ΣΤΙΓΜΑΤΑ

«1821» (επιμ.  Νικήτας Σινιόσογλου)
Γιάννης Πάνου (επιμ. Αριστοτέλης Σαΐνης)
Oδυσσέας Ελύτης (επιμ. Ιουλίτα Ηλιοπούλου)
Ένας Χάρτης της Κίνας (επιμ. Γιώργος Χουλιάρας)
Νίκος Γκάτσος (επιμ. Αγαθή Δημητρούκα)
Γλώσσα (επιμ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης)
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ (επιμ. Γιώργος Βέης)
Μάτση Χατζηλαζάρου (επιμ. Χρήστος Δανιήλ - Άντεια Φραντζή)
Τζον Άσμπερι (επιμ. Βασίλης Παπαγεωργίου)
Άγγελος Σικελιανός (επιμ. Αθηνά Βογιατζόγλου)

Ταυτότητα: Γεννήθηκα τον Μάρτιο του 1939 στην Καβάλα της Ανατολικής Μακεδονίας. Η μητέρα μου, πρόσφυγας της Μικράς Ασίας, ο πατέρας μου από το Δομένικο της Θεσσαλίας. Έζησα από παιδί στη Θεσσαλονίκη, εκεί σπούδασα γιατρός. Ειδικεύτηκα στο Περίσι στην ψυχιατρική και την νευροψυχολογία. Έγραψα τον Πεισίστρατο (Peisistratos, 1960), την Εκδρομή (L' excursion, 1964), το Μυθιστόρημα (Le roman, 1966), τον Γιατρό Ινεότη (Le Docteur Lajeunesse, 1971), τον Γάμο (Les Noces, 1974), τον Αδελφό (Le frère, 1975) και τους Χτίστες (Les maçons, 1979).
Η θέση του Έλληνα συγγραφέα; Ανυπόστατη, ανύπαρκτη.
Γιατί γράφω; Δεν ξέρω.
Πώς γράφω; Οι φιλόλογοι αναρρωτιούνται αν είμαι πεζογράφος ή ποιητής. Δεν είμαι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Θέλω, πριν απ' όλα να  μ ι λ ή σ ω — και να μιλήσω μ' έναν λόγο αληθινά «ελληνικό», εννοώ την αθωότητα και την δραματικότητα της ελληνικής γλώσσας [ l' innocence et le caractère dramatique de la langue grèque ]. Θέμα μου είναι πάντα μια ιδέα-βίωμα [ idée vécue? ], ο απλός, πρωτογενής ανθρώπινος μύθος [ le mythe humain primaire ]. Κίνητρό μου, μια ιδιάζουσα ψυχολογική κατάσταση, που στο Μυθιστόρημα, την ονομάζω «φιλοσοφικό συναίσθημα» [ affects philosophiques]. Φυσικά, δεν κάνω φιλοσοφία, δεν αποδεικνύω τίποτε, δεν υποστηρίζω τίποτε. Στερεώνω, απλά, την ανθρώπινη φαντασίωση [ «Fixer» l' imaginaire <humain> chez l' homme ].  <Δεν έχω καμμία σχέση με πειραματισμούς πάνω στην γλώσσα, δεν θεωρώ τη λεγόμενη «πρωτοπορία» σοβαρό θέμα[;] >


_{Χειρόγραφες απαντήσεις σε ερωτήματα του Δημήτρη Καλοκύρη, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως βάση στην αναφορά του Δ.Τ. Άναλι στον Γ.Χ. (μεταξύ άλλων),  στο μεγάλης κυκλοφορίας λογοτεχνικό περιοδικό Les Nouvelles Littéraires. Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 2699, Αύγουστο του 1979 στο ειδικό αφιέρωμα στην Ελλάδα (Dossier «L' autre Grèce»). Το κείμενο είναι γραμμένο με μαύρο μελάνι στο επιστολόχαρτο του ΓΧ ενώ οι φράσεις (και οι μεταφράσεις) στα γαλλικά είναι του ίδιου και τις πρόσθεσε στο κυρίως κείμενο με αριθμημένους εκθέτες με μπλε μελάνι διαρκείας που παρέπεμπαν στην πίσω όψη του φύλλου. Σε <... > περικλείονται διαγραμμένες δυσανάγνωστες λέξεις.}

