Χαρτογραφία και εδαφικό κράτος

Το χαρ­το­γρα­φι­κό σύ­στη­μα που ει­σή­γα­γε τον 2ο αιώ­να μ.Χ. ο Κλαύ­διος Πτο­λε­μαί­ος, με τη Γε­ω­γρα­φι­κή Υφή­γη­ση (τη Γε­ω­γρα­φία του) φέρ­νο­ντας επα­νά­στα­ση στη χαρ­το­γρα­φία, δυ­στυ­χώς, δεν εί­ναι σή­με­ρα ευ­ρύ­τε­ρα γνω­στό στη χώ­ρα και τα σχο­λεία της, αν και έχει πρω­το­γρα­φτεί στα ελ­λη­νι­κά… (Χάρ­της #62). Η ευ­ρω­παϊ­κή Δύ­ση γνώ­ρι­σε κα­λά το σύ­στη­μα αυ­τό, στο πρώ­το μι­σό του 15ου αι. και το χρη­σι­μο­ποί­η­σε για πρώ­τη φο­ρά όχι μό­νο για την ομοιό­μορ­φη απει­κό­νι­ση, υπό κλί­μα­κα (Χάρ­της #17, Χάρ­της #36), της τό­τε γνω­στής ημι­σφαι­ρι­κής επι­φά­νειας της γης ―με ομοιο­γε­νείς συ­ντε­ταγ­μέ­νες ση­μεί­ων―, αλ­λά και για την το­πο­θέ­τη­ση (με συ­ντε­ταγ­μέ­νες) σε χάρ­τες των εδα­φών που έγι­ναν γνω­στά από τις Με­γά­λες Ανα­κα­λύ­ψεις.
Με­τα­ξύ των πολ­λών συ­νει­σφο­ρών της Γε­ω­γρα­φί­ας του Πτο­λε­μαί­ου στον ευ­ρω­παϊ­κό πο­λι­τι­σμό, ση­μα­ντι­κή ήταν εκεί­νη που έπαι­ξε πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρό­λο στον με­τα­σχη­μα­τι­σμό των με­σαιω­νι­κών λε­γό­με­νων μη-εδα­φι­κών (non-territorial) κυ­ριαρ­χιών σε αυ­τό που σή­με­ρα εί­ναι γνω­στό ως ενιαίο εδα­φι­κό κρά­τος (territorial state). Οι με­σαιω­νι­κές ηγε­μο­νί­ες ασκού­σαν την εξου­σία τους σε εδά­φι­κές εκτά­σεις με ασα­φή όρια, στα οποία συ­νυ­πήρ­χαν ―επί­σης σε ακα­θο­ρί­στων ορί­ων επι­μέ­ρους εκτά­σεις― πλη­θυ­σμοί δια­φο­ρε­τι­κών, σχε­δόν αυ­τό­νο­μων, μορ­φών ορ­γά­νω­σης.

Ως μη-εδα­φι­κές μορ­φές ορ­γά­νω­σης, εντός αυ­τών των με­σαιω­νι­κών κυ­ριαρ­χιών, ανα­φέ­ρο­νται πλη­θυ­σμια­κές κοι­νό­τη­τες ―ζού­σαν σε επι­μέ­ρους πε­ριο­χές χω­ρίς συ­γκε­κρι­μέ­να όρια― προσ­διο­ρι­ζό­με­νες από κοι­νά θρη­σκευ­τι­κά, γλωσ­σι­κά, πο­λι­τι­στι­κά ή άλ­λα κοι­νά ταυ­το­τι­κά δια­κρι­τι­κά. Αντί­θε­τα, το με­τά-με­σαιω­νι­κό εδα­φι­κό κρά­τος ασκού­σε την εξου­σία του εντός σα­φώς κα­θο­ρι­σμέ­νων γραμ­μι­κών συ­νό­ρων (Χάρ­της #45) ανα­γνω­ρί­ζο­ντας και τις άλ­λες εξου­σί­ες εκτός αυ­τών.
