Τέσσερα μη μεταφράσιμα σονέτα για τον Ισπανικό Εμφύλιο και τον φρανκισμό

ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Νίκος Πρατσίνης

Στις 17 με 18 Ιουλίου του 1936 εκδηλώθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα του στρατηγού Φράνκο, στην Ισπανία, εναντίον της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου. Τον Φράνκο ακολούθησε μέρος του στρατού και μεγάλο μέρος του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας. Το γεγονός πυροδότησε τον Ισπανικό Εμφύλιο, που άφησε πίσω του 500.000 θύματα, και από τις δύο πλευρές. Καθώς και μια Κοινωνική Επανάσταση, υποστηριζόμενη από τους αναρχικούς κατά βάση, στην Καταλονία, το Λεβάντε, την Αραγονία, την Ανδαλουσία, κατά κύριο λόγο. Ο Φράνκο, με τη βοήθεια της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας, καθώς και την πολιτική της «μη επέμβασης» των δημοκρατιών της Αγγλίας και της Γαλλίας, επεκράτησε το 1939. Πολλές δεκάδες χιλιάδων από την πλευρά των ηττημένων πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, 500.000 περίπου αναγκάστηκαν να πάρουν το δρόμο της εξορίας. Είχε αρχίσει η μακρά νύχτα της φασιστικής δικτατορίας του Φράνκο.
Με τον θάνατο του Φράνκο, τον Νοέμβριο του 1975, και βάσει της φρανκικής νομοθεσίας, η εξουσία, σχετικά ομαλά, μεταβιβάσθηκε στον βασιλιά Χουάν Κάρλος. Οι δημοκρατικοί θεσμοί αποκαταστάθηκαν σταδιακά και, χάρη στον Νόμο περί Αμνηστίας του 1977, οι άνθρωποι του Φράνκο παρέμειναν στις θέσεις τους, δίχως συνέπειες, ακόμη και οι υπεύθυνοι για εγκλήματα κατά την διαδικασία της μεθοδευμένης μεταπολίτευσης, όπως για τη Σφαγή της Βιτόρια (1975) από αστυνομικές δυνάμεις και τη Σφαγή στην Ατότσα (1977), από ακροδεξιούς τρομοκράτες.
Πριν κάποια χρόνια ξεκίνησε στην Ισπανία μια κίνηση, η οποία αγκάλιασε σημαντικό μέρος του πληθυσμού, με στόχο την αναψηλάφηση του παρελθόντος, αρχής γενομένης από την αναζήτηση των ομαδικών τάφων εκτελεσθέντων δημοκρατικών και την αναγνώρισή τους, και προχωρώντας σε μια ανασύσταση και αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης μετά από απόπειρες δεκαετιών να λησμονηθεί. Ο Ροντρίγκεθ Φερ πρωτοστατεί στην κίνηση αυτή.

Ο Claudio Rodríguez Fer γεννήθηκε το 1956 στο Λούγο της Γαλικίας, στην Ισπανία. Είναι είναι ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος, γράφοντας στα γαλικιανά, καθώς και μελετητής της ισπανικής γραμματείας, γράφοντας στα ισπανικά. Είναι πρόεδρος της Asociaociόn para la Dignificaciόn de las Víctimas del Fascismo en Galicia (Ένωση για την Απόδοση Σεβασμού και Αξιοπρέπειας στα Θύματα του Φασισμού στην Γαλικία). Κατέχει την έδρα Ποίησης και Αισθητικής Valente στο πανεπιστήμιο του Σαντιάγο δε Κομποστέλα, διευθύνει την επιθεώρηση Moena και, από κοινού με την Carmen Blanco, τα τετράδια Uniόn Libre (Ελεύθερη Ένωση). Έχει διδάξει ακόμη σε πολλά μέρη της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αφρικής, έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, το δε ποίημά του «A Cabeleira» έχει μεταφρασθεί και έχει δημοσιευθεί, διαδικτυακά, σε εβδομήντα (μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά): https://www.acabeleira.com/a_cabeleira_multilinge.html. Στα ελληνικά επίσης έχει μεταφραστεί συλλογικά το διήγημά του Πεταλούδισέ με» https://konstantinos-paleologos.blogspot.com/2017/12/bolboretame-de-claudio-rodriguez-fer-en.html
Στα έργα του κυριαρχεί ο ερωτικός βιταλισμός, το «άνοιγμα» προς το διαπολιτισμικό στοιχείο, η ελευθεριακή ουτοπία, η ουμανιστική ηθική, η στράτευση στον αντιφασιστικό αγώνα, ο διάλογος ανάμεσα στις τέχνες και ο αισθητικός πειραματισμός.
Έχει συγκεντρώσει τα ποιήματά του σε έναν τόμο με τον τίτλο Amores e clamores (Έρωτες και κραυγές), τα πεζά σε άλλον, με τον τίτλο Contos e descontos (Ιστορίες και εκπτώσεις) και την οπτική του ποίηση στους τόμους Cinepoemas (Κινοποιήματα), Cinepoética (Κινοποιητική) και Criptografías (Κρυπτογραφίες).

