________
Α Π Ε Ι Ρ Ο Σ Χ Ω Ρ Α
______
Ευχαριστώ πολύ την Κάρεν και την Έφη που με έφεραν σε επαφή με την ποίηση του Τίμι και μου έστειλαν και το βιβλίο, όπως και το Γιάννη για τη γνώση του της ενόργανης που έλυσε ορισμένες μου μεταφραστικές απορίες. Οι σημειώσεις που συνοδεύουν τα ποιήματα, όπως και η εισαγωγή, είναι από το ίδιο το βιβλίο και τις μεταφέρω αυτούσιες. Πέραν της ποίησης, το Τίμι έχει βγάλει και έναν δίσκο μουσικής, το State Parks. ―Γ.Ε.Δ.
Το Τόμας Σάλτο είναι μια πολύ δύσκολη και επικίνδυνη άσκηση στην ενόργανη γυμναστική. Είναι συνάμα όμορφη, με τον ανοίκειο και μερικές φορές αναστατωτικό τρόπο που ένας σολωμός πετάει το σώμα του πάνω στον καταρράκτη: ενάμισι σάλτο προς τα πίσω σε μια λοξή ή ευθεία θέση, με μιάμιση στροφή και προσγείωση όχι, όπως συνηθίζεται, στα πόδια, αλλά σε μπροστινή κωλοτούμπα. Είναι αυτή η προσγείωση που κάνει την κίνηση τόσο ριψοκίνδυνη: αν το άτομο που την επιτελεί δεν ωθήσει αρκετά το σώμα του στον αέρα, με αρκετή ορμή, είναι εύκολο να αποτύχει στην προσγείωση.
Προς το τέλος της δεκαετίας του '70, μια άγνωστη Ρωσίδα αθλήτρια ονομαζόμενη Έλενα Μούχινα — έφηβη τότε — ξεκίνησε να προπονείται με έναν προπονητή αντρών. Μαζί αναπτύξανε μια σειρά από ασκήσεις τόσο σωματικά περίτεχνες που η Μούχινα σύντομα επισκίασε τις συνομιλήκους της, εξασφαλίζοντας μια θέση στη Σοβιετική Ολυμπιακή ομάδα. Τα ρίσκα ήταν τεράστια. Ένα Σοβιετικό χρυσό σήμαινε πολλά σε όρους Ψυχρού Πολέμου και, κάτω από την πίεση των αρχών, ο προπονητής τής Μούχινα την έπεισε να προσθέσει το Τόμας σάλτο στο πρόγραμμα εδάφους της: ως ριψοκίνδυνη και τεχνικά δύσκολη κίνηση, η επιτυχημένη επιτέλεσή της θα αποσπούσε σίγουρα ψηλές βαθμολογίες από τους κριτές. Την περίοδο εκείνη, η Μούχινα — ορφανή, που σημαίνει παιδί του κράτους, χωρίς συνήγορο και δομή φροντίδας εκτός της Σοβιετικής ομάδας — ανάρρωνε από ένα κάταγμα στο πόδι. Εντέλει έδωσε αυτό που θα μπορούσε να περάσει ως συγκατάθεση και, κατά τη διάρκεια της προπόνησής της για το Τόμας λίγες βδομάδες πριν τους Θερινούς Ολυμπιακούς του 1980, δεν στριφογύρισε αρκετά πριν την κωλοτούμπα της προσγείωσης, προσγειώθηκε στο πηγούνι της και έσπασε το λαιμό της. Το ατύχημα την άφησε τετραπληγική και πέθανε στα σαράντα της από επιπλοκές του τραυματισμού. Το Τόμας εντέλει αφαιρέθηκε από τον Κώδικα Βαθμολογίας, και το 2017 απαγορεύτηκε μόνιμα από την επαγγελματική ενόργανη.