Οι σπου­δαιό­τε­ρες από τις συ­νει­σφο­ρές της Γε­ω­γρα­φί­ας του Πτο­λε­μαί­ου στον με­τα­σχη­μα­τι­σμό σε εδα­φι­κά κρά­τη των με­σαιω­νι­κών και με­τά-με­σαιω­νι­κών ηγε­μο­νιών μη-εδα­φι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης ήταν δύο:

α) η κα­θιέ­ρω­ση της γε­ω­με­τρι­κής ομοιο­γέ­νειας και του πα­γκό­σμιου συ­νε­χούς της γή­ι­νης επι­φά­νειας, πά­νω στην οποία τα εδα­φι­κά κρά­τη ξε­δί­πλω­σαν την κυ­ριαρ­χία και τις διε­θνείς σχέ­σεις τους, και
β) η χαρ­το­γρα­φι­κή απει­κό­νι­ση γραμ­μι­κών μορ­φών που προ­έ­κυ­πταν από τη γρα­φι­κή σύν­δε­ση των προσ­διο­ρι­σμέ­νων με συ­ντε­ταγ­μέ­νες ση­μεί­ων επί της γης. Οι γραμ­μι­κές μορ­φές απει­κό­νι­ζαν ―με­τα­ξύ άλ­λων― το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο χαρ­το­γρα­φι­κό στοι­χείο του γε­ω­με­τρι­κού πε­ριε­χο­μέ­νου ενός χάρ­τη: την ακτο­γραμ­μή! Τη γραμ­μή-όριο (το σύ­νο­ρο δη­λα­δή) που χω­ρί­ζει τη στε­ριά από τη θά­λασ­σα (Χάρ­της #6). Αυ­τές οι γραμ­μι­κές μορ­φές θα απει­κό­νι­ζαν και τα γραμ­μι­κά σύ­νο­ρα των εδα­φι­κών κρα­τών.

Η πρώ­τη (έμ­με­ση) γε­ω­πο­λι­τι­κή προ­σέγ­γι­ση αυ­τής της νέ­ας πα­γκό­σμιας χαρ­το­γρα­φί­ας και των χαρ­τών, εξαρ­τώ­με­νων από τις συ­ντε­ταγ­μέ­νες ση­μεί­ων, ήταν οι δια­φω­τι­στι­κές ερ­μη­νευ­τι­κές συ­ζη­τή­σεις πε­ρί τη Γε­ω­γρα­φία του Πτο­λε­μαί­ου που έγι­ναν στη Φλω­ρε­ντία το 1439, στο πε­ρι­θώ­ριο της ομώ­νυ­μης Συ­νό­δου. Αυ­τές τρο­φο­δό­τη­σαν με γνώ­ση και ιδέ­ες τις διερ­γα­σί­ες που οδή­γη­σαν λί­γο αρ­γό­τε­ρα στην ανα­κά­λυ­ψη των νέ­ων ωκε­ά­νιων οδών προς την Ασία: πρώ­τα διε­ρευ­νη­τι­κά, κα­τά τα γε­ω­γρα­φι­κά πλά­τη και μή­κη του Ατλα­ντι­κού και αμέ­σως με­τά στον Ιν­δι­κό και τον Ει­ρη­νι­κό Ωκε­α­νό με τους γνω­στούς πε­ρί­πλο­ες, πρώ­τα της Αφρι­κής και στη συ­νέ­χεια της Νό­τιας Αμε­ρι­κής.
