοτε, της ελληνικής πραγματικότητας, δείχνοντας ότι το χιούμορ και η μελαγχολία συνιστούν συστατικά του ίδιου καυστικού υγρού που τροφοδοτεί θεατρικά έργα, σενάρια, σλόγκαν. Ένα παιχνίδισμα του νου είναι το ύφος που διαρκώς ανακαλεί το περιεχόμενό του.
Η καθοριστική συμβολή του στο θέατρο συνεχίζει να αναδεικνύεται. Δεν έχει ακόμη επαρκώς αποτιμηθεί το γεγονός ότι γραπτά του, όπως οι Κουταμάρες, αποτελούν μερικά από τα πιο σοφά κείμενα της ελληνικής πεζογραφίας. Ούτε η συμβολή του στα πρακτικώς τεκταινόμενα της καλλιτεχνικής ζωής, όπως στο Εθνικό Θέατρο επί Κούρκουλου, έχει αναδειχθεί.
Τρομερά δύσκολος ο Σεπτέμβριος. Περιμένω τον Μάριο, όπως με περιμένει και εκείνος.

H Eιρήνη Παππά (1929-2022) διαβάζει Ελύτη

https://youtu.be/aPv6j80pANs

Δεν ήταν άρρωστος. Απλώς εξαντλημένος. Πήρε την απόφαση να τελειώνει και αυτό ήθελε να γίνει γνωστό. Με ευθανασία στην Ελβετία υπέγραψε τίτλους τέλους στην ταινία της ζωής του ο γεννημένος από Ελβετούς γονείς στο Παρίσι Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Ιωάννης Λουκάς; Ως διπλός ευαγγελιστής του κινηματογράφου κατ’ αντιπαράθεση συνδύασε την αποκάλυψη της εικόνας με τη συμπύκνωση του λόγου. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι μια εικόνα αντιστοιχεί σε χίλιες λέξεις. Au contraire ή αντιθέτως, μια λέξη αξίζει χίλιες εικόνες. Πόσοι όμως μπορούν να το υποψιαστούν; Επιχείρηση μπετόν. Με κομμένη την ανάσα. Περιφρόνηση. Αλφαβίλ. Τρελός Πιερό. Δύο ή τρία πράγματα που ξέρω για αυτήν. Όλα πάνε καλά. Ελεγεία του έρωτα. Αποχαιρετισμός στη γλώσσα. Το βιβλίο της εικόνας.
Στο πλατό όπου γυρίζεται μια ταινία, κάποιος στέκεται μόνος του, όπως μπροστά σε μια λευκή σελίδα, έχει πει. Ισορροπώντας σε αντιστοιχίες λέξεων, πρόκειται για εικόνα που αναδεικνύει τον σκηνοθέτη σε δημιουργό (auteur ή συγγραφέα του σινεμά). Πρόκειται για μία θεωρία, δηλαδή θέαση και αποθέωση, που έχει συνδεθεί με τα Cahiers du cinema. Οι δημιουργοί είναι αποτυχημένοι κριτικοί. Αυτό επιβεβαιώνει η περίπτωση των κινημακριτικών των Τετραδίων του σινεμά.
Στις τρικυμίες των σελίδων μούσκεψαν οι φερέλπιδες σέρφερ του νέου κύματος, συγκροτώντας το πλάσμα μιας αντίληψης που έθεσαν σε αρμογή. Δεν είναι συμπτωματικό ότι ανέδειξαν τον Χίτσκοκ (όπως είχε κάνει ο Μποντλέρ με τον Έντγκαρ Άλαν Πόε) σε υποδειγματική μορφή του κινηματογράφου, όταν ακόμη δεν αναγνωριζόταν στην Αμερική. Ο ρόλος τους θυμίζει τη συμβολή στον πόλεμο της αμερικανικής ανεξαρτησίας του μαρκησίου Λαφαγιέτ, στον οποίο ο Κάλβος είχε αφιερώσει συλλογή του. Είναι αμφίβολο αν οι ΗΠΑ θα είχαν απεξαρτηθεί από τη βρετανική αυτοκρατορία χωρίς τους Γάλλους, που επινόησαν τον κινηματογράφο πριν τον οικειοποιηθούν οι Αμερικανοί.
Σε σχέση με το Χόλιγουντ βεβαίως, ούτε οι Νορβηγοί δεν θα έκαναν τόσο κακές ταινίες όσο οι Αμερικανοί, έχει πει ο Γκοντάρ, που επανέφερε στην Ευρώπη την Αμερική για να την αναιρέσει. Ένα κορίτσι και ένα όπλο είναι το σινεμά. Ο εικονοκεντρισμός του λόγου όμως διυλίζεται από σκηνή σε σκηνή.
Ο γλωσσοκεντρικός κινηματογράφος του Γκοντάρ συνιστά κριτική του λογοκεντρισμού. Χωρίς λογοτεχνία δεν υπάρχει κινηματογράφος, μόνον όμως εφόσον η λογοτεχνία μεταμορφωθεί. Αυτό επιβεβαιώνεται και αντιστρόφως από τις γκονταρικές καταβολές σπουδαίων πεζογράφων όπως ο Ρομπέρτο Μπολάνιο.
Ο Γκοντάρ δεν απέδειξε. Έδειξε. Εκτός από την οικονομετρία υπάρχει και η εικονομετρία. Αν δεν σε τρώει η εικόνα, γιατί να φας; Έχοντας στην εφηβεία του διαβάσει το βιβλίο Έρευνα για τη φύση και τις λειτουργίες της γλώσσας, σταμάτησε για ένα διάστημα, λένε, να μιλά. Ήταν ένα παιδί μελαγχολικό. Ανέπτυσσε συμπάθειες. Συμπαθούσε τους συμπατριώτες του άντρα της αδελφής του. Οφείλουμε πνευματικά δικαιώματα στην Ελλάδα, έχει πει σχετικά.

