Όποιος έχει μακροζωία έχει πολλούς εξευτελισμούς
ΤΣΟΥΑΝΓΚ ΤΣΟΥ
Διαβάζω την επιγραφή. Σαν να μην θέλω να πιστέψω στους λατινικούς, ανεξίτηλους χαρακτήρες. Η αναγνωστική έκπληξη με σταματά στη μέση του δρόμου, που δεν έχει χάσει το όνομά του. Διατηρεί ανέπαφη την πληροφορία της συστηματικής διακίνησης φτηνού ανθρώπινου δυναμικού. Λέγεται ακόμη Rua dos Cules, που κατά λέξη σημαίνει, Οδός των Κούλιδων. Την συναντάμε λίγα μέτρα μετά την Πλατεία της Γερουσίας, κατευθυνόμενοι προς τα βόρεια. Εδώ περίμεναν στοιβαγμένα στα υπόγεια, μέσα σε κλούβες, όσα θύματα των περιστάσεων επρόκειτο να αποσταλούν στα ορυχεία του Περού, ή στην Καλιφόρνια, για την κατασκευή των πρώτων σιδηροδρομικών δικτύων. Ο σε ένα βαθμό αναγκαίος εξωραϊσμός του παρελθόντος δεν άγγιξε τα άθλια παραπήγματα της λείας των τρομερών εμπόρων. Μερικά μάλιστα από αυτά χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για την κάλυψη αναγκών αποθήκευσης διαφόρων ειδών οικιακής χρήσης. Το τεκμήριο όμως της Rua dos Cules παραμένει άφθαρτο, αναβιώνοντας δραματικά έναν ολόκληρο κόσμο διαφθοράς και εξανδραποδισμών.
Εκεί, στο περιθώριο της κεντρικής εντυπωσιακής σκηνής, μια από τις σκοτεινότερες πτυχές της ιστορίας του Μακάο είναι έτοιμη να μας παραπέμψει αμέσως στο όνειδος της οργανωμένης εκμετάλλευσης του ανυπεράσπιστου, άτυχου ανθρώπου των δυσμενών συγκυριών από τον αδίστακτο, κατ’ όνομα συνάνθρωπο. Στην αρχαιολογία του σκλαβοπάζαρου, όπως λειτούργησε κάποτε στην ευρύτερη Άπω Ανατολή, το Μακάο συνιστά αναμφισβήτητα μια ιδιαίτερη περίπτωση. Υπήρξε ένα από τα σταθερότερα ερείσματα των κατάφορων παραβιάσεων του ανθρωπιστικού δικαίου, σε διεθνές επίπεδο, όταν η Κίνα αποδυναμωμένη από εμφύλιες συγκρούσεις και αλλεπάλληλες εισβολές στο εσωτερικό της τρίτων δυνάμεων, παρατηρούσε στωικά τα καθέκαστα στο βαριά πληγωμένο, μαλακό υπογάστριό της.
Αντιθέτως, καθώς προχωράμε λίγο πιο κάτω, τίποτε δεν προδίδει την παλαιά βιοτεχνία του οπίου, που ανθούσε παλαιότερα εδώ. Σε κανένα σημείο του δρόμου δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ούτε για την επεξεργασία του ύπουλου ναρκωτικού, ούτε για την προώθησή του στις διψασμένες τότε για αργό θάνατο μάζες της σινικής ενδοχώρας. Η επιχείρηση όμως είχε στηθεί με την αδιάκοπη συνεργασία ανεξέλεγκτων εμπορικών οργανισμών ξένων χωρών, που διατηρούσαν τα αρχηγεία τους σε ξένες χώρες. Σ΄ αυτό το διώροφο ανακαινισμένο τώρα κτίριο του δέκατου ένατου αιώνα, με τα έντονα κίτρινα χρώματα και τα μεγάλα παράθυρα με τα καφετιά ξύλινα παραθυρόφυλλα, είχε εδραιωθεί το βασίλειο της άσπρης σκόνης.
Μια φιλανθρωπική κινεζική εταιρεία, η Τουνγκ Σιν Τονγκ, στεγάζει σήμερα εδώ την ιατρική κλινική της. Παραχωρώντας αυτό το χώρο σε έναν απολύτως χρήσιμο φορέα και σβήνοντας για χάρη των νεότερων γενεών το στίγμα των μεταπρατών του ολέθρου, οι δημοτικές αρχές εξομάλυναν συμβολικά ένα μέρος της στερεότυπης, ενδημικής αθλιότητας, που είχε τόσο πολύ διαφθείρει το όνομα της πόλης τους. Αποσυνδέοντάς το απολύτως από την προαγωγή του εμπορίου ναρκωτικών, άφησαν προ πολλού ελεύθερο το Μακάο να στραφεί σε άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας περισσότερο κοινωνικά αποδεκτούς, όπως είναι για παράδειγμα η εντατική εκμετάλλευση των καζίνων και ό, τι βεβαίως αυτή συνεπάγεται.