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ: Αμύγδαλος, φωτογράφος (και Τσάγαλος, περίπτερο). Καρύδης, εκδότης (και Καρυδάκης, τυπογράφος). Καστανάς, ηθοποιός (και Καστανάκης, συγγραφέας). Σταφιδάς, ελαστικά. Φιστικάκη, κομμωτήριο. Φουντούκης, οικιακές συσκευές (και Φουντουκάκης, παλαιοπώλης· Φουντουκίδης, δημοσιογράφος· Φουντουκλής, ζωγράφος)
ΟΠΩΡΕΣ: Αγραπίδης, πρώην δήμαρχος. Απίδης (μελοπαραγωγός). Αχλάδης, φαρμακείο. Μηλαπίδης (δημοσιογράφος). Βερύκοκος, προϊόντα τσιμέντου (και Βερυκοκάκη, μεταφράστρια). Βύσσινος, μουσικός. Γιαρμάς, τερματοφύλακας. Καρπούζης (τρκ.), δημοτικός σύμβουλος. Καβούνης (τρκ. πεπόνι), εικαστικός (και Καβουνίδης, δημοσιογράφος). Καΐσης (τρκ. βερίκοκο), δημοσιογράφος (και Καϊσίδης, προϊόντα ασφάλτου, αλλά και Τσαουλής, μηχανικός). Κερασίδης, ποιητής. Κιτρομηλίδης (κιτρόμηλο: νεράτζι), πολιτικός επιστήμονας. Κορομηλάς, συγγραφέας. Κούμαρης, ανθρωπολόγος. Κυδώνης, πτηνοτροφές. Λεμονής, ιατρικά είδη. Μήλας (τ. προπονητής) και Μηλάς (κοινωνιολόγος). Μηλόπουλος, ναυτιλιακά. Μουσμουλίδης, εικαστικός. Μπουρνέλης, ηθοποιός. Νεράτζης, άλτης. Πεπονάκης, γεωπόνος (και Πεπονής, νομοθέτης). Πορτοκάλης, σύμβουλος ψυχικής υγείας (και Πορτοκαλάκης, περιφράξεις, ενώ Πορτοκάλογλου, μουσικός). Ροδάς, ανελκυστήρες (Ρόδης, παθολόγος και Ροΐδης, συγγραφέας). Σεφταλής (τρκ. şeftali: ροδάκινο), πολιτικός μηχανικός. Σταφυλάκης, ασφαλιστής. Σταφυλάς, καύσιμα. Σταφυλίδου, φωτογράφος (Επίσης: Αγουρίδης, θεολόγος· Ρώγας, διανομέας· Τσαμπής, μαιευτήρας· Τσάμπουρας, φωτογράφος· Μοσχάτος, ναυτικός). Τζάνερος, εμπορικός αντιπρόσωπος. Φιρίκης, γυμναστής 
ΟΣΠΡΙΑ: Αρακάς, ενοικιαζόμενα δωμάτια. Φασόλης (τρκ.), ρυμουλκά (και Φασούλας, καλαθοσφαιριστής. Φασουλάς, βιολόγος). Φακής (τρκ.), δομικά προϊόντα. Ρεβύθης, μεσίτης (και Ροβύθη, κοσμήματα), Φάβας, λογιστής. Κουκής, κατασκευές πλέξιγκλας
ΛΑΧΑΝΙΚΑ: Αγγιναράκης, κλαρίνο. Αμανίτου, ηθοποιός. Γογγύλης, σνακ-μπαρ. Ζέλης (σλαβ. selje: λάχανο), γραφικές τέχνες. Καπαρος, καφετέρια. Κοκκάρης, οικονομολόγος. Κολοκυθας, φωτογράφος. Κουνουπίδης, πυγμάχος. Κρεμμύδης, ποδοσφαιριστής [ και Κρεμμύδας, εκδότης («Μανδραγόρας»). Κρεμμυδάς, ιστορικός. Kρομμύδας, ηθοποιός ]. Λαχανάς, εκφωνητής. Λάχανος, ναυτικός. Λαχα(νίδη)ς, ζωγράφος και συγγραφέας. Μαρούλης, γιατρός. Μελιτζάνης, υφάσματα (και Μελιτζανάκης, ποδοσφαιριστής). Μπάμιας (τρκ.), ουρολόγος (και Μπαμιεδάκης, ενοικιάσεις αυτοκινήτων). Μπιζέλης, καθηγητής ζωικής παραγωγής. Μπροκολάκης, υδραυλικά. Παντζάρης, νευρολόγος. (Διαλεχτή) Πατάτα, βιοτέχνις. Πιπεριας, τεχνική εταιρεία. Ρεπάνης, τραγουδιστής (και Ρεπανάκης, αθλητικός παράγων). Ρέπας (αρβ. rep, - i: ρεπάνι, γογγύλι), πολιτικός (και Ρεπούση, ιστορικός). Ρόκας, αντιπρόσωπος ειδών γραφείου. Σκόρδος, μουσικός. Σπανάκης, ιστορικός. Τοματάς, ηλεκτρολόγος
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ: Αλευράς, σκηνοθέτης (και Αλευρομάγειρος, κοσμήματα). Αραποσίτης, αγωνιστής του ᾽21. Αχυράς, δάσκαλος (και Αχυράκης, γυναικεία αξεσουάρ). Κεχρής, τενόρος. Κριθαριώτη, νυφικά. Μαυραγάνης (μαυραγάνι: ποικιλία σιταριού) δημοσιογράφος. Σιταράς, φοροτεχνικός. Σουσάμης, υδραυλικός
ΦΥΤΑ: Βαλεριάνος, συγγραφέας. Ζωχιός, πολιτικός μηχανικός. Χόρτα, δικηγόρος. Χορταρέας, μέντιουμ
ΓΕΝΙΚΑ: Μανάβης, ακτινολόγος. Σαλατάς, πυγμάχος. Χατζησαλάτας, συσκευασία λαχανικών.

