Το μυθιστόρημα Τώρα είναι μετά του Γιάννη Στ. Γαβαλά[1] είναι κοινωνικό. Ερευνά τις διαφυλικές σχέσεις μέσα από τις αντιδράσεις ενός άνεργου, κατά το αφηγηματικό παρόν, κεντρικού ήρωα, που φέρεται και άγεται από τις παιδικές κακουχίες του οικογενειακού του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο μεγάλωσε. Ενός περιβάλλοντος που, όταν ο ήρωας ενηλικιώνεται, εκείνο διευρύνεται αμετάβλητο και γίνεται χώρος εγκατοίκησης του κόσμου και του υποκόσμου των τεχνών και της καθημερινότητάς του.
Ένας μικροπαντρεμένος μποέμ τύπος, που σύμφωνα με την περιγραφή του συγγραφέα «αρνιόταν να υπηρετήσει την οικογένεια», είχε την «ιδέα ότι η φύση μπορεί να ζήσει χωρίς τους ανθρώπους» (προβολή των επαγγελματικών ριζών του συγγραφέα;), που αισθανόταν «τον κόσμο σαν μια τεράστια κοιλιά που εγκυμονεί αινίγματα», και που κατά την αδερφή του ήταν «απερίσκεπτος, φαντασιόπληκτος, ανίκανος να επιβιώσει, ασταθής στις σπουδές, απολαυσίας», [σ. 223] περιφέρεται άσκοπα σε διάφορα στέκια, ιδιωτικά και δημόσια, γνωστά και άγνωστα, της Αθήνας, κυνηγώντας το άπιαστο όνειρο της επιτυχίας στους χώρους της έβδομης τέχνης και της πεζογραφίας. Οι ασυντόνιστες και χαλαρές προσπάθειές του δεν υπερασπίζονται επαρκώς τις προθέσεις του να σταδιοδρομήσει ούτε ως κινηματογραφιστής ούτε ως συγγραφέας. Στις περιδιαβάσεις του προσπαθεί, μένοντας πιστός στις οδηγίες δημιουργικής γραφής του δασκάλου του, να χρησιμοποιήσει ως πρώτη ύλη των σεναρίων του τους χαρακτήρες και τα γεγονότα που τα προκαλούν και ανήκουν στις προσωπικές επαφές του. Ο ήρωας φαντασιώνεται από την ανάγκη για διάκριση και επιτυχία χωρίς να καταβάλλει την αντίστοιχη προσπάθεια. Οι φαντασιώσεις του υποδαυλίζονται από την υπερτιμημένη, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα, αυτοεκτίμηση και από την δεδηλωμένη απροθυμία του να εργαστεί. Η ραστώνη αυτή, ωστόσο, δεν τον εμποδίζει να επεξεργάζεται σε βάθος τις πληροφορίες που αντλεί από το περιβάλλον, να οδηγείται σε γνωστικά συμπεράσματα και να εκμαιεύει (λανθασμένες ή ορθολογικές) έννοιες από τα αντικείμενα.
Οι περιγραφές είναι εξονυχιστικές, παρατεταμένες. Τοποθετούνται εντός και εκτός του σεναριακού περιγράμματος. Η ροή της υπόθεσης αναστέλλεται, ο στόχος απεστιάζεται και θολώνει. Ένα όνειρο μεσολαβεί, παρεμβάλλεται και διακόπτει τη δράση, αλλά ταυτόχρονα διευθετεί απορίες, κενά, ερωτήματα, εμπλουτίζει τον περιρρέοντα διάκοσμο, επεξηγεί. Η απόσυρση και η επαναφορά κομβικών γεγονότων αλλά και επουσιωδών λεπτομερειών εγκιβωτίζονται επιδέξια με αναδιπλώσεις σε ανύποπτο χρόνο που, πρέπει να τονισθεί, εμφανίζεται περιθωριοποιημένος, επουσιώδης συντελεστής, αμέτοχος, σχεδόν αδιαίρετος, παρά τις εμφανείς μετακινήσεις του ήρωα μέσα σε αυτόν εξαιτίας της εγγύτητας των εναλλαγών στην πλοκή. Πιθανολογώ ότι αυτή τη ρευστότητα υποδηλώνει ο κατά κάποιο τρόπο σουρεαλιστικός τίτλος Τώρα είναι μετά. Οι εναλλαγές στη δυσδιάκριτη χαρτογράφηση του χρόνου είναι ακαριαίες ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.
