Ο Διονύσης Καψάλης (Αθήνα 1952) είναι ποιητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός. Αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών και σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν, στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ από το 1970 έως το 1974. Κατά την περίοδο 1981-1984, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου, στο Τμήμα Βυζαντινών και Νέων Ελληνικών Σπουδών, αλλά δεν τις ολοκλήρωσε ποτέ. Στο ίδιο τμήμα, δίδαξε ελληνική γλώσσα και φιλολογία για δύο χρόνια (1982-1984) ως μεταπτυχιακός υπότροφος. Από το 1984 έως το 1987 δίδαξε ελληνική και αγγλική λογοτεχνία στην Σχολή Μωραΐτη.
Από το 1986 έως το 1997, ήταν υπεύθυνος εκδόσεων στο Βιβλιοπωλείον της «Εστίας». Το 1998 προσελήφθη στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, στο οποίο ανέλαβε διευθυντής από τον Νοέμβριο του 1999 έως το 2021. Από το 2007 διδάσκει Λογοτεχνία στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και από το 2021 στην Δραματική Σχολή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Διετέλεσε μέλος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος από το 2011 έως το 2020.
Στα Γράμματα εμφανίστηκε το 1978 με την ποιητική συλλογή Τα μύρτα του φωτός και ακολούθησαν πολλές άλλες. Μετέφρασε ποιήματα και θεατρικά έργα του Σαίξπηρ, της Έμιλι Ντίκινσον, του Χάινριχ Χάινε, του Σάμιουελ Μπέκετ κ.ά. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης του περιοδικού Ο Πολίτης (1976-2007) και των εφημερίδων Η Αυγή (1996-1999) και Η Καθημερινή. Έχει συνεργαστεί στενά με τον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη, γράφοντας μεταξύ άλλων και τους στίχους για τα έργα: Θρήνοι γυναικών. Ηρωίδες του Σοφοκλή (2006), Rue Lepsius. Μια μουσική προσωπογραφία του Κ. Π. Καβάφη (2008), Απόκοπος ή Σπιναλόγκα (2018), και το έργο Μάρθα. Μια ιστορία από το Μεσολόγγι (2021). Ποιήματά του έχουν επίσης μελοποιηθεί από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, τον Γιώργο Χριστιανάκη, τα Διάφανα Κρίνα κ.ά. Έχει γράψει το λιμπρέτο για την όπερα Ιούλιος Καίσαρ του Φίλιππου Τσαλαχούρη (2015).
Είναι επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ (2015) και έχει τιμηθεί με το Βραβείο Ουράνη (1999), το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης για τον Άμλετ
(2015), με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων (2017) και με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τις Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου (2021).
Βραβείο Ποίησης 2024
Ι.
Άλλο ένα βράδυ απόψε που δεν ξέρω,
κι αν ξέρω, πάλι δεν μπορώ να πω·
απόδημος στην άκρη της ζωής μου,
δεν έχω βρει τον τρόπο ή τον τόνο
όπως τα μέρη τους οι αμπελουργοί,
δεν έχω βρει το δρόμο να γυρίσω·
μεταναστεύοντας μέσα στα χρόνια,
μνήμη δεν έχω βρει ν᾽ αναπαυθώ.
Άλλο ένα βράδυ μόνος κατά κράτος,
κηδεύοντας τα χρώματα της μέρας,
τακτοποιώντας σύμβολα και εικόνες
και λείψανα του χρόνου που περνά
όπως ρίχνεις πασιέντζες. Όμως όχι,
δεν είναι αυτός ο τρόπος για ν᾽ αρχίσω –
ή μήπως είναι; σκέψου το κι αυτό·
πως τώρα, εδώ, σ᾽ αυτό το ξερονήσι
που από παράδεισο κρατά, κοιτώντας
το απλό και γαλανό, είπα να κλείσω
λογαριασμούς με τη δική μου αλήθεια
(αν είναι αλήθεια ή σχεδόν αλήθεια):
πως θα ᾽μαι πάντα αυτοί που αγάπησα
και πιο πολύ αυτοί που μ᾽ αγαπήσαν·
οφείλομαι λοιπόν μέχρι θανάτου
κι ολόκληρος, με ρήτρα παραδείσου.