Με αφορμή την επέτειο της έναρξης του Ισπανικού Εμφυλίου, τον επόμενο μήνα, και σε σχέση με την κίνηση της αποκατάστασης της ιστορικής μνήμης και του σεβασμού στα θύματα του φρανκισμού, μας έστειλε τέσσερα οπτικά σονέτα μαζί με ένα σημείωμα σχετικά με την οπτική ποίηση, κατά την οπτική του, καθώς και κάποια λόγια για τα σονέτα.

Aς δούμε λοιπόν τι λέει ο ίδιος για την οπτική ποίηση:

ΟΠΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η οπτική μου ποίηση γεννιέται από την ίδια ανάγκη για ολοκληρωμένη γνώση και εκφραστικό πειραματισμό, από την οποία γεννιέται και η λεκτική, χρησιμοποιώντας όμως μέσα που είναι πιο οικουμενικά και λειτουργούν λιγότερο περιοριστικά στην επικοινωνία από ό,τι τα γλωσσικά.
«Η ποίηση είναι εικόνα». Μια εικόνα αξίζει πιο πολύ από χίλιες λέξεις. «Μια ποιητική εικόνα αξίζει πιο πολύ από χίλιες οπτικές εικόνες. Κλπ κλπ. Σε κάθε περίπτωση, είναι καθαρό πως μια εικόνα έχει αξία πιο πολλή, και για πιο πολύ, από χίλιες λέξεις, εάν δε η ποίηση είναι εικόνα ή, έστω, αυτό επιζητεί να είναι, γιατί να μην την πραγματώνουμε άμεσα και απευθείας μέσω εικόνων, όπως συμβαίνει με την σουρεαλιστική τέχνη;
Η οπτική ποίηση, η οποία, στην πραγματικότητα υπάρχει από την αρχαιότητα, αν και, λόγω των ελευθεριακών δυνατοτήτων που προσφέρει, βρίσκεται σχεδόν πάντα εκτός των καθορισμένων και αναγνωρισμένων λογοτεχνικών κανόνων, υπήρξε πάντα ένα μέσο εκ των ων ουκ άνευ, στο οποίο κατέφυγαν όλες οι πρωτοπορίες, παρότι μπορεί να σημαίνει και κάτι πολύ περισσότερο από μια εναλλακτική επιλογή, από την άποψη της μορφής, ακόμη δε και της σημειολογίας, γιατί τροποποιεί τον τρόπο σκέψης αυτού που την δημιουργεί, καθώς και αυτού που την βλέπει, εγγράφοντάς την σε έναν οικουμενικό κώδικα που είναι ανοιχτός στην ουτοπία, δηλαδή στην επανάσταση για τη ζωή.

Ας δούμε τώρα τι λέει για τα 4 οπτικά σονέτα που ακολουθούν και τα οποία, όπως καταλαβαίνει κανείς, δεν χρειάζεται/γίνεται να μεταφραστούν:

Tα τέσσερα οπτικά σονέτα αντανακλούν την ιστορική διαδρομή του Εμφυλίου Πολέμου, της φρανκικής δικτατορίας, καθώς και της ελπίδας για απελευθέρωση στην Ισπανία: το πρώτο αναπαριστά τις βλέψεις του αγωνιζόμενου προλεταριάτου κατά την Δεύτερη Δημοκρατία μέσα από το ξύλινο μέτρο που χρησιμοποιούσε στη δουλειά του ο πατέρας μου, το δεύτερο αναπαριστά τον πόλεμο και την δικτατορία μέσα από τα κάγκελα της φυλακής και είναι, συμβολικά, κόκκινο και μαύρο, το τρίτο αναπαριστά τη μακρά νύχτα της τυραννίας μέσα από τους ιστούς της αράχνης, το τέταρτο αναπαριστά την ελπίδα για απελευθέρωση μέσα από το πέρασμα από το κενό στον σπόρο, από αυτόν στο βλαστό που ξεφυτρώνει, και από αυτόν στην ανθοφορία.