Ένα Ολυμπιακό σώμα προπαντώς ψυχαγωγεί, και στο βαθμό αυτό μπορείς να πεις ότι ανήκει στο “ασήμαντο.” Όμως το Ολυμπιακό σώμα είναι επίσης ένα σώμα ρητά γραμμένο σε και από δυνάμεις που είναι σε ισχύ, βαθμό και χρονικότητα, διαφορετικών μεγεθών από το ίδιο (το κράτος, η οικονομική και γεωπολιτική τάξη, η ιστορική συνθήκη). Αυτό το σώμα τότε, φτιάχνεται ώστε να φέρει και να μεταδίδει μηνύματα που δεν μπορεί το ίδιο να διαβάσει ολοκληρωτικά· δρα, εκτός πλαισίου επιλογής και σε διαστρεβλωμένη σχέση με την ίδια του την απλή ανθρώπινη ευαλωτότητα, ως φορέας για ένα τεράστιο φορτίο μηνυμάτων — σωματικά, ψυχικά, ιδεολογικά — των οποίων το ερμηνευτικό απόθεμα είναι ασταθές και ανταλλάξιμο. Ίσως είναι μια διαίσθηση αυτής της επιγραφής, μια αναλαμπή του μηνύματός της, που βλέπουμε για μια στιγμή στην “ασημαντότητα” ενός Ολυμπιακού σώματος στον αέρα: μια λάμψη, όπως στο σώμα μιας πολύ μικρής Έλενα Μούχινα, του ιανού προσώπου γοητείας και τρόμου. Όπως η Μούχινα είπε σε μια συνέντευξη στη Μόσχα χρόνια μετά το ατύχημά της: “Ξέρετε πότε φοβάμαι πάρα πολύ; Όταν βλέπω το πρόγραμμα του μονόζυγού μου στην τηλεόραση…”
Κοπέρνικος
Είσαι πάντα στο μέσο του ποιήματος
ακόμα και στο τέλος.
Ξανά και ξανά αφήνεις
τις ίδιες σου τις πατημασιές
στη χλόη, ακόμα μια φορά
έχεις φέρει λάσπη στο σπίτι.
Έχεις φέρει ένα σπίτι στη λάσπη. Εκτός του ποιήματος
είναι σειρήνες, φωτιές, ωκεανοδαρμένη αποβάθρα.
Πες σε σένα: δεν βγάζει νόημα
αλλά υπάγεται
και δεν πρέπει, δεν πρέπει. Εκτός του ποιήματος
μια μικρή φλέβα κλικάρει στο μέτωπο ενός χρηματιστή,
ένα σύνθημα επικαλέστηκε, ένα όμποε
γκλομπ, περιστέρια, βροχή
μεταλλοποιεί μια κιονοστοιχία.
Ένα χορικό ορθώνεται, ψηλότερο από κτίριο,
λάθος στο νόημα, αριθμητικά ορθό.
Απεχθάνεσαι αυτές τις τεχνικές.
Δεν έχεις φτάσει ακόμα στην αλήθεια.
Ένα φορτηγό κατεβάζει ταχύτητα στην εθνική,
σφυρίζει η αλλαγή της βάρδιας,
κάποιου άλλου ατόμου η ανάγκη κάνει το ποίημα να κρατεί.
Τη νύχτα, σαν ένα σημείωμα σπρωγμένο κάτω από την πόρτα,
ήχοι μπαίνουν μέσα:
μυγόχαρτα σε ανοιχτό παράθυρο,
η μητέρα σου τρίβει λοσιόν στα χέρια της.
Όλο αυτό είναι μαζί σου, είναι εσύ,
σε κυνηγά στα σκοτάδια
όπως εκείνοι οι άντρες τον Κοπέρνικο,
όπως ένας πλανήτης κυνηγημένος από τηλεσκόπια στο διάστημα.
Τραγουδάκι σε Λόκριο
Έχω δυο πράγματα τραγούδησε το πουλί από τη βελανιδιά.
Δυο πράγματα έχω εγώ — η ανταπάντηση.
Ο κόσμος είναι στο μήνυμά του απόψε.
