H συγκεκριμένη μονογραφία αποτελεί ολοκληρωμένη δίγλωσση έκδοση, κατά την εκπόνηση της οποίας η Τατιανή Ραπατζίκου εντόπισε, επέλεξε, μετέγραψε, επεξεργάστηκε, περιέγραψε, σχολίασε, μετέφρασε, και δημιούργησε ευρετήρια και καταλόγους για τις επιστολές, τις καρτ ποστάλ, τους φακέλους και τις κάρτες που περιλαμβάνονται σε αυτήν προσφέροντας στο αναγνωστικό κοινό μια πρωτότυπη ερμηνεία των βιογραφικών, διαπροσωπικών, διαπολιτισμικών και λογοτεχνικών παραγόντων που επηρεάζουν τη λογοτεχνική γραφή του Henry Miller καθώς και την εικαστική παραγωγή της Betty Ryan. Μέσω της αρχειακής κριτικής, η μονογραφία επιχειρεί να συνθέσει μια πρωτότυπη οπτική για τη γραφή του Μίλερ και τον βαθμό που επηρεάστηκε από την Ράιαν, ενώ συμβάλλει στην προβολή και γνωστοποίηση του πρωτότυπου συγγραφικού/καλλιτεχνικού/αρχειακού υλικού που διαθέτει η Καΐρειος Βιβλιοθήκη, στη Χώρα της Νήσου Άνδρου. Αυτή η σημαντική προσπάθεια της ερευνήτριας, όπως μαρτυρά η συγγραφή της μονογραφίας που αναφέρεται στην παρούσα βιβλιοκριτική, αλλά και της ίδιας της βιβλιοθήκης, η οποία στήριξε το όλο εγχείρημα με τη διάθεση του αρχειακού της υλικού, βραβεύτηκε τον Δεκέμβριο 2024 από την Ακαδημία Αθηνών.
Το αρχειακό υλικό και τις επιστολές που περιλαμβάνονται στη μονογραφία δώρισε η Αμερικανίδα ζωγράφος Betty Ryan μαζί με τα βιβλία του ίδιου του Henry Μiller που κατείχε, στην εν λόγω βιβλιοθήκη, καθώς και πίνακες δικούς της αλλά και έργα άλλων καλλιτεχνών (όπως για παράδειγμα οι ακουαρέλες-προσκλήσεις του Hans Reichel) με αφορμή την πολυετή διαμονή της τόσο στο συγκεκριμένο νησί όσο και σε άλλους τόπους στην Ελλάδα (Αθήνα, Χανιά, Εύβοια).
Το αρχειακό υλικό που αφορά στην Ryan και στον Miller δημοσιεύεται για πρώτη φορά στην ολότητά του, ενώ έχει ενισχυθεί από πληροφορίες που προέρχονται από συλλογές αρχείων και σπάνιων βιβλίων από την άλλη όχθη του Ατλαντικού (Harry Ransom Center, Παν/μιο Τέξας⸱ Bιβλιοθήκη Παν/μίου της Καλιφόρνιας Λος Άντζελες,⸱Drawings & Archives της Αvery Architectural & Fine Arts Library, Παν/μιο Κολούμπια).
H εισαγωγή του βιβλίου ξεκινά με αναφορά στο πιο αναγνωρισμένο έργο του Miller, τον
Κολοσσό του Μαρουσιού, ιδιαίτερα γνωστό στην Ελλάδα, παραθέτοντας τις πρώτες γραμμές του και εστιάζοντας με αυτόν τον τρόπο από τις πρώτες κιόλας σελίδες της μελέτης στην στενή σχέση μεταξύ των δύο προσωπικοτήτων :
Δεν θα είχα πάει ποτέ στην Ελλάδα αν δεν υπήρχε εκείνο το κορίτσι, η Μπέτι Ράιαν, που έμενε στο ίδιο σπίτι μ’ εμένα στο Παρίσι. […] όταν μιλούσε για τις περιπλανήσεις της ήταν σαν να τις ζωγράφιζε […]. Αυτό το κορίτσι δεν είναι ακριβώς μια αφηγήτρια, αλλά ένα είδος καλλιτέχνιδας, αφού κανένας δεν μου έχει δώσει την ατμόσφαιρα ενός τόπου με τόση πληρότητα όσο αυτή για την Ελλάδα. (The Colossus of Maroussi, Colt Press, Σαν Φρανσίσκο 1941, 3-4).
Ο τρόπος με τον οποίο αναδύεται εδώ η σχέση της Ryan με τον Miller αποκαλύπτει πέρα από τον άκρατο ενθουσιασμό τους τη συναντίληψή τους για τη πολυδιάστατη πραγματικότητα, αμερικανική και ευρωπαϊκή, η οποία είχε πλάσει τον χαρακτήρα, την καλλιτεχνική ματιά, τη φαντασία, αλλά και συναισθηματικό τους κόσμο. Οι δυο τους γνωρίστηκαν το 1934 στο Παρίσι όταν έτυχε να διαμένουν στον αρ. 18 της Βίλας Σερά στο 14ο Διαμέρισμα της πόλης, με τις επιστολές τους, που παρουσιάζονται στη δίγλωσση αυτή μελέτη, να αποτυπώνουν διαφορετικές στιγμές της μακρόχρονης επικοινωνίας τους πριν αλλά κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο στην Ευρώπη.