Οι συμφωνίες φέρνουν την ειρήνη ανάμεσα στα κράτη, 43 χρόνια ειρήνης και φιλίας ενώνουν Αίγυπτο και Ισραήλ.
(Camp David Accords, 1978)

Το αίμα όμως νερό δε γίνεται, είναι πράγματα ανθρώπινα οι κρίσεις και τα πάθη, και τα παιδιά πρέπει να τα μαθαίνουνε από μικρά να ξεχωρίζουνε τον καλό απ’ τον κακό. (2021, μέσα Μαΐου)

«Πάνω από πενήντα παιδιά πεθάνανε
απ’ τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στη Γάζα»·
σηκώνω το βλέμμα από το κινητό
και παρακολουθώ το μάθημα:
Όμορφος νεαρός μπαμπάς
—κάγκουρας κουστουμάτος—
καπνίζει δίπλα στο νερό,
διδάσκει κολύμπι, με άνεση και χάρη,
στο φοβισμένο του βλαστάρι.
Εξαντλημένος ο μικρός
(έχει κάνει ήδη τέσσερις-πέντε φορές μπρος-πίσω την πισίνα)
γραπώνεται απελπισμένα από
το χείλος των τοιχωμάτων.
Όρθιος από πάνω ο μπαμπάς
τον φοβερίζει πως, έτσι και δε συνεχίσει,
τα τρυφερά υγρά δάχτυλά του θα πατήσει
με τη σκληρή στεγνή σόλα του σκαρπινιού:
Η σόλα αρχίζει να κατεβαίνει αργά:
Ελ-Γιαχουντί!
λέει άγρια ο μπαμπάς,
πριν ακουμπήσει όμως στα δάχτυλα,
αρχίζει να ανεβαίνει γοργά:
ουά Ελ-Μασρί…
λέει μειλίχια ο μπαμπάς.
Το μάθημα τελείωσε. (Για όλους)

Αραβικά «Ελ-Γιαχουντί ουά ελ-Μασρί» σημαίνει «Ο Εβραίος και ο Αιγύπτιος». «Πολύ θα ήθελα να δω πώς γίνεται το μάθημα στο Ισραήλ» θα ήταν ένας εναλλακτικός τίτλος για το ποίημα αυτό.

