Φόρος τιμής στον Lawrence Ferlinghetti (1919-2021)
Το ότι ο Lawrence Ferlinghetti, διασχίζοντας τον αριθμό 261 της Columbus Avenue του San Francisco και πέφτοντας πάνω στον Peter Martin εκείνη τη μέρα του 1953, μπορούσε να φανταστεί τον αντίκτυπο που θα είχε για την ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας αυτή του η κίνηση, είναι μάλλον απίθανο. Οραματιστής και φύσει ανήσυχος, ο Ferlinghetti γοητευόταν πάντα από την ιδέα της δημιουργίας ενός εναλλακτικού βιβλιοπωλείου. Ο Martin, ήδη εκδότης ποιημάτων του Ferlinghetti στο περιοδικό City Lights, του προσέφερε την ευκαιρία που ζητούσε, κάνοντας τον συνιδιοκτήτη του City Lights Bookstore. Ο όρος «εναλλακτικός» είχε και για τους δύο πολύ σαφή προσανατολισμό· ήταν συνυφασμένος με ένα αντισυμβατικό, ιδεολογικά ανεξάρτητο -αρχικά βιβλιοπωλείο- και κατόπιν εκδοτικό οίκο που θα πουλούσε συνειδητά μόνο paperbacks, ώστε να καταστεί η ανάγνωση προσιτή στην εργατική τάξη και τους αναγνώστες χαμηλού εισοδήματος, που δεν μπορούσαν να αντέξουν την τιμή των hardcovers.
Δύο χρόνια μετά, το ’55, ο Martin φεύγει για τη Νέα Υόρκη, και ο Ferlinghetti πραγματώνει μόνος το εκδοτικό σχέδιο των Pocket Poets Series: μια σειρά ποιητικών συλλογών σε μικρή paperback μορφή με το λογότυπο των εκδόσεων City Lights, η οποία φιλοξενούσε κυρίως beat ποίηση και νέους συγγραφείς από χώρες της Λατινικής Αμερικής και του Τρίτου Κόσμου. Ενδεικτικά, αναφέρουμε εδώ τους τίτλους Dreams (1960) του Jack Kerouac, Kaddish (1961) και Reality Sandwiches (1963) του Allen Ginsberg, From Nicaragua With Love (1986) του Ernesto Cardenal και Save Twilight: Selected Poems (1997) του Julio Cortázar. Διακρίνοντας ότι η εστίαση της σειράς μέσα στις δεκαετίες παρέμεινε διεθνής, αναγνωρίζουμε ότι τόσο για τον Ferlinghetti ειδικά, όσο και για την εκδοτική πολιτική του City Lights Publishing House γενικά, ο ορισμός ενός εναλλακτικού εκδοτικού οίκου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με την έκφραση μιας πολυφωνίας διαφορετικών εθνικών φωνών και περιβάλλοντων. Έκτοτε, η πλειοψηφία των εκδιδόμενων τίτλων θα προέρχεται κυρίως από τη διεθνή και τη beat λογοτεχνική παραγωγή, ενσαρκώνοντας την πεποίθηση ότι ο εκάστοτε συγχρονικός λογοτεχνικός κανόνας δε θα πρέπει να απαρτίζεται μόνο από έργα μαζικής παραγωγής μα και από αρθρώσεις πρωτοποριακών, πειραματικών και -εθνικά ή κοινωνικά- περιθωριακών συγγραφέων.
Η αναφορά στον εκδοτικό οίκο City Lights είναι ένα επανερχόμενο θέμα στη μελέτη της beat λογοτεχνίας, και όχι τυχαία. Ο Ferlinghetti δικάστηκε με την κατηγορία της προσβολής της δημόσιας αιδούς όταν το ’56 εξέδωσε το βιβλίο-ορόσημο Howl and other poems του Ginsberg. Υποστήριξε σθεναρά την επιλογή του, υπερασπίζοντας το έργο του Ginsberg ως μια από τις πιο δραστικές απεικονίσεις της ηθικής παρακμής της σύγχρονης κοινωνίας και ως μια γενναία στάση απέναντι στη λογοκρισία. Αν και η κατάταξη του ίδιου στους beat ποιητές είναι ακόμη προς συζήτηση, αδιαμφισβήτητη είναι η συνεπής οικονομική ενίσχυση που ο Ferlingetti ανενδοίαστα πρόσφερε σε καιρούς ανάγκης σε beat λογοτέχνες όπως ο Gregory Corso και ο Ginsberg.
Προσεκτικός στο να παραμένει κομματικά ανένταχτος μα πολιτικά ενεργός, ο Ferlinghetti στόχευσε στην πολιτική ευαισθησία και το κοινωνικό ξύπνημα των πολιτών, δημιουργώντας τα περιοδικά Beatitude, στο οποίο ήταν εγγεγραμμένη η beat κουλτούρα της κοινωνικής απογοήτευσης, City Lights Journal, με έργα Γάλλων, Τσεχοσλοβάκων και Bengali συγγραφέων, και Journal for the Protection of All Beings, με περιβαλλοντολογικές συνιστώσες. Στην ίδια γραμμή με τα παραπάνω, τελευταίο επίτευγμα του οίκου ήταν η ίδρυση του City Lights Foundation, ενός οργανισμού που προάγει την έννοια της βαθιάς ανάγνωσης (deep reading), της ικανότητας δηλαδή όχι μόνο της ανάγνωσης και της γραφής, αλλά και της μόρφωσης και της καλλιέργειας μέσω της εξοικείωσης με έργα ποιοτικής λογοτεχνίας.
Εξαιρετικά μορφωμένος (BA, University of North Carolina, ΜΑ, University of Columbia, Doctorate, University of Sorbonne), επινοητικός (ήταν από τους πρωτοστάτες των poetry-and-jazz αναγνώσεων στο The Cellar) και αποτελεσματικός (η λειτουργία του City Lights Publishing House συνεχίζεται απρόσκοπτα από το 1953 μέχρι σήμερα), δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως ο Ferlinghetti με την εκδοτική του δράση εσωτερίκευσε «την αγιότητα του beat οράματος, παραμένοντας ταυτόχρονα αρκετά λογικός ώστε να χτίσει ένα επιτυχημένο βιβλιοπωλείο και εκδοτικό οίκο».
Δ. Αγραφιώτης (Χάρτης# 13)
Δ. Αγραφιώτης (Χάρτης# 28)
Γ. Χουλιάρας (Χάρτης# 27)