Καλώντας μας τα δύο αυτά σημεία της πόλης να συγκρατήσουμε παρελθόν, να αγγίξουμε μαζί τους επώδυνες αφετηρίες, να αναλογιστούμε αναδρομικά τις υποδόριες εστίες της διαφθοράς, συνιστούν κι αυτά με τη σειρά τους σπουδαστήρια, διαρκώς ανοικτά, ενός μύθου και μιας πραγματικότητας, που χτίστηκε από πεισματάρηδες ψαράδες της Κίνας, πολιτικούς φυγάδες, από μια χούφτα συμπατριώτες του Πάολο και του αδελφού του Βάσκο ντα Γκάμα και κάποιους ριψοκίνδυνους πρώην ναυτικούς, σαν κι εκείνους ακριβώς τους σεσημασμένους, που κατοίκησαν αργότερα στα μυθιστορήματα του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον. Αναζητώντας ένα διαρκές ασφαλές κατάλυμα και σίγουρο φαγητό, οργάνωσε η ετερόκλητη αυτή ομάδα των επιδέξιων της μοίρας ένα μοναδικό είδος ζωής, στο μεταίχμιο εθνικών καταβολών, ακραίων ηδονών και ιδεολογικών αποκλίσεων.
Όταν η αναπόφευκτη ετερότητα προσαρμόστηκε στις αντιλήψεις και στις απαιτήσεις της ιδιοσυγκρασίας των συγκατοίκων της, κατά τρόπο συνοπτικό και μάλιστα πρόσφορο, καθρέφτισε μέσα της έναν συναινετικό μέλλοντα βίο. Στη συνέχεια όμως δεν δίστασε να ενδώσει και σε αρκετούς πειρασμούς του εύκολου πλουτισμού, καταργώντας τις περιώνυμες ηθικές αυτοδεσμεύσεις, που συνεχώς προπαγάνδιζαν οι λογής ιεραπόστολοι, για να περάσει έτσι στον απόλυτο εμπειρισμό του αμιγούς κέρδους. Έτσι, στην τότε γκρίζα ζώνη της στενής χερσονήσου του Μακάο, υπονομεύτηκε δραστικά ακόμη και η κοινωνική δεοντολογία του κομφουκιανού κανόνα.
Παραθέτω για την περίσταση τα σχόλια ενός Γερμανού, που μελετούσε το σινικό φαινόμενο με απροκάλυπτη ζέση, αλλά και με ιδιαίτερα προχωρημένη για την εποχή του εμβρίθεια: «Και ενώ οι στόλοι και τα στρατεύματα των Άγγλων και των Γάλλων συρρέουν στο Χονγκ Κόνγκ, αργά αλλά σταθερά οι Κοζάκοι των σιβηριανών συνόρων προχωρούν τις στανίτσες τους από τα όρη Νταούρ στις όχθες του Αμούρ και το ρωσικό Ναυτικό περικυκλώνει με οχυρά τα θαυμαστά λιμάνια της Μαντζουρίας. Ο ίδιος ο φανατισμός των νοτίων Κινέζων στην πάλη τους ενάντια στους ξένους φαίνεται να δείχνει ότι υπάρχει συνείδηση του έσχατου κινδύνου που αντιμετωπίζει πλέον η Παλαιά Κίνα. Και πριν περάσουν πολλά χρόνια, θα γίνουμε μάρτυρες του θανάσιμου αγώνα της παλαιότερης αυτοκρατορίας του κόσμου και της ανατολής μιας νέας εποχής για ολόκληρη την Ασία». Γράφει ο Φρίντριχ Ένγκελς στο Λονδίνο, ακριβώς εκατόν πενήντα χρόνια πριν, στις 22 Μαΐου του 1857.
Ώρα για ένα εσπρέσο. Η μυρωδιά του καφέ αντικαθιστά επάξια εκείνη του οπίου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΩΝ
Καρλ Μαρξ - Φρίντριχ Ένγκελς, Η αποικιοκρατία στην Ασία - Ινδία – Περσία – Αφγανιστάν, μετάφρασή – επίμετρο: Σάββας Μιχαήλ, εκδ. Άγρα 2003.
Τσουάνγκ Τσου, μετάφραση: Μάνια Σεφεριάδη, εκδ. Ερμής 1987.
