Εν αρχή ην ο λόγος, ή, στην προκειμένη περίπτωση, η προσπάθεια να διατηρηθεί ο λόγος του ποιητή Γουλιέλμου Μύλλερ (Wilhelm Müller) για τις επόμενες γενιές. Πριν από τριάντα χρόνια, στις 5 Μαρτίου 1994, ιδρύθηκε στο Βερολίνο η «Διεθνής Εταιρεία» για την προώθηση του έργου και των μελετών γύρω από τον Μύλλερ (Internationale Wilhelm-Müller Gesellschaft e.V.) στο πλαίσιο του εγχειρήματος να καταστεί ―τουλάχιστον εν μέρει― προσιτό σε μια σύγχρονη νέα έκδοση το πολύπλευρο έργο του Γερμανού ποιητή, πεζογράφου, φιλολόγου, δημοσιογράφου και μεταφραστή, η τελευταία έκδοση των έργων του οποίου χρονολογούνταν από τον 19ο αιώνα. Αυτό πρότειναν οι φιλόλογοι της Λ(ε)ιψίας Βερένα και Μπερντ Λάιστνερ (Verena και Bernd Leistner), οι οποίοι συνομολόγησαν τον Δεκέμβριο του 1985 με τον εκδοτικό οίκο του Ανατολικού Βερολίνου Aufbau-Verlag στην υλοποίηση μιας τέτοιας έκδοσης. Ως καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή του προς έκδοση υλικού ορίστηκε ο Δεκέμβριος του 1990, έτος κατά το οποίο οι εκτεταμένες πολιτικές και οικονομικές αναταραχές της γερμανικής επανένωσης ανέτρεψαν το σχέδιο της έκδοσης. Εντέλει, παρά την ιδιωτικοποίηση του εκδοτικού οίκου, το σχέδιο της έκδοσης παρέμεινε ζωντανό, εμπλουτίστηκε μάλιστα και ενισχύθηκε από τρεις σε πέντε τόμους, προκειμένου να κυκλοφορήσει στα 200ά γενέθλια του ποιητή στις 7 Οκτωβρίου 1994. Ωστόσο, ο εκδοτικός οίκος ακριβώς στις αρχές του 1994 ματαίωσε την έκδοση. Εν τω μεταξύ, γύρω από την ιδέα αυτή είχε δημιουργηθεί ένα ευρύ δίκτυο ακαδημαϊκών και καλλιτεχνών, ορισμένοι από τους οποίους καταγίνονταν ήδη από πολύ καιρό με τον Μύλλερ. Από το δίκτυο αυτό ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1994 η «Διεθνής Εταιρεία Γουλιέλμος Μύλλερ», η οποία επιδίωξε ταυτόχρονα τη διεξαγωγή Συνεδρίου στο Βερολίνο προς τιμήν του ποιητή, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, και την υλοποίηση του έργου της έκδοσης που κινδύνευε να ναυαγήσει. Τελικά επιτεύχθηκαν και οι δύο αυτοί στόχοι. Έτσι, όταν ένα διεθνές ακροατήριο ειδικών επιστημόνων, θεωρητικών της λογοτεχνίας και μεταφραστών συναντήθηκε για πρώτη φορά στο Βερολίνο, από τις 7 έως τις 9 Οκτωβρίου 1994, για να συζητήσει επάνω σε όλο το εύρος του έργου του πολύπλευρου συγγραφέα, παρουσιάστηκε ταυτόχρονα και η νέα έκδοση των έργων του.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η «Διεθνής Εταιρεία Γουλιέλμος Μύλλερ» προσπάθησε όχι μόνο να προωθήσει περαιτέρω τις ακαδημαϊκές και καλλιτεχνικές ανταλλαγές θέσεων σχετικά με τον ποιητή, αλλά και να διατηρήσει ζωντανή την αξία του έργου του στη συνείδηση ενός ευρύτερου κοινού. Βασικό μέλημα ήταν το σύνολο του έργου του ποιητή να βγει στο φως από τον βαρύ ίσκιο, με τον οποίο είχε καλυφθεί από τη μελοποίηση που έκανε ο Φραντς Σούμπερτ των ποιητικών κύκλων Το χειμωνιάτικο ταξίδι και Η ωραία μυλωνού. Στόχος ήταν να φωτιστούν άγνωστες ή μάλλον ξεχασμένες μέχρι πρότινος πτυχές του έργου του, όπως η συμπαράστασή του στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων και το έργο του ως μεταφραστή, πολιτιστικού και λογοτεχνικού διαμεσολαβητή. Στο πλαίσιο αυτό η «Εταιρεία» έχει οργανώσει μέχρι σήμερα οκτώ ακαδημαϊκά συμπόσια και συνέδρια, τα οποία έχουν επικεντρωθεί σε θέματα όπως «Ο Γουλιέλμος Μύλλερ ως διαμεσολαβητής της αγγλικής λογοτεχνίας» (2000), «Περί ταξιδιού και ποτού» (2003/2006), «Γουλιέλμος Μύλλερ και φιλελληνισμός» (2013) και «Γουλιέλμος Μύλλερ και μετάφραση» (2021) και έχουν καταγραφεί σε πέντε πρακτικά συνεδρίων. Το επόμενο συνέδριο προγραμματίζεται για τον προσεχή Οκτώβριο και θα είναι αφιερωμένο στο θέμα «Ποίηση και φιλολογία».
Προκειμένου να διατηρηθεί ζωντανή η δημόσια μνήμη του ποιητή, η «Εταιρεία Γουλιέλμος Μύλλερ» έχει οργανώσει και υποστηρίξει μεγάλο αριθμό σχετικών συζητήσεων, λογοτεχνικών αναγνώσεων και μουσικών εκδηλώσεων, με πιο πρόσφατες αυτές στο πλαίσιο του «Διεθνούς Φεστιβάλ Κουρτ Βάιλ» (Kurt Weill) στην πόλη Ντέσσαου (2015), στην έκθεση στο Βερολίνο «Χειμωνιάτικο ταξίδι. Τέχνη και Ήχος» (2018), στο συνέδριο «Οι γερμανικοί φιλελληνισμοί» (2021) στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (Freie Universität Berlin) ή στο μουσικό πρόγραμμα στο Mendelssohn-Remise του Βερολίνου (2023). Έχει, επίσης, διεκδικήσει με επιτυχία την αποκατάσταση ενός μνημείου στην τσέχικη λουτρόπολη Φραντσισκόβι Λάζνε (Františkovy Lázně), όπου ο ποιητής έμεινε για λίγες εβδομάδες το 1826 και στην οποία αφιέρωσε αργότερα έναν κύκλο ποιημάτων. Ορισμένες από αυτές τις δραστηριότητες καταγράφηκαν και σε αντίστοιχες εκδόσεις, μεταξύ των οποίων η γερμανο-τσεχική ανθολογία κειμένων για τον Γουλιέλμο Μύλλερ και τα τραγούδια του από το Φραντσισκόβι Λάζνε, που εκδόθηκε το 2020. Η «Εταιρεία Γουλιέλμος Μύλλερ» δραστηριοποιείται και σε ψηφιακά κανάλια, όπως το YouTube και το Facebook, για να ενημερώνει για τη ζωή, το έργο και την επίδραση του ποιητή της.
Ιδιαίτερη έμφαση στις δραστηριότητες της «Εταιρείας» τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί στην ανάμνηση της πολύτροπης υποστήριξης του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα του 1821 από τον «Μύλλερ των Ελλήνων» (Griechen-Müller). Το ακαδημαϊκό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε για το θέμα αυτό το 2013 δεν κατέληξε μόνο σε μια εκδήλωση με τραγούδια για την Ελλάδα, η οποία έχει πλέον παρουσιαστεί αρκετές φορές, αλλά και στο πρακτικό μέλημα να τοποθετηθεί στην Οδό Μυλλέρου στην Αθήνα ενημερωτική πινακίδα* με πληροφοριακά στοιχεία για τον ονοματοδότη της, προκειμένου να ξαναθυμηθούμε τον «άγνωστο Μυλλέρο» στη σημερινή Ελλάδα. Αν και η προσπάθεια αυτή δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί, ελπίζουμε ότι στο άμεσο μέλλον θα μπορέσουμε να γιορτάσουμε την «επαναπολιτογράφηση» του Γερμανού φιλέλληνα στην πόλη της πνευματικής του καταγωγής. Μέχρι τότε, δεν έχουμε παρά να χαιρόμαστε για εγχειρήματα, όπως η έκδοση ποιημάτων και πεζών έργων του Γουλιέλμου Μύλλερ, με επιμέλεια του Συμεών Σταμπουλού, σε συνεργασία με το «Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος», εγχείρημα το οποίο θα φέρει σε επαφή για πρώτη φορά το ελληνόφωνο κοινό με μεγάλο αριθμό αμετάφραστων μέχρι σήμερα κειμένων του Μύλλερ.
«Δουλειά ζητούσα εδώ κι εκεί, / Και τώρα έχω αρκετή / Για τα δυο χέρια, την καρδιά, / Βρέθηκε μπόλικη δουλειά!» Τα λόγια του νεαρού μυλωνά από την Ωραία μυλωνού περιγράφουν αρκετά καλά την κατάσταση μιας μικρής λογοτεχνικής εταιρείας όπως η δική μας. Εν ολίγοις, πάντα έχουμε κάτι να κάνουμε και η πληρότητα της καρδιάς αυξάνεται με την αρωγή των χεριών. Όποιος και όποια θέλει να συμβάλει σε αυτή την προσπάθεια, είναι εξίσου ευπρόσδεκτος, καθώς και όποιος απευθύνεται σε μας για ερωτήσεις και προτάσεις. Επόμενος μεγάλος σταθμός είναι το έτος 2027, έτος μνήμης Μύλλερ για την 200ή επέτειο από τον θάνατο του ποιητή. Και οι δυνατότητες για την εκ νέου ανακάλυψη του Γουλιέλμου Μύλλερ φαίνεται ότι κάθε άλλο παρά εξαντλούνται...
________________
* Αφορά τη δράση του Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με την «Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού» με τίτλο «Περπατώντας με τους Φιλέλληνες». Συμπεριλαμβάνεται στις δραστηριότητες για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ελληνική Ανεξαρτησία. Πρόκειται για 62 «έξυπνες»
πινακίδες που τοποθετήθηκαν σε διάφορους δρόμους της πόλης, τιμώντας έτσι το έργο και τη συνεισφορά των Φιλελλήνων. Σε αυτές προβάλλονται τα πορτραίτα τους συνοδευόμενα από επεξηγηματικά ιστορικά κείμενα γραμμένα στα ελληνικά και στα αγγλικά, ενώ κάθε πινακίδα διαθέτει κωδικό ταχείας απόκρισης (QRcode), το οποίο παραπέμπει σε ηλεκτρονική εφαρμογή με επιπρόσθετες πληροφορίες για κάθε προσωπικότητα και για το Κίνημα του Φιλελληνισμού, καθώς και σχετικά podcast. Η Εταιρεία Γουλιέλμος Μύλλερ έχει καταθέσει ήδη αίτημα στον Δήμο Αθηναίων για την προσθήκη πινακίδας του φιλέλληνα Μύλλερ στην οδό Μυλλέρου στο Μεταξουργείο.
