«Ένας ζωγράφος μπορεί να πει όλα όσα θέλει με φρούτα ή λουλούδια ή ακόμη και με σύννεφα», έλεγε ο Εντουάρ Μανέ, θεμελιωτής της σύγχρονης τέχνης και εξαιρετικά αμφιλεγόμενος στην εποχή του. Τα λόγια του παραπέμπουν στη γνωστή παρατήρηση για τη σχέση ποίησης και ζωγραφικής, που διέσωσε ο Πλούταρχος: «Την μεν ζωγραφίαν ποίησιν σιωπώσαν», αποκαλούσε ο Σιμωνίδης, «την δε ποίησιν ζωγραφίαν λαλούσαν».
Σοφά ίσως πράττοντας, οι ζωγράφοι σιωπούν. Ίσως όχι τόσο σοφοί, οι ποιητές δεν παύουν να προσπαθούν να ζωγραφίσουν με τα λόγια τους. Φυσικά στρέφουν τις εικασίες τους σε έργα εικαστικά, αν και, όπως υποστήριζε ο Πωλ Βαλερύ, «πρέπει πάντοτε να απολογούμεθα όταν μιλάμε για ζωγραφική».
Γνωστό είναι επίσης κείμενό του, στο οποίο παραπατώντας βγαίνει από το Λούβρο στο φως, όπου τον ακολουθεί «το ένδοξο χάος του μουσείου», ενώ διαμαρτύρεται για την πληθωρικότητα των έργων τέχνης που καλύπτουν τους τοίχους, λες και πρόκειται για ταπισερί, καταλήγοντας ότι «μόνον ένας παράλογος πολιτισμός θα μπορούσε να επινοήσει ένα τέτοιο πεδίο ασυναρτησίας». Η ζωγραφική και η γλυπτική είναι ορφανά, αφού έχει πεθάνει η μητέρα τους, που είναι η αρχιτεκτονική, η οποία έβαζε στη θέση τους τα παιδιά της. Μαυσωλείο είναι το μουσείο, θα έλεγε ο Αντόρνο, ή κοιμητήριο, όπως έλεγε ο Βαλερύ.
Έχοντας πεθάνει στο Παρίσι το 1945, ο Βαλερύ είναι θαμμένος στη γενέτειρά του, στο νεκροταφείο που εξυμνεί στο πιο διάσημο ίσως ποίημά του, «Το θαλασσινό κοιμητήριο» (Le cimetière marin). Γενέτειρά του, όπως επίσης του Ζωρζ Μπρασένς και του Ζαν Βιλάρ, είναι το μικρό μεσογειακό λιμάνι της Σετ, ούτε 30 χιλιόμετρα από το Μονπελιέ. Στη Σετ, γνωστή ως Βενετία του Λανγκντόκ, βρίσκεται το Μουσείο Πωλ Βαλερύ, σε μια πλαγιά του όρους Σαιν Κλαιρ, από όπου βλέπεις το «παραθαλάσσιο νεκροταφείο» και την, εν τω μέσω της γης, πηγή ζωής, αλλά και υγρό τάφο, που ονομάζεται Μεσόγειος.
Εδώ, στα βορειο-ανατολικά άκρα της Μεσογείου, στην Αθήνα, υπό το διπλά φιλόξενο βλέμμα του Ιανού, με την ειλικρινή διπροσωπία ποίησης και ζωγραφικής, χαιρετίζουμε το γεγονός ότι έξι ποιήτριες και ποιητές από την Ελλάδα προσκλήθηκαν να συνοδεύσουν με ποιήματά τους έργα στο Μουσείο Πωλ Βαλερύ και στον κατάλογο και λεύκωμα ζωγραφικής και ποίησης που εξέδωσε.
«Δύο κίνδυνοι συνεχώς απειλούν τον κόσμο: η τάξη και η αταξία», έλεγε ο Πωλ Βαλερύ. Έλεγε επίσης: «Ένας καλλιτέχνης ποτέ πραγματικά δεν τελειώνει το έργο του, απλώς το εγκαταλείπει».
[Χαιρετισμός σε εκδήλωση παρουσίασης λευκώματος Μουσείου Πωλ Βαλερύ, 7 Ιουνίου 2019]
