______
Τ Α Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Α Κ Α Ι Η Α Π Ω Λ Ε Ι Α Τ Ο Υ Σ
________
Υπάρχουν βιβλία-κειμήλια; Βιβλία που περνάνε από γενιά σε γενιά; Η δική μου οικογένεια έχει κάποια. Κάποια από αυτά περνάνε αθόρυβα, σιωπηλά. Κάποιος πεθαίνει, κάποιος (η υποφαινόμενη) ξεσκαλίζει τις βιβλιοθήκες και τις κούτες και κάνει τις μοιρασιές όσο πιο δίκαια μπορεί.
Παρένθεση: Το ορκίζομαι, όσο πιο δίκαια μπορεί μοιράζει βιβλία ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των υπόλοιπων συγγενών. Κι όχι μόνο αυτό. Επιστρέφει μάλιστα και σε όσους ήταν οι αρχικοί ιδιοκτήτες των βιβλίων που με τα χρόνια ξέμειναν… δανεικά κι αγύριστα.
Άλλα βιβλία πάλι περνάνε επίσης σιωπηλά, αλλά οι λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι μάλλον υποτιμητικοί για το ίδιο το βιβλίο. Υπάρχει δηλαδή η περίπτωση να έχω καλή ώρα ένα βιβλίο όπως το Η Γυναίκα στο βασίλειό της, της Σταματίας Μαστρογιαννοπούλου από τις εκδόσεις με το δηλωτικό όνομα «Ευσέβεια». Το βιβλίο αυτό πρωτοκυκλοφόρησε το 1952, αλλά η μαμά μου το αγόρασε είκοσι χρόνια μετά.
«Καλά, ρε μαμά, πώς σου ήρθε να πάρεις αυτό το βιβλίο;»
«Ήταν… υποχρεωτικό. Μέσα στη χούντα στο δημόσιο γυμνάσιο τα προωθούσε η θεολόγος και μας ανάγκαζε να τα πάρουμε. Ποτέ δεν το διάβασα, ούτε ξέρω τι λέει μέσα, χάρισμά σου αν το θες.»
Κι εγώ το ήθελα και το διάβασα και το έκανα και περφόρμανς, γιατί –το πιστεύω αυτό βαθιά– κάθε βιβλίο μπορεί κάπως να φανεί χρήσιμο, ακόμη και αν αυτό συμβαίνει με τρόπο που δεν ήταν στις προθέσεις του συγγραφέα, ακόμη και αν το χρησιμοποιήσεις ως παράδειγμα προς αποφυγή. Γι’ αυτό δεν μπορώ να καταλάβω κι όσους πουλάνε τα βιβλία τους. Εάν δεν βρίσκονται δηλαδή στο έσχατο οικονομικό σημείο…
Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα βιβλία που περνούν από γενιά σε γενιά συνειδητά και δηλωμένα με αφιερώσεις στην πρώτη-πρώτη σελίδα. Ε, ό,τι κι αν είναι ένα τέτοιο βιβλίο, τελικά μεταμορφώνεται σε ένα βιβλίο (οικογενειακής) ιστορίας. Στην περίπτωσή μου αυτό είναι το Συνταγές Μαγειρικής και Ζαχαροπλαστικής από τον Νικόλαο Τσελεμεντέ. Το βιβλίο αυτό χάρισε ο παππούς μου στη γιαγιά μου για την ονομαστική της εορτή το 1960 (ήδη εφτά χρόνια παντρεμένοι, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό σε σχέση με το δώρο…), η γιαγιά μου το χάρισε στη μαμά μου «για να τη θυμάται» χωρίς να γράφει ημερομηνία, και πριν από δεκατρία χρόνια η μαμά μου το χάρισε σε εμένα, «για να συνεχίσω την οικογενειακή παράδοση». Εγώ βέβαια μάλλον συνεχίζω την παράδοση της γιαγιάς, που δεν πετούσε και τη σκούφια της για την κουζίνα, παρά της μαμάς. Εκτός κι αν η παράδοση έχει να κάνει μόνο με το βιβλίο.
Γιατί το βιβλίο το έχω διαβάσει –κάτι ανάμεσα σε μυθοπλασία και βιβλίο γνώσεων. Χωρίς τις εικόνες και τα βίντεο των σύγχρονων συνταγών, με αρκετές άγνωστες –κυρίως γαλλικές– λέξεις, η φαντασία οργιάζει.
Δεν λες που τουλάχιστον οι αφιερώσεις αυτές είναι γραμμένες με στυλό; Είναι μια συνήθεια τελευταία οι άνθρωποι να σου χαρίζουν βιβλία με μολυβένια αφιέρωση. Είναι λιγότερο «πληγωτικό» για το βιβλίο; Μπορεί. Το μολύβι όμως, περισσότερο ή λιγότερο αχνό, ξεθωριάζει και σβήνει λίγο λίγο.
Λες να είναι μια στροφή αυτή; Μια «μολυβένια» στροφή στις σχέσεις που ενώνονται με αχνές γραμμές κι αν δεν τις ξαναπατήσεις από πάνω σιγά-σιγά σβήνουν και ξεθωριάζουν;
__________
Το όνομα της στήλης είναι εμπνευσμένο από τη φράση του David Grossman «τα βιβλία είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο, όπου μπορούν να συνυπάρχουν τα πράγματα και η απώλειά τους».