Η με­τα­φο­ρά της Γε­ω­γρα­φί­ας του Πτο­λε­μαί­ου, στο τέ­λος του 14ου αι., από το συ­νε­χώς εξα­σθε­νού­με­νο Βυ­ζά­ντιο στην οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­στι­κά ακ­μά­ζου­σα Φλω­ρε­ντία, η με­τά­φρα­σή της από τα ελ­λη­νι­κά στα λα­τι­νι­κά, στις αρ­χές του 15ου αι. και η ευ­ρεία διά­δο­σή της στην Ευ­ρώ­πη, σε έντυ­πη μορ­φή (πρώ­τα το 1477 στη Μπο­λό­νια), σε συν­δυα­σμό με τις Με­γά­λες Ανα­κα­λύ­ψεις (Χάρ­της #48), ανέ­δει­ξαν τη με­τά-με­σαιω­νι­κή χαρ­το­γρα­φία σε «γε­ω­πο­λι­τι­κό μο­χλό» (Χάρ­της #23). Η δια­δι­κα­σία της χαρ­το­γρά­φη­σης από τον 16ο έως τον 19ο αι. ―επι­στη­μο­νι­κή και τε­χνο­λο­γι­κή, με βά­ση τις συ­ντε­ταγ­μέ­νες― επη­ρέ­α­σε βα­θιά την εγκα­θί­δρυ­ση και εξου­σία του ευ­ρω­παϊ­κού εδα­φι­κού κρά­τους όπως και τις διε­θνείς σχέ­σεις του, εγκαι­νιά­ζο­ντας τη νέα επο­χή της Ευ­ρώ­πης και του ευ­ρω­παϊ­κού κρά­τους όπως το γνω­ρί­ζου­με σή­με­ρα. Βα­σι­κό τρί­πτυ­χο του εδα­φι­κού κρά­τους έγι­νε: η ομο­γε­νο­ποί­η­ση της εδα­φι­κής του κυ­ριαρ­χί­ας, η γραμ­μι­κο­ποί­η­ση των συ­νό­ρων του και η κα­τάρ­γη­ση στο εσω­τε­ρι­κό του των μη-εδα­φι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης.
Οι πα­ρά­γο­ντες που σχε­τί­ζο­νται με τον πο­λύ­πλευ­ρο «υλι­κό κό­σμο» και εκεί­νοι που σχε­τί­ζο­νται με τον επί­σης πο­λύ­πλευ­ρο «κό­σμο των ιδε­ών» συ­νέ­κλι­ναν (με πλειο­ψη­φι­κή συ­ναί­νε­ση πο­λι­τι­κών, οι­κο­νο­μο­λό­γων, κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών επι­στη­μό­νων, ιστο­ρι­κών κ.ά.) στο ότι στους κι­νη­τή­ριους μο­χλούς του με­τα­σχη­μα­τι­σμού των κυ­ρί­αρ­χων εδα­φι­κών κρα­τών θα πρέ­πει να συ­μπε­ρι­λη­φθούν και εκεί­νοι που σχε­τί­ζο­νται με τη χαρ­το­γρά­φη­ση και τους χάρ­τες, ως εξί­σου πο­λύ ση­μα­ντι­κοί.

Η χαρ­το­γρα­φία, η χαρ­το­γρά­φη­ση, οι χάρ­τες, οι συ­ντε­ταγ­μέ­νες, τα γε­ω­γρα­φι­κά πλά­τη και μή­κη, οι πα­ράλ­λη­λοι και οι με­σημ­βρι­νοί (Χάρ­της #9, Χάρ­της #10), η γε­ω­με­τρία της σφαι­ρι­κής γης και τα συ­να­φή τους απο­τέ­λε­σαν μεί­ζον κρα­τι­κό θέ­μα κυ­ριαρ­χί­ας και διε­θνών σχέ­σε­ων στην Ευ­ρώ­πη. Η «ρη­τή» χρή­ση της χαρ­το­γρά­φη­σης ήρ­θε σύ­ντο­μα μα­ζί με το ζεύ­γος των διε­θνών συν­θη­κών κυ­ριαρ­χί­ας στους ωκε­α­νούς: Τορ­δε­σίλ­λας (1494) και Σα­ρα­γό­σα (1529) για τη διαί­ρε­ση της γης σε δύο ημι­σφαί­ρια με έναν νοη­τό με­σημ­βρι­νό κύ­κλο να χω­ρί­ζει τον Ατλα­ντι­κό απο­δί­δο­ντας το μεν ανα­το­λι­κό τμή­μα του και τον Ιν­δι­κό Ωκε­α­νό στους Πορ­το­γά­λους, το δε δυ­τι­κό τμή­μα του και τον Ει­ρη­νι­κό Ωκε­α­νό στους Ισπα­νούς.