Η Τατιανή Ραπατζίκου όχι μόνο παρουσιάζει διεισδυτικά την αλληλογραφία μεταξύ των δύο προσώπων, αλλά και την ερμηνεύει χρησιμοποιώντας το αρχειακό υλικό, τη λογοτεχνική κριτική αλλά και άλλες επιστημονικές πηγές που εμπλουτίζουν τις λεπτομερείς υποσημειώσεις και τη βιβλιογραφία του εκδοτικού αυτού εγχειρήματος. Οι ερμηνείες του βιβλίου αυτού μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: πολιτισμική ή διαπολιτισμική μέσω της παρουσίασης του τρόπου με τον οποίο η Ryan και ο Miller, έλκονται από διαφορετικούς τόπους και ανθρώπους που επηρεάζουν τον τρόπο ζωής τους αλλά και την τέχνη τους⸱ βιογραφική και ψυχολογική παρέχοντας πληροφορίες για τις προσωπικότητες των δύο καλλιτεχνών αλλά και τις διαπροσωπικές τους επαφές, συμφωνώντας με τον κριτικό Karl Orend ότι, σε αντίθεση με τη δημοφιλή άποψη ότι ο Miller ήταν ένας σκληροτράχηλος ηδονιστής, ο συγγραφέας είχε μια «ευάλωτη, ήσυχη διάνοια» (Εισαγωγή 20-21)⸱ φορμαλιστική ή αισθητική ρίχνοντας φως στην αισθητική ποιότητα της γραφής του Miller προβάλλοντας τη συμφωνία ή διαφωνία άλλων κριτικών (όπως των Edmund Keeley, Mary Dearborn, Karl Orend, Bertrand Mathieu, Craig Peter Standish) αλλά και της ίδιας της Ryan καθώς και της Nancy Isobel (Myers) Hodgkin πρώτης συζύγου του Lawerence Durrell) ως προς τον τρόπο έκφρασής του⸱ φεμινιστική καταδεικνύοντας την φιλία της Ryan προς τον Miller, η οποία άσκησε τη δική της επιρροή στη γραφή του, και τη βοήθεια που πρόσφερε στην μεταθανάτια υποδοχή του έργου του στους συγγραφείς που την προσέγγιζαν όταν ήθελαν να γράψουν για αυτόν⸱ ιστορική αναφέροντας προηγούμενες παρανοήσεις για τον χαρακτήρα και το έργο του Miller με σημαντικές πληροφορίες βιογραφικού ενδιαφέροντος τόσο για τον Miller και την Ryan όσο και για την αμοιβαία επίδραση μεταξύ τους.
Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι όλοι οι σχολιασμοί στους οποίους αναφέρεται η Ραπατζίκου στη συγκεκριμένη μονογραφία ενισχύονται περαιτέρω με λεπτομερείς αναφορές σ’ έναν μεγάλο αριθμό πρωτογενών πηγών του Miller, οι οποίες αναδύονται εξαιτίας της λεπτομερούς υπομνηματοποίησης των επιστολών που στέλνει προς αλλά και λαμβάνει από την Ryan.
Κάθε γράμμα ή καρτ ποστάλ που εμπεριέχεται στη μονογραφία περιγράφεται λεπτομερώς και με κατατοπιστικούς σχολιασμούς. Οι περιγραφές παρουσιάζουν τα φυσικά χαρακτηριστικά των επιστολών, των καρτ ποστάλ και των καρτών⸱ περιγράφονται οι τύποι του χαρτιού, το χρώμα του μελανιού, ο τρόπος γραφής – χειρόγραφος ή δακτυλογραφημένος, η θέση της γραφής στο έγγραφο, η διεύθυνση, ο τρόπος των χαιρετισμών και των φράσεων του κλεισίματος, οι υπογραφές, οι φωτογραφίες, και οι ημερομηνίες. Όλα αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό με τον λεπτομερή σχολιασμό στις σελίδες της μονογραφίας προσθέτουν πληροφορίες σημαντικές για την κατανόηση της αλληλογραφίας ως μιας εξελισσόμενης προσωπικής και λογοτεχνικής ιστορίας. Η Τατιανή Ραπατζίκου προσθέτει πληροφορίες για εκδόσεις, καλλιτεχνικές δραστηριότητες και αναγνωστικές προτιμήσεις, εξορμήσεις σε τόπους, συνεργασίες με πρόσωπα και διαπροσωπικές σχέσεις, κάνοντας αναφορές σε προηγούμενα κοινά γεγονότα με σκοπό τη δημιουργία του πλαισίου – λογοτεχνικού, κοινωνικού, ιστορικό-πολιτισμικού, βιογραφικού– μέσω του οποίου να επιτευχθεί μια συνολική (στα μέτρα του δυνατού) ερμηνεία της πολυδιάστατης πορείας του Miller και της Ryan, υπογραμμίζοντας παράλληλα τον ρόλο της ευρύτερης λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής κοινότητας, στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Όσον αφορά στη λογοτεχνική κριτική και στην ιστορία, η έκδοση είναι πολύτιμη γιατί παρουσιάζει μια πρωτότυπη ερμηνεία δύο προσωπικοτήτων, προσεκτικά βασισμένη σε μια συνεκτική και πολυεπίπεδη ερμηνευτική μεθοδολογία η οποία συνεχώς ενημερώνει το αναγνωστικό κοινό με αναλύσεις, επεξηγήσεις και πληροφορίες ταυτόχρονα στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Η μεταφραστική επάρκεια της Ραπατζίκου είναι εντυπωσιακή επειδή ξεπέρασε το φράγμα της ερμηνείας όρων, εκφράσεων, ιδιωμάτων, θεωριών, αλλά και επειδή καταφέρνει μέσω της δίγλωσσης έκδοσης να φτιάξει ένα περίπλοκο και σύνθετο κείμενο, δημιουργώντας και προάγοντας έναν επιστημονικό δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο κουλτούρες, στις δύο φιλολογίες, στη λογοτεχνία και στις εικαστικές τέχνες, εμπλουτίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη σύνθεση της θεωρίας του πολιτισμού.