Από τα Ποιήματα του καιρού

https://www.youtube.com/watch?v=4iq2VHpOQy0

Φόρος τιμής στον Lawrence Ferlinghetti (1919-2021)

Το ότι ο Lawrence Ferlinghetti, διασχίζοντας τον αριθμό 261 της Columbus Avenue του San Francisco και πέφτοντας πάνω στον Peter Martin εκείνη τη μέρα του 1953, μπορούσε να φανταστεί τον αντίκτυπο που θα είχε για την ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας αυτή του η κίνηση, είναι μάλλον απίθανο. Οραματιστής και φύσει ανήσυχος, ο Ferlinghetti γοητευόταν πάντα από την ιδέα της δημιουργίας ενός εναλλακτικού βιβλιοπωλείου. Ο Martin, ήδη εκδότης ποιημάτων του Ferlinghetti στο περιοδικό City Lights, του προσέφερε την ευκαιρία που ζητούσε, κάνοντας τον συνιδιοκτήτη του City Lights Bookstore. Ο όρος «εναλλακτικός» είχε και για τους δύο πολύ σαφή προσανατολισμό· ήταν συνυφασμένος με ένα αντισυμβατικό, ιδεολογικά ανεξάρτητο -αρχικά βιβλιοπωλείο- και κατόπιν εκδοτικό οίκο που θα πουλούσε συνειδητά μόνο paperbacks, ώστε να καταστεί η ανάγνωση προσιτή στην εργατική τάξη και τους αναγνώστες χαμηλού εισοδήματος, που δεν μπορούσαν να αντέξουν την τιμή των hardcovers.
Δύο χρόνια μετά, το ’55, ο Martin φεύγει για τη Νέα Υόρκη, και ο Ferlinghetti πραγματώνει μόνος το εκδοτικό σχέδιο των Pocket Poets Series: μια σειρά ποιητικών συλλογών σε μικρή paperback μορφή με το λογότυπο των εκδόσεων City Lights, η οποία φιλοξενούσε κυρίως beat ποίηση και νέους συγγραφείς από χώρες της Λατινικής Αμερικής και του Τρίτου Κόσμου. Ενδεικτικά, αναφέρουμε εδώ τους τίτλους Dreams (1960) του Jack Kerouac, Kaddish (1961) και Reality Sandwiches (1963) του Allen Ginsberg, From Nicaragua With Love (1986) του Ernesto Cardenal και Save Twilight: Selected Poems (1997) του Julio Cortázar. Διακρίνοντας ότι η εστίαση της σειράς μέσα στις δεκαετίες παρέμεινε διεθνής, αναγνωρίζουμε ότι τόσο για τον Ferlinghetti ειδικά, όσο και για την εκδοτική πολιτική του City Lights Publishing House γενικά, ο ορισμός ενός εναλλακτικού εκδοτικού οίκου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με την έκφραση μιας πολυφωνίας διαφορετικών εθνικών φωνών και περιβάλλοντων. Έκτοτε, η πλειοψηφία των εκδιδόμενων τίτλων θα προέρχεται κυρίως από τη διεθνή και τη beat λογοτεχνική παραγωγή, ενσαρκώνοντας την πεποίθηση ότι ο εκάστοτε συγχρονικός λογοτεχνικός κανόνας δε θα πρέπει να απαρτίζεται μόνο από έργα μαζικής παραγωγής μα και από αρθρώσεις πρωτοποριακών, πειραματικών και -εθνικά ή κοινωνικά- περιθωριακών συγγραφέων.
Η αναφορά στον εκδοτικό οίκο City Lights είναι ένα επανερχόμενο θέμα στη μελέτη της beat λογοτεχνίας, και όχι τυχαία. Ο Ferlinghetti δικάστηκε με την κατηγορία της προσβολής της δημόσιας αιδούς όταν το ’56 εξέδωσε το βιβλίο-ορόσημο Howl and other poems του Ginsberg. Υποστήριξε σθεναρά την επιλογή του, υπερασπίζοντας το έργο του Ginsberg ως μια από τις πιο δραστικές απεικονίσεις της ηθικής παρακμής της σύγχρονης κοινωνίας και ως μια γενναία στάση απέναντι στη λογοκρισία. Αν και η κατάταξη του ίδιου στους beat ποιητές είναι ακόμη προς συζήτηση, αδιαμφισβήτητη είναι η συνεπής οικονομική ενίσχυση που ο Ferlingetti ανενδοίαστα πρόσφερε σε καιρούς ανάγκης σε beat λογοτέχνες όπως ο Gregory Corso και ο Ginsberg.
Προσεκτικός στο να παραμένει κομματικά ανένταχτος μα πολιτικά ενεργός, ο Ferlinghetti στόχευσε στην πολιτική ευαισθησία και το κοινωνικό ξύπνημα των πολιτών, δημιουργώντας τα περιοδικά Beatitude, στο οποίο ήταν εγγεγραμμένη η beat κουλτούρα της κοινωνικής απογοήτευσης, City Lights Journal, με έργα Γάλλων, Τσεχοσλοβάκων και Bengali συγγραφέων, και Journal for the Protection of All Beings, με περιβαλλοντολογικές συνιστώσες. Στην ίδια γραμμή με τα παραπάνω, τελευταίο επίτευγμα του οίκου ήταν η ίδρυση του City Lights Foundation, ενός οργανισμού που προάγει την έννοια της βαθιάς ανάγνωσης (deep reading), της ικανότητας δηλαδή όχι μόνο της ανάγνωσης και της γραφής, αλλά και της μόρφωσης και της καλλιέργειας μέσω της εξοικείωσης με έργα ποιοτικής λογοτεχνίας.
Εξαιρετικά μορφωμένος (BA, University of North Carolina, ΜΑ, University of Columbia, Doctorate, University of Sorbonne), επινοητικός (ήταν από τους πρωτοστάτες των poetry-and-jazz αναγνώσεων στο The Cellar) και αποτελεσματικός (η λειτουργία του City Lights Publishing House συνεχίζεται απρόσκοπτα από το 1953 μέχρι σήμερα), δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως ο Ferlinghetti με την εκδοτική του δράση εσωτερίκευσε «την αγιότητα του beat οράματος, παραμένοντας ταυτόχρονα αρκετά λογικός ώστε να χτίσει ένα επιτυχημένο βιβλιοπωλείο και εκδοτικό οίκο».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Δ. Αγραφιώτης (Χάρτης# 13)
Δ. Αγραφιώτης (Χάρτης# 28)
Γ. Χουλιάρας (Χάρτης# 27)