Ο κόσμος είναι στα κλειδιά του. Ο ήλιος
σε αυτόν αστράφτει σαν σημαία σε κιόσκι,
σαν λαιμός βατράχου που αστράφτει στον ήλιο.
Και υπάρχουν πράγματα που πρέπει να ειπωθούν, το ξέρω,
απαίσια και απλά όπως παιδιά που φωνάζουν δυνατά
η μητέρα μας είναι νεκρή.
Ένα γεγονός θα βαπτίσει τον εγκέφαλό μας για λίγο
όμως τί κάνει το βάπτισμα να παραμείνει —
Έχω δυο πράγματα, τραγούδησε το πουλί από τη βελανιδιά
δυο πράγματα έχω εγώ, το πουλί στη μαρκίζα.
Μια μελωδία που συναντήθηκε και χάθηκε όπως το βλέμμα
που οι δυο όμηροι δώσανε
όταν περάσανε
από την ουδέτερη μέση της γέφυρας.1
Μαντείο σε σκύλο
Σου είπα τις λέξεις του συκοφάγε.
Τώρα όταν ένα αυτί έρθει
πες το σωστά.
Δώσε το αληθινό φιλί και
δεν υπάρχουν πλέον δυο πρόσωπα παρά μια πέτρα.
Που σημαίνει πώς να κρατάς ένα πράγμα που κάποιο άτομο αγαπούσε
και πως να περιγράψεις την κράτηση.
Αν η επίκληση είναι εθνική
πες ένα έθνος είναι
ένα επίπεδο από ισοδυναμίες
καλπάζοντας μια
προς μια στη λεπίδα,
μια λεπίδα στο ηλιόφως, πέρα πέρα
εκτός σκηνής — εκεί, χλόη και αγριόχορτα,
και τι,
ταινία κασέτας στον οχετό
λαμπυρίζει
— το τραγούδι,
δυο σκυλιά δεμένα μέσα —
όμως η κλίμακα αλλάζει,
έπειτα το κλειδί
και πώς να να κρατήσεις ένα πράγμα που γνώριζες κάποτε
και πώς την εξουσία
Το Τόμας σάλτο
Δεν είναι κακό πράγμα για έναν μποξέρ να κρατάει όλα τα δόντια που κάποτε
έβγαλε και σε μεγάλη ηλικία κολλάει ένα προς ένα
σε
έναν ξεραμένο κορμό καλαμποκιού, για να δείξει τα τρόπαιά του στους γείτονες,
για να
χαμογελάσει επειδή τα δόντια του παραμένουν.
Όταν η περηφάνεια είναι άπατρις, είναι άθλος. Όταν η περηφάνεια είναι άθλος, συγχωρείται.
Δεν είναι κακό να πεθάνεις στην έβδομη μέρα και να φθαρείς
στην όγδοη — να θαφτείς την ένατη και να ενταφιαστείς
στη δέκατη. Η Ντέμπορα βούρτσισε το Σινά με μια χτένα και ακόμα
και τότε δεν βρήκε ψύλλους. Νόμοι, γεγονότα, φαινόμενα όλα
λάμπουν στο σώμα του οικοδεσπότη τους. Και ποιο άτομο εδώ δεν είναι οικοδεσπότης;
Όμως είναι
λάθος να κλέβεις για ευχαρίστηση μέχρι να μάθεις τι η ευχαρίστηση είναι.
Λάθος να αγαπάς το μαρτύριό σου εκτός αν με αυτό εννοείς
πως ένα άτομο
υπομένει να πλαγιάζετε μαζί. Ο πόνος αγαπά την αυγή — το σκοτάδι,
το
δείπνο— και ένας τραπεζίτης σε μια μάλλινη μπλούζα δεν θα σου εξαργυρώσει
την
αμαρτία της χρηματοδότησης. Όπως είπες, η πραγματική τραγωδία δεν σκοτώνει τον
ήρωα,
σκοτώνει το χορικό.
Όμως ξέρω ένα καλό παιχνίδι με κάρτες. Μπορείς να το παίζεις για πάντα.