Ο συγγραφέας μάς μεταφέρει επίσης την αίσθηση ότι είναι αναπόφευκτη η διαστολή της αφήγησης.[2] Έτσι τα εκτενή σχόλια αφενός εμβαθύνουν, αλλά αφετέρου παρατείνουν τη ροή της, και δίνουν την εντύπωση ότι ο φιλοσοφικός στοχασμός είναι εξίσου σημαντικό ζητούμενο με την αποκάλυψη της συνέχειας. Οι καταστάσεις αυτές συμπλέκονται όπως το υδρογόνο με το οξυγόνο για να παράξουν νερό, δηλαδή ένα αποτέλεσμα όπου τα συνθετικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν, ενώ υφίστανται, δεν είναι ορατά. Ο Γαβαλάς αποφεύγει την ευθεία παράθεση του σεναρίου του. Η μέθοδός του είναι πολυεπίπεδη και κυκλοτερής. Οι δεσμοί τού ακροτελεύτιου κεφαλαίου «Μετά» με το κύριο μέρος της μυθιστορίας είναι μια ταχεία, ταχύτερη ένα πάση περιπτώσει, διευθέτηση των εκκρεμοτήτων, προκειμένου να επανέλθει ισορροπία και κάθαρση αλλά και επιστροφή στο σημείο έναρξης της περιπέτειας του ήρωα (και των γύρω του), που αυτοπαρουσιάζεται, είναι παρών σε όλες τις σκηνές του μυθιστορήματος, αφηγούμενος σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία του.
Ωστόσο, το μείζον χαρακτηριστικό του Τώρα είναι μετά εντοπίζεται στη διάχυτη σεξουαλικότητα, αποτέλεσμα των θεωριών της φροϊδικής ψυχανάλυσης, της λίμπιντο και του οιδιπόδειου συμπλέγματος, καταστάσεων που εμφανώς έχει βιώσει o ήρωας κατά την παιδική του ηλικία, μεγαλώνοντας σε οικογένεια με αμφιλεγόμενες γονικές σχέσεις και προβλήματα. Η παρουσία κάθε μορφής σεξ είναι δεσπόζουσα, κυριεύει τους χαρακτήρες κάθε ηλικίας. Αν υπήρχε δυνατότητα να τεθεί σε αξιολογική διαβάθμιση, θα ταυτιζόταν απαρέγκλιτα με το ένστικτο της επιβίωσης (έρως και θάνατος). Γενικώς η εξέλιξη της μυθοπλασίας μάς διδάσκει με συνεχή υπενθύμιση ότι η κτηνώδης συμπεριφορά και το απελευθερωμένο σεξ δεν οδηγούν την κοινωνία στην κατάκτηση της ευδαιμονίας, και της αρετής.
Επακόλουθα, σε όλο το έργο η γυναίκα αντιμετωπίζεται σαν σεξουαλικό αντικείμενο, κατώτερη αλλά απαραίτητη στον εξουσιαστικό ρόλο του αρσενικού γένους, το οποίο στο τέλος, κατά περίπτωση, στην απόγνωσή της, αντιμετωπίζει με ανατρεπτική βία. Σαφής βέβαια και η θέση του συγγραφέα ότι σύμπλευση απόψεων ανάμεσα στα δυο φύλα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει, οι αγεφύρωτες διαφορές συνιστούν το βασικό αίτιο της διάλυσης προσωρινών και μόνιμων σχέσεων.
Ανεξαρτήτως φύλου όσοι χαρακτήρες διαθέτουν κάλλος, το χρησιμοποιούν σαν εργαλείο για να πετύχουν τις επιδιώξεις τους. Στόχους όμως που δεν συνάδουν επί το πλείστον με την ηθική και τους συλλογικούς προσανατολισμούς της κοινωνίας.
Ο Γαβαλάς έχει συνθέσει μορφικά ένα, αστικού σκηνικού, ρεαλιστικό μυθιστόρημα, αναμεμιγμένο με διάφορες μορφές μοντέρνας φόρμας, με εξαιρετικά επεξεργασμένα γλωσσικά υλικά, μέσα από τα οποία εκδιπλώνονται δύο σχέδια οργάνωσης: ένα δίκτυο επινοημένων σχέσεων και ένα σύστημα πράξεων που αντανακλούν συνήθεις ελληνικές νοοτροπίες, ακολουθώντας μια αφηγηματική δομή που δεν μένει μακριά από το προαιώνιο παιχνίδι του έρωτα και του θανάτου. Ίσως οι κοινωνικές και πολιτισμικές σταθερές να ενέχουν κάποια ίχνη αμφισβήτησης, αλλά η ψυχολογική και ψυχαναλυτική τεκμηρίωσή του δικαιολογεί το πανσεξουαλιστικό κλίμα του έργου, ιδίως σε μιαν εποχή που προέχουν τα εσωτερικά στοιχεία της γραφής, προκειμένου να αποδοθούν με λογισμό και μ’ όνειρο οι σκηνογραφήσεις του πολυτάραχου παρόντος και το περίγραμμα του σύγχρονου ανθρώπου.