Κάθε θάνατος ανανεώνει τον θεσμό που ο νεκρός φαίνεται να υπηρετεί. Όποιος πεθαίνει προσαρμόζεται. Θα του άξιζε μια κηδεία όπως της Ελισάβετ. Σε οθόνες με εκατό τουαλέτες κατά μήκος της πομπής, σε συνεχή λούπα μία σεκάνς από διαφορετική ταινία του. Ένας διαρκής αποχαιρετισμός είναι οι ταινίες του Γκοντάρ.

_(13.9.22)

_{ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ}

1 λέξη / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης (hartismag.gr)
Σκούπα, κλειδιά, κερί: Samuel van Hoogstraten / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης (hartismag.gr)
Ποίηση & ζωγραφική / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης (hartismag.gr)
Γιατί δεν μου επιτρέπουν να διαβάζω όσα γράφω / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης (hartismag.gr)

^{«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο.»
Ευαγόρας Παλληκαρίδης, 1957}

Σεβάσμια μορφή / αφοσιωμένη στο καθήκον / ηγέτης με ασύγκριτη αξιοπρέπεια / και σταθερότητα / εξαιρετική φυσιογνωμία / με χάρη και κομψότητα / πρότυπο ηγεσίας / που θα παραμείνει αθάνατο / στην Ιστορία / εξαίρετη μονάρχης / ηθικώς ακέραιη / πηγή έμπνευσης / και ευγένειας / μεγάλη καρδιά / μητέρα όλων / η εκλιπούσα.

Μαθητές / δήμαρχοι / κυβερνήσεις / αρχιεπίσκοποι / συντεχνίες / γερουσιαστές / σαράντα / Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές / απλοί πολίτες / απλούστατοι άνθρωποι / ζήτησαν / από τη μεγαλειότητά της / και ξαναζήτησαν / να δώσει χάρη.

Στα 18 του συνελήφθη / στα 19 του απαγχονίστηκε / ο Ευαγόρας της Κύπρου / για την Ελευθερίαν / και μόνον.

^{έτος 2022}

Ήταν νύχτα ακόμη, λίγο μετά τις 3:30 το πρωί, όταν άνδρας 35 ετών έπεσε από τον 3^ο όροφο πολυκατοικίας, όπου έμενε στην οδό Τσακάλωφ, που φέρει το όνομα του συνιδρυτή του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου. Ο πεσών δεν είχε ειδοποιήσει τους ενοίκους του πρώτου ορόφου. Τεντωμένες, ως είθισται, οι τέντες ανέκοψαν την πτώση του, με συνέπεια να μην τραυματιστεί σοβαρά. Παραμένει γεγονός πως ό,τι προστατεύει άλλους μπορεί να αποβεί εμπόδιο για εκείνους που δεν θέλουν να προστατευτούν.
Μία ώρα αργότερα, κάποιο άλλο βράδυ που ξημέρωνε, τέσσερις κουκουλοφόροι μπήκαν στο ισόγειο σπίτι νεαρού επιχειρηματία, τον έδεσαν και του πήραν τα κλειδιά για το χρηματοκιβώτιο, από όπου αφαίρεσαν σημαντικό χρηματικό ποσόν και χρυσές λίρες. Το γεγονός ότι το σπίτι βρίσκεται στη λεωφόρο ΝΑΤΟ στον Ασπρόπυργο δεν προσέφερε καμία προστασία.

«Μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ», δήλωσε ανορθόδοξος γείτονας, παραπέμποντας στους στίχους τουρκικού άσματος που αναφέρεται στην Κύπρο. «Αν πούμε ότι μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά το βράδυ, τι εννοώ», επανέλαβε κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο εξωτερικό. «Μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ, που θα έρθει η ώρα. Γιατί … θα υπάρχει ένα τέλος στην υπομονή. Όταν έρθει το τέλος της υπομονής, το τέλος της υπομονής είναι η λύτρωση.»

Στο γυναικείο καμαρίνι σκαρφάλωναν ανήλικα αγόρια, προσπαθώντας να δουν μέσα. Όταν δεν τους άρεσε που τους είπαμε να κατέβουν, αποφάσισαν να πετάξουν πέτρες και κομμάτια μάρμαρο. «Και κάπως έτσι σήμερα τελειώσαμε μια από τις πιο δύσκολες παραστάσεις», δήλωσε ηθοποιός. «Μια παράσταση με απίστευτο θόρυβο, φασαρία, φωνές, παιδιά που έτρεχαν διαρκώς μπροστά μας, ούρλιαζαν, έπαιζαν μουσική στα τηλέφωνά τους, κόσμο που ήρθε με το σκυλί του που γάβγιζε μόνιμα, άλλος θεώρησε ότι πρέπει να περάσει με το ποδήλατό του πάνω από τη σκηνή, άνθρωποι φώναζαν για ησυχία και άλλοι έτρωγαν σουβλάκια, συνάδελφοι έχασαν τα λόγια τους και χάθηκαν εντελώς…»

Η ημέρα, λένε, γελά με τα καμώματα της νύχτας. Τι να κάνει όμως η νύχτα; Χρειάζεται να νυχτοπερπατάς, αν δεν ξέρεις τι κάνεις. Αλλά και να ξέρεις τι κάνεις, πάλι χρειάζεται να νυχτοπερπατάς τέτοιες ημέρες.

Καλό είναι να έχεις μαζί σου γάτα τη νύχτα. Αυτή βλέπει στο σκοτάδι, χωρίς το σκοτάδι να τη βλέπει. Δεν είναι γάτα το σκοτάδι. Καθόλου δεν τη βλέπει, αν μάλιστα είναι μαύρη. Η μαύρη γάτα σε προστατεύει από ανθρώπους που θεωρούν κακοτυχία να δουν μαύρη γάτα. Οι γάτες δεν κάνουν διακρίσεις. Ούτε το σκοτάδι.

«Μαύρη γάτα, άσπρη γάτα, είναι αδιάφορο. Αρκεί να κυνηγά ποντίκια», έλεγε ο σοφός Ντενγκ Σιάο Πινγκ. Είναι άγνωστο όμως αν η γάτα που έχεις μαζί σου τη νύχτα κυνηγά ποντίκια. Χωρούν δύο ποντίκια κάτω από την ίδια μασχάλη;

«Οι άσπρες γάτες», έλεγε ο σοφότερος Τσου Εν Λάι, «ποτέ δεν θα γίνουν μαύρες, ενώ οι μαύρες, που ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου, δεν θα πάψουν να είναι μαύρες». Καλύτερα, επομένως, με τη μαύρη γάτα που ξέρεις, παρά με την άσπρη που ξέρεις ότι δεν θα μαυρίσει. Μαύρη μένει η νύχτα, όσο και αν ξεθωριάζει με το πέρασμα της ώρας.

Μην κρατάς ομπρέλα, αν βρέχει τη νύχτα και έχεις τον νου σου στη γάτα. Άφησε τη γάτα να βλέπει στο σκοτάδι. Εσύ να δεις πώς θα ανοίξεις την ομπρέλα, είτε βρέχει είτε όχι. Δεν αποφασίζει η ομπρέλα πότε θα βρέξει. Εκτός ίσως αν είναι η κατάλληλη ημέρα.

εν κατακλείδι

Είναι απλές οι συμβουλές προς νυχτοπερπατούντες. Όταν βγάλεις το δεξί πόδι στον δρόμο, βεβαιώσου ότι το αριστερό δεν θα κάνει πίσω. Πολλοί μπήκαν στη νύχτα με το δεξί, αλλά το αριστερό δεν ακολούθησε. Μήπως καλύτερα να μπαίνεις με το αριστερό, αφού το δεξί είναι μαθημένο να ακολουθεί; Δεν πειράζει. Αρκεί να έχεις γάτα και ομπρέλα.

Η οχιά στο επόμενο

^{ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ}

Τρέχοντας επιτόπου / Δράχου Χούδρα - Χάρτης (hartismag.gr)

Παράπονα που μας περιήλθαν / Δράχου Χούδρα - Χάρτης (hartismag.gr)