V.
Αυτοί που θα ᾽ταν δρόμος γίναν δάκρυ,
τους πήρε ο βαθύς εσπερινός:
μην έχασαν το δρόμο στο σκοτάδι,
τις νύχτες τις αφέγγαρες του κόσμου
που η λύπη κυριεύει τις ψυχές
για όσα δεν θα ξαναγεννηθούν;
πεθαίνουν αλλά δεν θα γεννηθούν
ποτέ ξανά, και φτάνει από μακριά,
σάμπως λυγμός των αστεριών που σβήνουν,
η τελευταία λάμψη τους.
Tην είδες,
παρήγορη σαν τις πυγολαμπίδες,
μια νύχτα ξάστερη, Ιούνιο μήνα,
λες κι ανεστράφη όλος ο ουρανός,
το πάνω κάτω, για να προσκυνήσεις.
Αυτοί που θά ᾽ταν δρόμος γίναν δάκρυ:
τους πήρε το λυκόφως ή χαθήκαν
βαθιά μέσα στη νύχτα της ψυχής;
κατάκοποι, πολυταξιδεμένοι,
αναζητώντας τόπο για ν᾽ ασκήσουν
την τέχνη του ο καθένας, απομείναν,
αιώνιοι μετανάστες, με τους άλλους
ίσκιους ανάμεσά μας που ανασαίνουν.
Αυτοί που θα ᾽ταν δρόμος γίναν δάκρυ:
ίσως δεν πρόλαβαν να σχεδιάσουν
υπόμνημα των τόπων που αντικρίσαν,
τ᾽ απόκρημνα βουνά και τα φαράγγια,
τις ερημιές, τα δάση, τις κοιλάδες,
λίμνες, ποτάμια, πέτρινα γεφύρια,
πόλεις με πύργους και καμπαναριὰ
και τόξα που υψώνονταν ώς τ᾽ άστρα·
ίσως δεν βρήκαν δρόμο να γυρίσουν
μέσ᾽ από κακοτράχαλα περάσματα,
κακοτοπιές και χρόνια ανεξαγόραστα,
ή δεν υπήρχε δρόμος να γυρίσουν,
και το κατάλαβαν. Μπορεί μια νύχτα
που θ᾽ άκουσαν τη μουσική του κόσμου
κι είδαν το θόλο τ᾽ ουρανού να πέφτει
στα πόδια τους σαν θρύψαλα καθρέφτη,
ν᾽ αφέθηκαν στη λήθη των πραγμάτων.
VΙΙ.
Πώς θα ᾽ναι αυτοί που θα ᾽ρθουν; δεν τους βλέπω·
φέρνω κοντά το μέλλον, μα δεν βλέπω
στο φως που λιγοστεύει: θα μας μοιάζουν
στο πρόσωπο, στο σώμα; θα μιλούν
μ᾽ ανθρώπινη φωνή σαν τα πουλιά;
Το μέλλον θα τους έχει επινοήσει
με κόκκινο βαθύ της Αλταμίρας
από ξερό χορτάρι κι από βράχο,
από φρυγμένη γη και μαύρη πέτρα,
από νεκρό θαλάσσης που δακρύζει
κι ένα απολίθωμα σαν χειραψία.