Το μακρινό 1959 η Ξένια Καλογεροπούλου πρωταγωνίστησε σε μια κωμωδία, γνωστή μέχρι τις μέρες μας χάρη στις τηλεοπτικές προβολές. Ο τίτλος της, ωστόσο, δεινοπάθησε επί διεθνούς εδάφους. «Η Λίζα το ’σκασε», σε σκηνοθεσία Σωκράτη Καψάσκη, σενάριο Γιάννη Μαρή και μουσική Μάνου Χατζιδάκι, υπήρξε αιτία να... απορρυθμιστούν οι μεταφραστές του τίτλου στα γραφεία διανομής της ταινίας, σε Αγγλία και Αμερική (για χάρη του απόδημου ελληνισμού). Αγνοώντας, προφανώς, την ελληνική γλώσσα, διέπραξαν το μοιραίο λάθος. Το πρώτο συστατικό του τίτλου δεν τους δυσκόλεψε στη μετάφραση. Η Λίζα, άλλωστε, είναι γνωστό υποκοριστικό και στη δική τους γλώσσα. Η πανωλεθρία καιροφυλακτούσε στο υπόλοιπο του τίτλου. Η απόστροφος που αποκόβει την αρχή του ρήματος (το 'σκασε) ήταν κάτι τελείως άγνωστο σε αυτούς. Λόγω αδιεξόδου λοιπόν, οδηγήθηκαν σε λύσεις ανάγκης: στη μεν Αγγλία η ταινία προβλήθηκε ως «Liza, the Greek Tosca», στη δε Αμερική ως «Tosca of Athens». Έτσι, η ταινία αποτέλεσε μοναδική περίπτωση στα παγκόσμια μεταφραστικά χρονικά, όπου μια υποψήφια (παρά τη θέλησή της) νύφη απέκτησε ικανότητες σοπράνο και μετατράπηκε στη γνωστή ηρωίδα του Πουτσίνι. Προς επίρρωση των ανωτέρω, τα πειστήρια της μεταφραστικής παγίδας είναι καταχωρημένα στον κινηματογραφικό ιστότοπο Internet Movie Data Base:

https://www.imdb.com/title/tt0206898/releaseinfo?ref_=tt_dt_dt#akas