[ Α Π Ο Τ Ο Α Ρ Χ Ε Ι Ο ]
——— ≈ ———
Καθώς προχωράμε, για άλλη μια χρονιά, προς τα Χριστούγεννα, μια αναφορά σε κάποια παλαιότερη χριστουγεννιάτικη γιορτή, από μια απρόσμενη και ασυνήθιστη πηγή, έχει, θαρρώ, ένα ενδιαφέρον και για τον σημερινό αναγνώστη. Κι ίσως ακόμη περισσότερο στις μέρες μας, στο επετειακό έτος που μας παραπέμπει στη δεκαετία του 1820, γιατί η αναφορά μας είναι στα Χριστούγεννα του 1824.
Πρόκειται για μια περιγραφή μιας οικογενειακής γιορτής σε επιστολή ενός Άγγλου απλού στρατιώτη στην Κεφαλονιά προς τους γονείς του. Ο στρατιώτης αυτός, ονόματι William Wheeler, μετά τη συμμετοχή του στους Ναπολεόντειους πόλεμους, τοποθετήθηκε στα υπό Βρετανική διοίκηση Επτάνησα, και διέμενε τότε με τη γυναίκα και τα παιδιά του στην Κεφαλονιά, όπου από ότι φαίνεται εργαζόταν και ως δάσκαλος (αγγλικών;) με «δεκαοχτώ ελληνόπουλα για μαθητές».
Ο Wheeler, με κάποια έμφυτη κλίση στη συγγραφή, φαίνεται πως ξεκίνησε να συντάσσει ένα ημερολόγιο με τις προσωπικές εντυπώσεις του από τα όσα συνταρακτικά συνέβαιναν γύρω του, και οι επιστολές του έχουν όντως το ύφος μια ημερολογιακής καταγραφής, με οξυδερκείς παρατηρήσεις και αρκετή δόση χιούμορ. Τα κείμενά του, που καλύπτουν μια περίοδο από το 1809 ως το 1828, βρήκαν ήδη από το 1824 μιαν απήχηση στους συναδέλφους στους οποίους ενδεχομένως τα διάβαζε και του ζήτησαν αντίγραφα. Έτσι ένα μέρος τους εκδόθηκε στην Κέρκυρα εκείνη τη χρονιά. Πολύ αργότερα, το 1952, με βάση τις πρωτότυπες επιστολές που βρέθηκαν στα χέρια των απογόνων του Wheeler, δημοσιεύτηκε μια συνολική έκδοση με τίτλο The Letters of Private Wheeler, σε επιμέλεια του λοχαγού B.H. Liddel Hart από τον εκδοτικό οίκο Michael Joseph, στο Λονδίνο, με πολλές ανατυπώσεις, σε Αγγλία και ΗΠΑ, μέχρι την πιο πρόσφατη του 2009 στην Αμερική.
Οι επιστολές του Wheeler από την Κεφαλονιά υπέπεσαν στην αντίληψή μου σε μια τυχαία συνάντηση μ’ ένα τεύχος παλαιού περιοδικού στο αρχείο του πατέρα μου, και συγκεκριμένα του περιοδικού Πρόσπερος, μια «έκδοση λόγου και τέχνης του Βρεταννικού Συμβουλίου» στην Κέρκυρα, του 1954 (φυλλάδιο έννατο).[1] Εκεί παρουσιάζονται πέντε επιστολές του Wheeler από την έκδοση του 1952, σε μετάφραση και επιμέλεια του Ιβάν Λ. Κυριάκη, υπό τον γενικό τίτλο «Ένας Άγγλος στρατιώτης στην Κεφαλλωνιά [sic] του 19ου αιώνα».
Στη σύντομη εισαγωγή του ο Κυριάκης σημειώνει μεταξύ άλλων:
Τα γράμματά του είναι απλά χωρίς καμία απολύτως επιτήδευση, και προδίδουν ένα πηγαίο περιγραφικό ταλέντο. Όπως προκύπτει οι γραμματικές γνώσεις του απλοϊκού αυτού στρατιώτη είναι πολύ περιορισμένες. Η οξύτατη, όμως, όρασή του, το ζωηρό ενδιαφέρον του για όλα τα ζητήματα και η ζωντάνια της περιγραφής του, δίνουν στα κείμενα των επιστολών του την αξία μιας γνήσιας λογοτεχνικής εκδηλώσεως. Οι πληροφορίες του – παρ’ όλο που δεν μπορεί κανείς να βασιστεί απόλυτα σ’ αυτές – είναι αξιοπρόσεχτες και, όχι σπάνια, μοναδικές. Έτσι, και σαν ιστορικό «ντοκουμέντο» τα γράμματα του Wheeler, παίρνουν μια ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στα κείμενα του 19ου αιώνα.
Είναι φανερό πως πρόθεσή του ήταν να κρατήσει ένα ημερολόγιο του Συντάγματός του, που πήρε μέρος στον Πόλεμο της Ιβηρικής Χερσονήσου και στη μάχη του Βατερλώ (η περιγραφή της –σύντομη και λιτή– είναι χαρακτηριστική του τρόπου που αντιλαμβανόταν ο Wheeler τα διάφορα γεγονότα, ακόμη και τα πλέον βαρυσήμαντα). Στα γράμματά του από τα Επτάνησα, όπου τελικά πήγε το Σύνταγμά του, μας δίνει πληροφορίες για την Ελληνική Επανάσταση και περιγραφές από την ειδυλλιακή –όπως την έβλεπε– ζωή των Νησιών του Ιονίου. Ακόμη μας διηγείται διάφορα ανέκδοτα, ιστορίες, μύθους και περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες, γιορτές, πανηγύρια, θρησκευτικές τελετές, κ.α.
Η απλοϊκότητά του, αλλά και η περιγραφική του δεινότητα γίνονται αντιληπτές σ’ ένα απόσπασμα επιστολής από την ημέρα της γιορτής του Άη Γεράσιμου (7 Αυγούστου 1824) από το Αργοστόλι, που επίσης παραθέτει ο ΙΛΚ. Εδώ φαίνεται και η σαγήνη που ασκεί πάνω του το ελληνικό τοπίο.