Έκτο­τε η χαρ­το­γρα­φία, οι χάρ­τες και η τε­χνο­λο­γία της χαρ­το­γρά­φη­σης, στή­ρι­ξαν την αρ­γή αλ­λά συ­νε­χή ανά­πτυ­ξη του νέ­ου εδα­φι­κού κρά­τους. Η ανο­μοιο­γέ­νεια και η χω­ρι­κή απροσ­διο­ρι­στία της εδα­φι­κής κυ­ριαρ­χί­ας που υπήρ­χε κα­τά τη με­σαιω­νι­κή πε­ρί­ο­δο, μα­ζί με την ασα­φή ―πρα­κτι­κά απροσ­διό­ρι­στη― εδα­φι­κή της έκτα­ση και τις μη-εδα­φι­κές μορ­φές ορ­γά­νω­σης, αντι­κα­τα­στά­θη­καν στα­δια­κά και αντί­στοι­χα: από την ομο­γε­νο­ποί­η­ση της εδα­φι­κής εξου­σί­ας, από την κα­θιέ­ρω­ση των γραμ­μι­κών συ­νό­ρων και από την απο­δυ­νά­μω­ση έως εξά­λει­ψη των μη-εδα­φι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης, κα­θιε­ρώ­νο­ντας έτσι το εδα­φι­κό κρά­τος.
Οι επι­στη­μο­νι­κές εξε­λί­ξεις στη χαρ­το­γρά­φη­ση (νέ­ες μέ­θο­δοι γε­ω­ε­ντο­πι­σμού, μο­ντε­λο­ποί­η­σης της γης και η ανά­πτυ­ξη της με­τρο­λο­γί­ας) έγι­ναν ορό­ση­μα στην Ευ­ρώ­πη τον 17ο και 18ο αιώ­να. Στη Βε­στφα­λί­ας (1648) πε­ρι­γρά­φτη­καν λε­κτι­κά τα σύ­νο­ρα· στη Γαλ­λία (Χάρ­της #5) η χαρ­το­γρα­φία και οι χάρ­τες έγι­ναν για πρώ­τη φο­ρά κρα­τι­κή υπό­θε­ση (affaire d’état) στα μέ­σα του 17ου αιώ­να (1666) και η με­τέ­πει­τα κα­θιέ­ρω­ση γραμ­μι­κών συ­νό­ρων απο­τέ­λε­σε κοι­νή ευ­ρω­παϊ­κή πρα­κτι­κή. Η πρώ­τη συ­νο­ρια­κή οριο­θέ­τη­ση επί του εδά­φους, εφαρ­μό­στη­κε με τη Συν­θή­κη του Κά­μπο Φόρ­μιο (1797), ως η τρί­τη φά­ση κα­θο­ρι­σμού των συ­νό­ρων με­τά τον δι­πλω­μα­τι­κό ορι­σμό, την επί χάρ­του οριο­γρά­φη­ση και την οριο­θέ­τη­ση στο έδα­φος με συ­ντε­ταγ­μέ­νες, πριν τη χαρ­το­γρα­φι­κή απει­κό­νι­ση σε χάρ­τη.

