Αυτό που ζητάς από τους ηγεμόνες και τους βασιλιάδες είναι να γίνουν σαν το αλογάκι της Παναγίας που σηκώνει το χεράκι του για να σταματήσει την καρότσα.
ΤΣΟΥΑΝΓΚ ΤΣΟΥ
Φτάσαμε απομεσήμερο στο Σούντε. Χαλαρό πρόγραμμα. Φίλοι και γνωστοί από την δεκαετία του 1980 προσφέρθηκαν να με ξεναγήσουν στις σημαντικότερες βιομηχανικές μονάδες, που ακμάζουν την περίοδο αυτή στο Δέλτα του Ποταμού με τα μαργαριτάρια. Πρόκειται για τις εκβολές ενός ποταμού που επιδαψιλεύει στη Νότια Κίνα ένα πρωτοφανές δίκτυο όχι ευκαιριακού πλουτισμού, ή βιαστικά προγραμματισμένου επενδυτικού σχεδίου, αλλά τη διαχρονική ευμάρεια, την αφθονία των αγέραστων πόρων. Εδώ στους νοτιοδυτικούς μυχούς της Καντόνας κτίζεται πάνω στην παλαιά αίγλη της αυτοκρατορικής έπαρσης, η νέα οικονομική τάξη.
Στα χρώματα της δύσης του ηλίου διαγράφεται τώρα έντονα η υπόσχεση του χρυσού. Το ευοίωνο σημάδι της ευμάρειας. Είναι άραγε μια ακόμη σύμπλευση με το θέλημα της υπερκόσμιας τάξης των πραγμάτων; Μια ακόμη απόδειξη της προαπαιτούμενης συναίνεσης της φύσης στους χειρισμούς της κινεζικής διοίκησης; Τα σημάδια του Ουρανού, που περιβάλλει τους διαρκώς απορούντες θνητούς, η επίνευση της Δύναμης, που ενέπνευσε τους Προγόνους των Κινέζων, είναι για τον σημερινό απόγονό τους ό, τι ακριβώς υπήρξαν οι οιωνοί των σφαγείων από τις θυσίες μας στους θεούς του Ολύμπου. Το μήλο της έριδος τόσων και τόσων επαγγελματιών της αποικιοκρατίας, το εξαιρετικά προσοδοφόρο αυτό Δέλτα αποτελεί σήμερα ένα από τα προπύργια της μεταμαοϊκής ανόρθωσης. Η στιγμή αυτή έχει κάτι το ιερό. Έμμεσο, αλλά νιώθεται.
Οι συνοδοί μου δεν αργούν να επισημάνουν ομόφωνα ότι η πατρίδα τους θέλει να κερδίσει, ειδικά στη ζωτική αυτή οικονομική – εμπορική της ζώνη, και μάλιστα μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, ό, τι δεν μπόρεσε να επωφεληθεί από την αξιοποίηση της τους τελευταίους τουλάχιστον πέντε αιώνες. Δεν θέλουν να τους κατονομάσουν, αλλά βεβαίως εννοούν με την απαράμιλλη διακριτικότητα, που ξεχωρίζει αμέσως τον καλλιεργημένο Κινέζο, τους ποικίλους εισβολείς, που διείδαν τα πολλαπλά οφέλη από την εντατική εκμετάλλευση των κομβικών αυτών εκβολών. Εκμετάλλευση που βάφτηκε κυριολεκτικά στο αίμα.
Η τεράστια αλλαγή. Η ανάδειξη του ηρωικού στοιχείου μέσα από τη μούχλα της ηττοπάθειας. Η διαδικασία της μεταμόρφωσης, που γοήτευσε, μεταξύ άλλων, τον Αντρέ Μαλρό. Σε δύο προτάσεις του προβάλλει επιγραμματικά το δράμα της εξέγερσης: «Αυτό που είναι δύσκολο είναι να μεταμορφωθούν οι άβουλες θελήσεις των Κινέζων σε αποφάσεις. Χρειάστηκε να τους εμπνεύσουμε σιγά σιγά εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, ώστε να μην εξαφανισθεί αυτή η εμπιστοσύνη μετά από μερικές μέρες». Ο Γάλλος συγγραφέας συνάντησε σ’ αυτές τις όχθες τους ακοίμητους Κινέζους του επαναστατικού θετικισμού.
