Η λειτουργία της Mνήμης στο έργο τού Ζέμπαλντ

Η ανάδυση του Τραύματος μέσα από τη Mνήμη ως νευραλγικού συγγραφικού συστατικού του έργου του Β. Γκ. Ζέμπαλντ έχει εξεταστεί και αναδειχθεί από μελετητές και ερευνητές σε διεθνές επίπεδο. Δεν είναι λίγες οι φορές που η έρευνα, όπως αποτυπώνεται μέσα από τις δημοσιεύσεις άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά αλλά και μέσα από την έκδοση τόμων διεθνών συνεδρίων, έχει βρεθεί μπροστά στο ερώτημα: Ποιες είναι οι εκφάνσεις ανάδυσης του Τραύματος στο λογοτεχνικό σύμπαν του Ζέμπαλντ, οι οποίες τον καθιστούν όχι μόνο σημαντικό συγγραφέα από αισθητικής πλευράς, αλλά και έναν πνευματικό δημιουργό που αποτύπωσε με τη γραφή του τα τραύματα της δικής του ζωής, καθώς και το Τραύμα της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής Ιστορίας. Γερμανός στην εθνικότητα και γιος πατέρα ναζιστή, ο Ζέμπαλντ ξεκίνησε ως συγγραφέας με σκοπό, μεταξύ άλλων, να αποποιηθεί τη ναζιστική «ταυτότητα», η οποία του κληροδοτήθηκε (Assoulin, 2021).

Η ραχοκοκαλιά, επομένως, του λογοτεχνικού του έργου ήταν η μάχη της Μνήμης ενάντια στη λήθη και πρωταρχικός του σκοπός ήταν να ρίξει φως στις αναμνήσεις, σε ό,τι σκόπιμα ξεχάστηκε, εξαφανίστηκε, να βυθοσκοπήσει αυτές τις «θάλασσες σιωπής». Για τον Ζέμπαλντ, η ενοχή υφίσταται για να την αισθάνεται κανείς και όχι για να την αναιρεί, συνθήκη που ίσως εξηγεί και μια επιφυλακτικότητα που επιδεικνύουν κάποιοι εκ των συμπατριωτών του Ζέμπαλντ ως προς την αναγνώριση του λογοτεχνικού του μεγαλείου (Fresán, 2020).

Όταν συζητούμε για τη Μνήμη και την ανάκλησή της συνήθως αναφερόμαστε σε μια λειτουργία κατά την οποία φέρνουμε από το παρελθόν στο παρόν ένα γεγονός σημαντικό μέσω της δημιουργίας συλλογισμών και εικόνων. Μια τέτοια ανάμνηση μπορεί να προκαλέσει μια ψυχοσυναισθηματική αντίδραση, όπως επί παραδείγματι γέλιο, θλίψη, έντονη λαχτάρα, μια παρόρμηση. Αυτές οι συναισθηματικές στιγμές είναι σχετικά σύντομες και περνούν στη λήθη μέσα από την καθημερινότητα. Ωστόσο, υπάρχει και μια δεύτερη λειτουργία της Μνήμης, που είναι λιγότερο οπτική, και κατά την οποία η ανάμνηση αρχίζει να συνδέεται με τη συνείδηση συμβολικά, αρχίζει δηλαδή να επηρεάζει δηλαδή συγκεκριμένες πράξεις, σκέψεις ακόμη και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις (Assoulin, 2021). Στο έργο του Ζέμπαλντ η οπτική διάσταση της Μνήμης αναπαρίσταται μέσα από την ενσωμάτωση φωτογραφιών στο λογοτεχνικό έργο του. Πρόκειται στην πραγματικότητα για έναν διάλογο μεταξύ αντικειμένου και εαυτού που αποτυπώνεται ως έκφραση της ατομικής Μνήμης. Η δεύτερη διάσταση της Μνήμης, η περισσότερο συμβολική, μπορεί να ανιχνευθεί στο έργο του Ζέμπαλντ συνολικά ως μια προσπάθεια σύγκρουσης του παρελθόντος με το παρόν (Malikova, 2020). Σε αυτό το πλαίσιο ανάδυσης του Τραύματος και αποτίναξης της ναζιστικής πατρικής κληρονομιάς, εντάσσονται και τα ταξίδια του Ζέμπαλντ. Ο Ζέμπαλντ πραγματοποιεί πολλά ταξίδια, μέσα από τα οποία ως αναγνώστες ανιχνεύουμε την κληρονομιά του παρελθόντος, ιχνηλατούμε την ανάδυση του Τραύματος που έχουν γεννήσει οι φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος. Και είναι η αποτύπωση, γλωσσική και οπτική, του οδυνηρού παρελθόντος στο έργο του Ζέμπαλντ τόσο συνυφασμένη με την ανάδυση του Τραύματος που υπερβαίνει την εκάστοτε συγκεκριμένη χρονική δομή της περιγραφής της στον βαθμό που την καθιστά σύμβολο ερμηνείας όχι μόνο του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος (Meek, 2017).

_{ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ}

Assoulin, K. (2021). «Memory, Place and Pain in W.G. Sebald’s: The Emigrants.» Athens Journal of Humanities & Arts, 8 (2), 155–172. https://doi.org/10.30958/ajha.8.2.3.
Fresán, R. (2020). «The Sebald Case.» Boundary 2, 47 (3), 169–175. https://doi.org/10.1215/01903659-8524479.
Malikova, M. (2020). «Witnessing the Past in the Work of W. G. Sebald.» Boundary 2, 47 (3), 177–184. https://doi.org/10.1215/01903659-8524493.
Meek, A. (2017). «In Transit: Sebald, Trauma, and Cinema.» Humanities (Basel), 6 (4), 1-13. https://doi.org/10.3390/h6040101. Όλοι οι σύνδεσμοι ανακτήθηκαν 7.3.2024.