[Αποσπάσματα από το βιβλίο]
Εργογραφία Διονύση Καψάλη
ΠΟΙΗΣΗ
―Τα μύρτα του φωτός, Πλέθρον 1978
―Με μια τρελή σοδειά, Άγρα 1979
―Βιβλίο πρώτο, Άγρα 1982
―Τέσσερα, Άγρα 1983
―Ακόμη μια φορά, Άγρα 1986
―Δίγαμα, Άγρα 1988
―Τριώδιο (με τους Γ. Κοροπούλη και Η. Λάγιο), Άγρα 1991
―Υπό κλίμακα, Άγρα 1991
―Αισθηματική αγωγή, Άγρα 1993
―Ανθοδέσμη (με τους Μ. Γκανά, Γ. Κοροπούλη και Η. Λάγιο), Άγρα 1993
―Μέρες αργίας, Άγρα 1995
―Τετραλογία (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών Δίγαμα, Υπό κλίμακα, Αισθηματική αγωγή και Μέρες αργίας), Άγρα 1997
―Μπαλάντες και περιστάσεις, Άγρα1997
―Προσωπογραφία, Άγρα 1998
―Από λεπτότατη οδύνη, Άγρα 2003
―Στον τάφο του Καβάφη, Άγρα 2003
―Ο κρότος του χρόνου, Άγρα 2007
―Όλα τα δειλινά του κόσμου, Άγρα 2008
―Εδώ κι εκεί, Άγρα 2010
―Μια υπόθεση ευδαιμονίας, Άγρα, Αθήνα 2014
―Διαθήκη: 25 Μαρτίου 1616, Άγρα 2016
―Μαύρη καγκελόπορτα και άλλες ιστορίες, Άγρα 2017
―Απόκοπος ή Σπιναλόγκα, Άγρα 2019
―Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου, Άγρα 2020
ΔΟΚΙΜΙΑ
―Τα μέτρα και τα σταθμά, Άγρα 1998
―Οι οφειλές της ανάγνωσης, Νήσος 2000
―Η συνάφεια με τα πράγματα: Επιχειρήματα για την ποίηση, Ύψιλον/βιβλία 2001
―Στον καιρό, Άγρα 2002
―Δύο πεζά κείμενα για την τέχνη της ανάγνωσης, Άστρα Γκαλερί, Αθήνα 2003
―Το καμαράκι κάτω από τη σκάλα, Άγρα 2008
―Η ευτυχής φιλολογία, Άγρα 2015
―Η ταραχή των ανθρωπίνων, Άγρα 2016
―Αναγκαία τύχη, Άγρα 2018
―Η θέα από τη Roca Redonda: Δαρβίνος - Μέλβιλ - Κόνραντ, ΜΙΕΤ 2019
―Τι σήμαινε γι' αυτούς ο Δάντης ή Το βουερό μελίσσι της Θείας Κωμωδίας, Άγρα 2021
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Ρωμαίος και Ιουλιέττα, Εκδόσεις Πατάκη 1996
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, 25 Σονέτα, Άγρα 1998
―Ίσσα και Μπασό, Χαϊκού, Άγρα 2004
―Έμιλι Ντίκινσον, Το μέγα ύδωρ, Άγρα2004
―Σ.Τ. Κόλεριτζ, Παγωνιά τα μεσάνυχτα, Άγρα 2002
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Οθέλλος, Θέατρο του Nέου Kόσμου, Αθήνα 2006
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Περικλής, Νεφέλη 2011
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, Άγρα 2012 (με τον Γ. Κοροπούλη)
―Μικρή ιστορία του λυρισμού (ανθολογία), εκδόσεις Sestina, Αθήνα 2014 (με τον Γ. Κοροπούλη)
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Άμλετ, Gutenberg 2015
―Βίλχελμ Μίλερ, Το χειμωνιάτικο ταξίδι, Άγρα 2016
―Χάινριχ Χάινε, Ο έρωτας του ποιητή, Άγρα 2017
―Σάμιουελ Μπέκετ, Ευτυχισμένες μέρες, Edizioni Fratelli Sublimi, Αθήνα 2017
―Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Η κωμωδία των παρεξηγήσεων, Gutenberg 2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
αυτόν το μήνα οι εκδότες προτείνουν:
