_________
ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥΣ
___________
Έπεσα, πριν μερικούς μήνες, πάνω σε μία δημοσίευση του Β.Γ. στο προφίλ του στο Facebook, την οποία μου είναι αδύνατο από τότε να βγάλω απ’ το μυαλό μου. Έγραφε, με λίγα λόγια, πως κατά τις δύο-τρεις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα και πριν την ανακάλυψη του ραδιοφώνου στα εργοστάσια πούρων στην Κούβα προσλάμβαναν και κάποιον εργάτη (sic) για τη θέση του «επαγγελματία αναγνώστη». Ο άνθρωπος αυτός, σαν ένα πολύ πρώιμο και live audio book, διάβαζε στους κατά βάση αναλφάβητους εργάτες του εργοστασίου μυθιστορήματα, άρθρα εφημερίδων, ακόμη και ποιήματα! Dream job! Η ανάρτηση του Β.Γ. συνοδευόταν κι από μία φωτογραφία που αποτύπωνε μία τέτοια στιγμή.
Αναζητώντας αργότερα περισσότερα στοιχεία στο ίντερνετ σχετικά μ’ αυτό, έπεσα πάνω σε απόψεις που υποστηρίζουν ότι αυτές οι δημόσιες αναγνώσεις είχαν ήδη ξεκινήσει από το 1865 κι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση ταξικής συνείδησης στους εργάτες, που τους οδήγησε να διεκδικήσουν εργατικά δικαιώματα και αναμόρφωση του εργατικού συστήματος. Ανάμεσα στα βιβλία που (τους) διάβαζαν ήταν βιβλία όπως ο Δον Κιχώτης του Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Ο Κόμης Μοντεχρίστος του Αλέξανδρου Δουμά, έργα του Βίκτωρος Ουγκό κ.λπ. Ήταν μάλιστα οι ίδιοι τους που πλήρωναν, όπως αποδείχτηκε καθώς συνέχιζα να ψάχνω, τους «επαγγελματίες αναγνώστες». Θυσίαζαν δηλαδή ένα μέρος του μεροκάματού τους στην ανάγνωση ως ενημέρωση, ψυχαγωγία κι εμπειρία. Κι ήταν σίγουρα εμπειρία, εμπλέκονταν πολύ κι οι ίδιοι, λένε. Όταν τους άρεσε κάτι, χτυπούσαν τα μαχαίρια-εργαλεία τους πάνω στο ξύλο κοπής μπροστά τους αντί για χειροκρότημα.
Θυμήθηκα τον παππού μου που, όταν ήταν για λίγα φεγγάρια εργάτης σε μεταλλείο, διάβαζε Ναζίμ Χικμέτ (βλ. Οι Παραστρατημένοι, ο Ναζίμ και μια Λιλίκα άλλη από τη Νάκου). Μετά σκέφτηκα «άλλα χρόνια τότε, κανείς δεν ενδιαφέρεται σήμερα για τα βιβλία». Ακόμη χειρότερα· «σήμερα οι εργάτες πιστεύουν ότι τα βιβλία δεν τους αφορούν, ότι είναι για κάποιους άλλους, τι κρίμα». Είναι όμως έτσι; Στην Κούβα τουλάχιστον δεν είναι. Υπάρχουν ακόμη άτομα και εργάτες και εργοστάσια που συνεχίζουν αυτές τις δημόσιες αναγνώσεις. Δε βάζει ο καθένας τα ακουστικά του να απομονωθεί και να ακούσει π.χ. ένα podcast ή μια προηχογραφημένη ανάγνωση ενός βιβλίου. Ακούνε όλοι μαζί. Μήπως θα μπορούσε να είναι αυτό το επόμενο βήμα κι εδώ, τώρα που κάπως –όπως ακούω ή αντιλαμβάνομαι από την πληθώρα των εφαρμογών– ο κόσμος ακούει (ξανά) λογοτεχνία; Προσωπικά, θα έκανα αμέσως αίτηση για μια θέση!
Πόσα πράγματα καταφέρνουν τα βιβλία κι οι δημόσιες αναγνώσεις τελικά; Θα σε κάνουν κοινότητα με τον άλλον, θες δε θες. Μια κοινότητα που ψυχαγωγείται, μια κοινότητα που ενδυναμώνεται, μια κοινότητα που εργάζεται και συζητά. Αχ και τόσες εταιρίες πολυεθνικές ή στο πρότυπο αυτών κάνουν τόσες δράσεις για να συσφιχθούν οι σχέσεις των εργαζομένων, να γνωριστούν καλύτερα κ.λπ. και πηγαίνουν στα χιονοδρομικά, πηγαίνουν για καραόκε, δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο κάνουν, αλλά κοινότητα τους κάνουν; Δεν τους κάνουν.
Ποιος θέλει μια κοινότητα στα πόδια του;
Το όνομα της στήλης είναι εμπνευσμένο από τη φράση του David Grossman «τα βιβλία είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο, όπου μπορούν να συνυπάρχουν τα πράγματα και η απώλειά τους».