Πα­ρά την τα­χεία ανά­πτυ­ξη της Βό­ρειας Αμε­ρι­κής, η χαρ­το­γρα­φία, οι χάρ­τες και η χαρ­το­γρά­φη­ση πα­ρέ­με­ναν μια τυ­πι­κά ευ­ρω­παϊ­κή επι­στή­μη, τε­χνο­λο­γία και τέ­χνη της επο­χής της νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τας. Πά­ντα συν­δε­δε­μέ­νες με τους θε­με­λιώ­δεις πυ­λώ­νες του εδα­φι­κού κρά­τους. Οι κρα­τι­κές χαρ­το­γρα­φι­κές υπη­ρε­σί­ες ―όπως και αν ονο­μά­ζο­νται, κα­τά κα­νό­να στρα­τιω­τι­κές― έγι­ναν η μό­νη έγκυ­ρη ανα­φο­ρά, με υψη­λή τε­χνο­λο­γι­κή επάρ­κεια, στην υπη­ρε­σία του εδα­φι­κού κρά­τους, προ­κει­μέ­νου να δια­σφα­λι­στεί η κυ­ριαρ­χία του και το τρί­πτυ­χο των θε­με­λιω­δών πυ­λώ­νων της ύπαρ­ξής του. Επι­πλέ­ον, οι κρα­τι­κές χαρ­το­γρα­φι­κές υπη­ρε­σί­ες ―υπάρ­χουν μέ­χρι σή­με­ρα― υπο­στή­ρι­ζαν εγ­γυ­η­τι­κά τις διε­θνείς σχέ­σεις του εδα­φι­κού κρά­τους, ως ο επί­ση­μος φο­ρέ­ας χαρ­το­γρά­φη­σης. (Χάρ­της #25, Χάρ­της #29, Χάρ­της #30, Χάρ­της #33, Χάρ­της #35).
Δεν υπάρ­χει αμ­φι­βο­λία ότι ιστο­ρι­κά η χαρ­το­γρά­φη­ση και η χαρ­το­γρα­φι­κή απει­κό­νι­ση απο­τέ­λε­σαν κά­τι σαν «συ­γκολ­λη­τι­κή ου­σία» για την εξου­σία του εδα­φι­κού κρά­τους, στις διε­θνείς σχέ­σεις και την «γε­ω­πο­λι­τι­κή», στον με­τά-με­σαιω­νι­κό δυ­τι­κό κό­σμο. Ήταν μια σα­φής ευ­ρω­παϊ­κή «δο­μή» σε μια αρ­γή ―σχε­δόν πέ­ντε αιώ­νων― εξέ­λι­ξη των εν­νοιών που σχε­τί­ζο­νταν με την ίδια την ου­σία του τι εί­ναι ένα σύγ­χρο­νο εδα­φι­κό κρά­τος δυ­τι­κού τύ­που, υπό την επί­δρα­ση της τε­χνο­λο­γι­κής προ­ό­δου στη χαρ­το­γρά­φη­ση, μέ­χρι το τέ­λος του 20ού αι. Πα­ρό­μοια «δο­μή», σε τέ­τοιο βαθ­μό, με νέ­ες έν­νοιες και ιδέ­ες για τον γε­ω­χώ­ρο του εδα­φι­κού κρά­τους δεν έχει πα­ρα­τη­ρη­θεί σε άλ­λους πο­λι­τι­σμούς, π.χ. στην Κί­να, στον ισλα­μι­κό κό­σμο ή ακό­μη και στη γει­το­νιά της ευ­ρω­παϊ­κής Δύ­σης… Η επιρ­ροή της χαρ­το­γρά­φη­σης στη δια­μόρ­φω­ση του ευ­ρω­παϊ­κού εδα­φι­κού κρά­τους έγι­νε το sine qua non συ­στα­τι­κό του.