Αργότερα, στο δωμάτιο του σπιτιού που με φιλοξενούσε, ξαναθυμήθηκα κάτι που με είχε σταματήσει παλαιότερα. Γύρισα θεληματικά πίσω. Απομόνωσα ένα κείμενο γύρω από το παρελθόν του τόπου, που γράφτηκε ενάμιση αιώνα πριν. Ό,τι θα αποτελούσε κατά πάσα πιθανότητα μέρος του υλικού για τις επόμενες συζητήσεις: «…αντί να ηθικολογεί κανείς για τις τρομερές φρικαλεότητες των Κινέζων, όπως κάνει ο ιπποτικός εγγλέζικος Τύπος, θα έπρεπε καλύτερα να αναγνωρίσουμε ότι αυτός είναι ένας πόλεμος pro aris et focis [υπέρ βωμών και εστιών], ένας λαϊκός πόλεμος για τη διάσωση της κινεζικής εθνικότητας, με όλη την παραφορτωμένη προκατάληψη, ανοησία, μορφωμένη αμάθεια και λόγια βαρβαρότητά της, αν θέλετε - ένας λαϊκός πόλεμος, πάντως ». Υπερασπίζεται τους μακρινούς Κινέζους ο Φρίντριχ Ένγκελς, από το Λονδίνο, στις 22 Μαΐου, του 1857, στο άρθρο του Η Περσία και η Κίνα. Όπως ακριβώς σήμερα ο Κινέζος υπερασπίζεται το πάθος του για την πλήρη χειραφέτησή του από το φάσμα, το οικτρό σύμπλεγμα του οικονομικά αδύναμου, του παρία της παγκόσμιας σκηνής, όπως τον ήθελαν πριν λίγα μόλις χρόνια οι ισχυροί της γης.
Την άλλη μέρα μου πρότειναν να επισκεφθώ ένα υδάτινο βιβλίο, ένα Σπήλαιο Ποιημάτων. Δεν γινόταν να αρνηθώ. Φτάσαμε γρήγορα. Ο έμπειρος οδηγός μας ήταν η προσωποποίηση της αποτελεσματικότητας. Οι πρώτοι σταλακτίτες, αραιά φωτισμένοι, καθρεφτίζονταν στα νερά της στοάς. Μπήκα στη βάρκα μαζί με άλλους τέσσερις. Σε λίγο διέκρινα στους στιλπνούς βράχους τα πρώτα χαραγμένα ποιήματα. Ανήκαν στα προσφιλέστερα, όπως μου εξηγούσαν οι συνοδοί μου, της κινεζικής γλώσσας. Μια ολόκληρη ανθολογία, αποτυπωμένη σχολαστικά στην αιώνια σελίδα της πέτρας. Το να την διαβάσουμε, ήταν πλέον καθήκον. Καθώς κωπηλατούσαμε, κατασταλαγμένα πάθη, αρχετυπικά βιώματα, τοπία μετά τις μάχες, σκηνές μιας ήπιας, αλλά κατά βάθος δίβουλης φύσης, άφηναν τα ίχνη τους στις επιφάνειες του λίθου: το κάθε κείμενο παρέπεμπε σε συγκεκριμένη δυναστεία, σε ορισμένη σχολή λογοτεχνίας. Το πλεούμενό μας περνούσε ξυστά από τα μεγάλα ονόματα. Μου μετέφραζαν όσους στίχους προλάβαιναν, μου έδειχναν κάθε τόσο τις υπογραφές των δικών τους αθανάτων. Επιφωνήματα επιδοκιμασίας. Ο αιφνιδιασμός της ανάγνωσης. Ήχησαν αμέσως οικείοι οι Λι Μπάι, Του Φου, Ζενγκ Γκου, Γουάνγκ Βέι, Γιάο Χε. Ο ανυπόκριτος σεβασμός που εμπνέει σταθερά ο πολιτισμός του ρυθμικού φωνήματος. Σα να διάβαζαν τα ίδια τα σωθικά τους. Τα κουπιά των συνοδών μου άγγιζαν απαλά τα ποιήματα. Χαιρετούσαν με τον τρόπο τους όλους ανεξαιρέτως τους απρόοπτους ή αναμενόμενους ελιγμούς, τις λεπτομέρειες των εκφάνσεων της σκαλισμένης γλώσσας. Γυρίζοντας στο παρελθόν της ρηματικής ευφορίας, σταματώντας για λίγο στους στίχους που τραγουδούν οι λείοι βράχοι, ακουμπήσαμε στην κυριολεξία ποίηση.
Το πνεύμα – φύλακας της Σπηλιάς, το genius loci, όπως θα το ονόμαζαν οι Ρωμαίοι, μας κατευόδωσε ως το πλησιέστερο υπαίθριο εστιατόριο. Στο δείπνο που επακολούθησε μοιραστήκαμε τα περισσότερα από τα ονομαστά πιάτα της Καντόνας. Άρχισα να τα μετρώ. Παλιά μου συνήθεια να ταξινομώ την έκπληξη. Θα πρέπει να είχαν ξεπεράσει τα δέκα, όταν αποφάσισα να παραιτηθώ. Αργότερα διαπίστωσα ότι ο αριθμός των εδεσμάτων αντιστοιχούσε πάνω κάτω στην ποικιλία των προσφορών, που υπαινίχτηκε χωρίς δισταγμό η νύχτα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΩΝ
Μαλρό Αντρέ, Οι κατακτητές, μετάφραση: Αλέξης Ζήρας, εκδόσεις Καστανιώτη, 1999.
Τσουάνγκ Τσου, μετάφραση: Μάνια Σεφεριάδη, εκδόσεις Ερμής, 1987.
Marx Karl – Engels Friedrich, H αποικιοκρατία στην Ασία, Ινδία – Περσία – Αφγανιστάν, μετάφραση – επίμετρο: Σάββας Μιχαήλ, εκδόσεις Άγρα, 2003.
