Όταν μετέφραζα το πρώτο από τα τρία βιβλία του Γούντι Άλεν (το Χωρίς Φτερά, πριν τις Παρενέργειες και το Πάτσι, που ακολούθησαν), πριν σαράντα και, δηλαδή, χρόνια πια, το έργο μου παραήτανε δύσκολο. Εκτός από την ανυπαρξία της εποχής εκείνης σε βοήθειες, σε πληροφορίες αλλά και σε γνώσεις, είχα κι ένα ασφυκτικό —τρεις μόνο μήνες, αν θυμάμαι καλά— χρονικό πλαίσιο για να το κάνω, μιας και λήγανε τα δικαιώματά του, η οψιόν, για την Ελλάδα.
Ήμουν ήδη κάπως δοκιμασμένος, βέβαια, σε Σαπφώ και Αλκαίο, αλλά προπαντός σε Φρανκ Μπάουμ και Λιούις Κάρολ, που στον Μάγο του Οζ και στο Μες στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί τους τα είχα πάει μάλλον καλά, στα δύο αυτά παιδικά (αλλά όχι μόνο) βιβλία, τα οποία μου είχε προτείνει ο Καλοκύρης να αναλάβω.
Με άγνοια όμως πάλι του κινδύνου, ρίχτηκα στη δουλειά. Μέχρι ομάδες … κρούσης παλιών μου από το σχολείο καθηγητών κάπως οργάνωσα, που όμως κι αυτοί, κι Αμερικανοί ακόμα, τα σύγχρονα τότε το λίνγκο
της Νέας Υόρκης τ’ αγνοούσαν. Για να γίνει κάπως πιο κατανοητό αυτό, στην επανέκδοση Όλων των γραπτών του Γούντι Άλεν είκοσι περίπου χρόνια αργότερα, αφαίρεσα ίσως και το ενενήντα τοις εκατό των υποσημειώσεων των πρώτων τους εκδόσεων, μια ο κόσμος ήταν ήδη πολύ αλλιώς και το Στάτεν Άιλαντ το ξέραμε πια κι εδώ γύρω.
Νόμιζα πως τα είχα καταφέρει, και, μες στον χρόνο που είχα, παρέδωσα τη μετάφραση.
Τότε, με κάλεσε η μόλις επιστρέψασα από το εξωτερικό συνεκδότις του εκδοτικού οίκου, να μου πει για τη μετάφραση. Για έναν μεταφραστή οι σωστές παρατηρήσεις είναι πάντα καλοδεχούμενες, μάνα εξ ουρανού, και ακομπλεξάριστα τις δέχεται.
Μού είπε: —Κάτι γίνεται με τη γλώσσα σας εδώ. —Δηλαδή; —Να, εδώ, μεταφράζετε: «Έγινε πια ένα πειθαρχημένο ανθρώπινο ον, που έβρισκε ευχαρίστηση στο κηπουριλίκι και στο κάθισμα πάνω στο αυτόματο ποτιστήρι». —Δηλαδή; —Το κηπουριλίκι. Δεν είναι ωραία λέξη. —Με ποια προτείνετε εσείς να την αντικαταστήσουμε; —Με τη λέξη κηπουρική. —Κλείστε, παρακαλώ, τον φάκελο. Άμα δεν ξέρετε τη διαφορά ανάμεσα στην κηπουρική και στο κηπουριλίκι, δεν θα ’θελα να συνεχίσουμε αυτή τη συζήτηση.
Ίσως φοβηθήκανε για τις όποιες επιπλοκές, ίσως ο γλυκός συνεκδότης της να τη συνέτισε, και τα βιβλία με τις μεταφράσεις μου ακριβώς εκδόθηκαν, με τις γνωστές πορείες τους.
Έχω πολλά περάσει, έχουν πολλά δει τα μάτια μου κι ακούσει τ’ αυτιά μου.
( Από το ανέκδοτο βιβλίο Νουάρ Στιγμές )
Γούντι Άλεν : «Η Υπόθεση Kugelmass» [μετάφραση: Σωτήρης Κακίσης]