Το μεί­ζον ερώ­τη­μα τώ­ρα εί­ναι σε ποιο βαθ­μό η «ατί­θα­ση» τε­χνο­λο­γία χαρ­το­γρά­φη­σης του 21ου αι., που φέρ­νει επα­νά­στα­ση στην απει­κό­νι­ση εδα­φών και θα­λασ­σών, σε όλες τις γε­ω­χω­ρι­κές κλί­μα­κες (Χάρ­της #2) ―πα­γκό­σμια, πε­ρι­φε­ρεια­κή και το­πι­κή―, θα μπο­ρού­σε να επη­ρε­ά­σει σή­με­ρα τις κρα­τι­κές υπο­θέ­σεις; Αλ­λά και αν θα αλ­λοιώ­σει στο μέλ­λον ―και πώς;― το (επα­να­λαμ­βά­νω) τρί­πτυ­χο του εδα­φι­κού κρά­τους: την ομο­γε­νο­ποί­η­ση της εδα­φι­κής κυ­ριαρ­χί­ας, την γραμ­μι­κο­ποί­η­ση των πο­λι­τι­κών συ­νό­ρων και την κα­τάρ­γη­ση μη-εδα­φι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης. Ιδιαί­τε­ρα όταν οποιοσ­δή­πο­τε θα μπο­ρεί να φτιά­ξει τους «δι­κούς του» χάρ­τες και να τους επι­κοι­νω­νή­σει ελεύ­θε­ρα και ευ­ρύ­τα­τα στα social media. Και όταν, πα­ράλ­λη­λα, η αρ­μό­δια κρα­τι­κή χαρ­το­γρα­φι­κή υπη­ρε­σία υπο­βαθ­μί­ζε­ται ―άρα κιν­δυ­νεύ­ει― χά­νο­ντας στα­δια­κά δυ­να­τό­τη­τες και επι­δό­σεις, υπέρ δια­φό­ρων «κρα­τι­κο-ανε­ξάρ­τη­των» λύ­σε­ων, κα­ταλ­λη­λό­τε­ρων για μια «βο­λι­κό­τε­ρη», αλ­λά αμ­φι­λε­γό­με­νη σύγ­χρο­νη χαρ­το­γρά­φη­ση, ως προς τις εγ­γυ­ή­σεις. Πώς λοι­πόν ένα υπεύ­θυ­νο εδα­φι­κό κρά­τος θα μπο­ρού­σε να επι­λέ­ξει λύ­σεις ―που συ­νή­θως απαι­τού­νται πε­ρι­στα­σια­κά και «πα­ρε­μπι­πτό­ντως»― πα­ρα­με­ρί­ζο­ντας μια υφι­στά­με­νη έμπει­ρη και υπεύ­θυ­νη κρα­τι­κή χαρ­το­γρα­φι­κή υπη­ρε­σία;
Εί­ναι απλά αδια­νό­η­το για ευ­ρω­παϊ­κό εδα­φι­κό κρά­τος να αγνο­ή­σει ή να ανα­θέ­σει σε τρί­τους τα οφέ­λη και το κύ­ρος που απο­κο­μί­ζει από την κρα­τι­κή χαρ­το­γρα­φι­κή υπη­ρε­σία με την τό­σο με­γά­λη συσ­σώ­ρευ­ση υψη­λής αξί­ας εμπει­ρία της, με­τά από τις μα­κρό­χρο­νες εξαι­ρε­τι­κά επί­πο­νες χαρ­το­γρα­φή­σεις πά­ντως τύ­που και δυ­σκο­λί­ας. Όπως εί­ναι και αδια­νό­η­το να αντα­γω­νι­στεί τον κρα­τι­κό χαρ­το­γρα­φι­κό θε­σμό, επί της ου­σί­ας, μια «ανε­ξάρ­τη­τη» οντό­τη­τα στο αντι­κεί­με­νο… Και φυ­σι­κά ένα τέ­τοιο ζή­τη­μα απαι­τεί μια εκ­συγ­χρο­νι­σμέ­νη κρα­τι­κή χαρ­το­γρα­φι­κή υπη­ρε­σία, δια­χρο­νι­κό πυ­λώ­να του ευ­ρω­παϊ­κού εδα­φι­κού κρά­τους.