Το λέω
«Σκυλιά! Θέλετε να ζήσετε για πάντα;»2
Μπρέζνιεφ
Η υδρόγειος κάθεται στο τσέμπαλο, δίπλα στην κυρτή μπρούντζινη λάμπα
και μια
παρτιτούρα μουσικής, υφάλμυρος Ανόν, έπειτα Σκαρλάτι, η
διογκώμενη
ιδέα έπαψε στην σημειογραφία της, λίγα αποτυπώματα μολυβωμένα μέσα
και πάνω
στο εξώφυλλο μια υπογραφή, μπλε σαν ανάερος Αϊζενχάουερ, από
κάποιον
περασμένο δάσκαλο, γέρη γυναίκα, γέρο άντρα—
Η υδρόγειος κάθεται στο δωμάτιο, κάθεται στο σπίτι, σιωπηλή σαν ένα
χριστουγεννιάτικο
φρούτο, τραχύμαλλο χαλί σαν γούνα μασκότ — ένα σπίτι όπου κάποιο άτομο
θα μπορούσε
να βηματίσει και να κάνει ένα τοστ
του μόνου διαθέσιμου είδους ψωμιού εκείνη τη στιγμή, που θα μπορούσε να μιλήσει
την
μόνη διαθέσιμη ομιλία εκείνη τη στιγμή,
μια έκταση σπιτιού στην άκρη της πόλης που κλείνει το μάτι, της πόλης και
έπειτα
του δυτικού, “απαρηγόρητου φιλοξενούμενου σε αυτήν τη σκοτεινή Γη”—
Και σε αυτό το σαλόνι, άρρωστοι με ανεμοβλογιά ή γρίπη,
κοιτώντας
μέσα από ένα Νάσιοναλ Τζεογκράφικ, το μόνο που είχαμε, παλιό
και
σκληρό σαν μπαλένες και κιτρινίζον:
Αυτές οι φωτογραφίες
του θανάτου του Μπρέζνιεφ, του πτώματος του Μπρέζνιεφ εκτεθειμένο σε λαϊκό προσκύνημα: οι
εκβιασμένοι
κρίνοι παραγεμίζοντας το φέρετρό του, οι χιλιάδες πενθούντες στο
ξεφτισμένο Κρεμλίνο. Αυτός ήταν ο εχθρός μας με τον οποίον εμείς
χορεύαμε μισόν αιώνα
και
δεν μπορούσαμε να δούμε.
Ένα πρόσωπο εκεί νόμισα πως κατάλαβα, ενός μικρού κοριτσιού.
Υπάρχει η ήπειρος, απαλό ροζ, και η δική μας, απαλό
μπλε·
και υπάρχουν και πράγματα που μάθαμε που όμως δεν ξέραμε και
δεν μπορούσαμε
να πούμε και αυτό που είπα
σε σένα το είπα με τον μόνο τρόπο που εγώ
ήξερα—3
Τα φουρφούρια της Γεσέν
Για αιώνες άντρες νόμιζαν
πως υπάρχουν κοιμώμενες καμάρες στις γυναίκες που κρατάν τους άντρες όρθιους.
Για δεκαετίες άντρες πήγαιναν στη Γεσέν,
για δεκαετίες άντρες ήταν
άντρες, και ποζάρανε εκεί,
με βερίκοκα, καριγιόνς,
με πνιγμένους άντρες στη λίμνη,
και λέγανε και σώζανε τους εαυτούς τους
με το να το λένε: όλες οι πόζες πονάνε.
Όμως οι δεκαετίες είναι μια επικίνδυνη μονάδα μέτρησης.
Με αυτές ένα άντρας μπορεί να πει
πως ξέρει τον εαυτό του και
χαράσσει με κιμωλία
ράμφος στο δημόσιο ουρητήριο
την κεφαλή στο νόμισμα.