Σή­με­ρα η χαρ­το­γρά­φη­ση βρί­σκε­ται «στα χέ­ρια όλων»: ιδιω­τών, μη κυ­βερ­νη­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων και πολ­λών άλ­λων «πρό­θυ­μων» οντο­τή­των για το αντι­κεί­με­νο. Στις πε­ρισ­σό­τε­ρες πε­ρι­πτώ­σεις χω­ρίς επάρ­κεια, με αδι­καιο­λό­γη­τη υπε­ρε­κτί­μη­ση ικα­νο­τή­των (κα­τά το, αλί­μο­νο, δια­δε­δο­μέ­νο φαι­νό­με­νο Ντά­νινγκ-Κρού­γκερ…), με ανε­παρ­κείς χαρ­το­γρα­φι­κές γνώ­σεις στο όριο ενός διευ­ρυ­νό­με­νου λει­τουρ­γι­κού χαρ­το­γρα­φι­κού αναλ­φα­βη­τι­σμού· πι­θα­νώς και εν­συ­νεί­δη­τα ή ασυ­νεί­δη­τα μα­κριά από τις κα­τα­στα­τι­κές αρ­χές, τα συμ­φέ­ρο­ντα και τη διε­θνή νο­μι­μο­ποί­η­ση του εδα­φι­κού κρά­τους. Ως εκ τού­του αδιά­φο­ρες, απα­θείς, ου­δέ­τε­ρες ή και (κα­θό­λου σή­με­ρα απί­θα­νο) εχθρι­κές προς την ομοιο­γέ­νεια του εδα­φι­κού κρά­τους, τα γραμ­μι­κά σύ­νο­ρα και την κα­τάρ­γη­ση μη-εδα­φι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης.
Η σύγ­χρο­νη «ανε­ξάρ­τη­τη» χαρ­το­γρά­φη­ση σε μια μα­κρο­πρό­θε­σμη προ­ο­πτι­κή, αλ­λά πο­λύ συ­ντο­μό­τε­ρη χρο­νι­κά από τη με­τά-με­σαιω­νι­κή χαρ­το­γρά­φη­ση, εν­δε­χο­μέ­νως να δί­νει χώ­ρο και ευ­κο­λία δρά­σης σε πο­λι­τι­κές οντό­τη­τες με κά­ποια θο­λή θε­ώ­ρη­ση των διε­θνών σχέ­σε­ων. Ή ακό­μα και να θυ­μί­ζει ένα πα­ρελ­θόν πιο κο­ντά στην ανο­μοιο­γέ­νεια και την εδα­φι­κή απροσ­διο­ρι­στία μιας ηγε­μο­νι­κής εξου­σί­ας πα­ρά στις ευ­ρω­παϊ­κές έν­νοιες του εδα­φι­κού κρά­τους. Ένα πα­ρελ­θόν ασα­φών, εύ­καμ­πτων ή ρευ­στών γραμ­μι­κών συ­νό­ρων και «με­τά-μο­ντέρ­νων» τύ­πων μη-εδα­φι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης. Αλ­λά αυ­τό εί­ναι κά­τι άλ­λο που απέ­χει πο­λύ από τις προ­ό­δους του ευ­ρω­παϊ­κού τύ­που εδα­φι­κού κρά­τους των τε­λευ­ταί­ων αιώ­νων.

Και τε­λι­κά ας μη ξε­χνά­με το κα­λό δι­δα­κτι­κό DIKW, διό­τι πέ­ραν των σε αφθο­νία πα­ρα­γό­με­νων γε­ω­χω­ρι­κών Δε­δο­μέ­νων (Data) που πα­ρά­γουν τη γε­ω­χω­ρι­κή Πλη­ρο­φο­ρία (Information) για να οδη­γη­θού­με ―εάν και εφό­σον― σε γε­ω­χω­ρι­κή Γνώ­ση (Knowledge), πε­ρι­μέ­νει ήρε­μα στην άκρη της σει­ράς μια ―μάλ­λον δυσ­διά­κρι­τη και χω­ρίς πολ­λές ελ­πί­δες― Σο­φία (Wisdom)…!