Ένας ήλιος βασιλεύει στον καθρέφτη, δύει
στο μάτι ενός προβάτου φονεμένου
δύει στα φουρφούρια στις βεράντες της Γεσέν
του Κεντάκετ, γενναιόδωρο ηλιοβασίλεμα,
φόνευσε το λιοντάρι, φόνευσε τον λαγόνα —
Η πρώτη σοφία είναι να φας αυτό που έρχεται.
Από αυτό έρχεται η γεύση και έπειτα
η οικογενειακή γραμμή
παρομοίως ένας άντρας
θα γδύσει τον χαλκό για μετρητά να πληρώσει
νοίκι στο μικρό σπίτι
και θα βάλει φωτιά στο σπίτι
και με τον ίδιο τρόπο ένα άτομο θα διπλωθεί
στην ομοιότητά του και θα ζήσει
και θα ακουμπήσει ένα άλλο
άτομο από αυτήν τη θέση.
Και υπάρχουν άντρες που κοιμούνται
σε άντρες που είναι μέτρηση του χρόνου
όπως ο άντρας είναι μέτρηση χρόνου
όπως κάθε λάθος παραμένει μια κίνηση αλήθειας.
Και όλη η πλάση είναι μονάχη στον καιρό της
όμως όχι όπως ο πατέρας μου είναι μόνος
ζωγραφίζοντας μια πόρτα στον τοίχο της κουζίνας
με ένα κομμάτι κιμωλίας
σχεδιάζοντας το πόμολο,
έπειτα τον σύρτη, λέγοντας
με φωνή θυρωρού
την βραχνή
ανήκουστη ανάγκη του, εδώ είμαι, πέρασε μέσα.4
1. Η κλίμακα σε Λόκριο είναι, σε ένα “Δυτικό αυτί,” τονικά αδιάλυτη καθώς δεν συμπεριλαμβάνει τέλεια πέμπτη πάνω από τη ρίζα της. Κάποιες φορές γίνεται αντιληπτή ως η “θεωρητική” κλίμακα: μία που το αυτί δεν μπορεί εύκολα να ακούσει και που ο νους προσπαθεί να “φτιάξει.”
2. “καὶ νῦν ὀπίσω τίνος σὺ ἐκπορεύῃ, βασιλεῦ Ἰσραήλ; ὀπίσω τίνος καταδιώκεις σύ; ὀπίσω κυνὸς τεθνηκότος καὶ ὀπίσω ψύλλου ἑνός…” —Α’ Σαμουήλ ή Βασιλειών Α’ 24.15
“Διότι σε μια αληθινή τραγωδία, δεν είναι ο ήρωας που αποθνήσκει· είναι το χορικό — Γιόζεφ Μπρόντσκι, “Διάλεξη αποδοχής του Νομπελ, 1987”
“Kerels, wollt ihr den euwig leben?” —Φρειδερίκος ο Μέγας, στους διστακτικούς φρουρούς στη μάχη του Κολίν κατά τη διάρκεια του Επταετούς πολέμου.
3. “Bist du nur ein trüber Gast/ Auf der dunklen Erde.” — Goethe, “Selige Sehnsucht”
4. “… into this delicious fecundity, this foundation and spray of life, the fatal sterility of the male plunged itself, like a beak of brass, barren and bare…” — Woolf, To the Lighthouse
Στο Umatilla Reservation στο Όρεγκον υπάρχει ένα μικρό νεκροταφείο απέναντι από αυτό που ήταν κάποτε “Σχολή Ινδιάνων.” Δεν υπάρχουν ταφόπλακες στους τάφους — πανάκριβες — και αντιθέτως σημαδεύουν τους τάφους των αγαπημένων τους με φουρφούρια. Όταν ο άνεμος έρχεται από το λιβάδι, τα φουρφούρια γυρνάνε μαζί, διστακτικά, ή με ζωντάνια, σύμφωνα με τη δύναμη του ανέμου. Όταν ο άνεμος ηρεμεί μένουν ξανά ακίνητα, αλλά άνισα, περίτεχνα, λες και ήταν ζωντανά.
