Κινηθείτε νοτιοανατολικά μέσω της κεντρικής λεωφόρου. Σε 500 μέτρα στρίψτε δεξιά. Στον κυκλικό κόμβο βγείτε στη δεύτερη έξοδο και συνεχίστε ευθεία. Σε 200 μέτρα ο προορισμός σας θα βρίσκεται στα δεξιά, εντός στοάς. Προχωρήστε σταθερά. Περάστε αριστερά από τις κυλιόμενες σκάλες στην παρόδια οδό. Συνεχίστε κυκλικά. Κατεβείτε μέσω των κλιμακωτών βαθμίδων. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Ανεβείτε. Μετά το κατάστημα Ι συνεχίστε λοξώς δεξιά. Επιλέξτε το κλιμακοστάσιο στα αριστερα. Διασχίστε την πλατεία. Στρίψτε δεξιά. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Ανεβείτε στον δεύτερο όροφο. Μετά το κατάστημα ΙΙ επιλέξτε το κλιμακοστάσιο στο βάθος. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Πάρτε την κυκλική διαδρομή. Ανεβείτε από το κλιμακοστάσιο στα δεξιά. Απαγορεύεται η είσοδος. Κάντε μεταβολή. Διασχίστε την πλατεία. Επιλέξτε την σκάλα στα αριστερά. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Συνεχίστε ευθεία. Πάρτε το ασανσέρ για τον 4ο. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Στρίψτε δεξιά. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Αδιέξοδο. Κάντε μεταβολή. Αδιέξοδο. Αδιέξοδο.
Α Δ Ι Ε Ξ Ο Δ Ο
Λυπάμαι. Ο χρόνος αναμονής τελείωσε. Το κτήριο έληξε και θα οδηγηθεί σε αυτοκαταστροφή. Παρακαλώ απομακρυνθείτε. Για οτιδήποτε συμβεί από εδώ και πέρα φέρετε εσείς την ευθύνη.
1.
Δευτέρα βράδυ 9:25 μ.μ: Αναζητώ κινηματογράφο κοντά στο κέντρο της Αθήνας για την προβολή της ταινίας Everything Everywhere All at Once και το google προτείνει τα Village Παγκρατίου· Υμηττού 110 και Χρεμωνίδου, εντός του εμπορικού κέντρου Athens Millennium. Φτάνουμε αλλά με δυσκολία αναγνωρίζουμε την είσοδο. Προχωράμε προς το εσωτερικό. Πρώτη εντύπωση· ο χώρος είναι εγκαταλειμμένος σχεδόν τρομακτικός. Διαθέτει μια υπόνοια παραβατικότητας αλλά και ηρεμίας, αυτήν που αθώα επιλέγαμε την περίοδο της εφηβείας. Κυρίαρχα χαρακτηριστικά: σκοτεινό, κρυφό, παλιό, άδειο, παράξενο αλλά όχι ξένο. Πιθανόν ό,τι οι ψυχολόγοι και οι φιλόσοφοι ονομάζουν ανοίκειο. Ανεβαίνουμε στον κινηματογράφο. Τα εκδοτήρια είναι κλειστά. Κινούμαστε προς τις κυλιόμενες αλλά είναι εκτός λειτουργίας. Στο βάθος βλέπουμε μια σήμανση του κινηματογράφου που οδηγεί σε ένα κρυμμένο κλιμακοστάσιο. Φτάνουμε στον επόμενο όροφο όπου βρίσκονται το μπαρ και οι αίθουσες. Οι έντονες ψευδοροφές, τα παιδικά παιχνίδια με κερματοδέκτη ―τύπου λούνα παρκ― και το κόκκινο χρώμα κυριαρχούν τόσο που πρώτα προσέχεις αυτά κι έπειτα τους ανθρώπους. Με το τέλος της προβολής φεύγουμε βιαστικά.
2.
Σάββατο μεσημέρι 2:00μ.μ., οδός Χρεμωνίδου: Τι χώρος ήταν όντως αυτός; Κοιμόταν ή πέθανε; Τον φαντάστηκα ή υπάρχει; Μήπως και εδώ ―όπως στον Tlön του Μπόρχες―, τα πράγματα έχουν «την τάση να σβήνονται ή να χάνουν τις λεπτομέρειες τους όταν οι άνθρωποι τα ξεχνούν»; Μήπως μόνο τα πουλιά σώζουν τα ερείπια τους; Στο βάθος ακούγεται ένας απαλός συριγμός. Τα περιστέρια σαν να παρεξενεύονται από την είσοδο μου.
Σταματήστε πλευρικά του κλιμακοστασίου και στραφείτε προς τον ήχο. Περιμένετε μέχρι να ξανακουστεί. Κατανοήστε την επανάληψή του. Κλείστε τα μάτια για να ενεργοποιηθούν όλες οι αισθήσεις σας. Τεντώστε το σώμα σας ελαφρά. Αναπνεύστε. Αναπνεύστε βαθιά. Ακούστε ξανά τον ήχο και την ηχώ του. Ξυπνήστε…
Τηλ. έκτακτης ανάγκης 69728135661. Αδιέξοδα παντού. Τα μαγαζιά άδεια. Οι αντανακλάσεις οριακά σε τυφλώνουν. Ίσως στα μάτια μου γίνονται τερατώδεις, καθώς πολλαπλασιάζουν τους ανθρώπους και γεμίζουν τον χώρο με είδωλα που τρεμοσβήνουν. Κι όμως, είναι αυτή η έλλειψη χώρου που συμπιέζει το βλέμμα και του επιτρέπει ταυτόχρονα την ανεμπόδιστη θέα προς τα έξω. Το εμπορικό κέντρο γίνεται εξωστρεφές. Είναι μέρα και αρχίζω να παρατηρώ. Εντοπίζω το φουτουριστικό ασανσέρ στα δεξιά μου. Μπαίνω μέσα.
Καλωσήρθατε στο Athens Millennium. Για Κόσμημα Deruta, Calzedonia, Intimissimi, Star Deals Φίλτρα Νερού ή πρατήριο e-food επιλέξτε Υμηττού-Χρεμωνίδου επίπεδο +2, για Village Cinema επιλέξτε επίπεδο +3, για Yava Fitness Center επιλέξτε επίπεδο +4, για parking επίπεδο -1, για Lidl ή παιδική μόδα il Monello κατεβείτε στην Πλατεία επίπεδο 0, για Φοροτεχνικό γραφείο Βλάχος Φώτιος επιλέξτε Ασπασίας επίπεδο +1. Εάν δεν επιθυμείτε να μετακινηθείτε παρακαλώ αποχωρήστε. Ο ανελκυστήρας εκτελεί μόνο κατακόρυφες κινήσεις.
Βγαίνω έξω. Και μετά ακόμη πιο έξω. Κινούμαι περιμετρικά του εμπορικού. Η πρόσοψη ζει σε φυσιολογικούς ρυθμούς αλληλεπιδρώντας με την γειτονιά. Θα ‘λεγες πως έχει στρέψει την πλάτη της στα ενδότερα του εμπορικού, τα οποία έχουν απωλέσει κάθε είδους τοπικότητα. Μέσα ξανά παρατηρώ το αίθριο με τις κερκίδες. Φαντάζομαι κόσμο να κάθεται και να συζητά. Πίσω από τις κερκίδες βρίσκεται ο ακάλυπτος μιας πολυκατοικίας: Απλωμένα ρούχα, μεταλλικές σκάλες, ερμάρια αποθήκευσης, τέντες, φυτά, διαφόρων ειδών σκίαστρα και εμπόδια για τα περιστέρια, παιδικά παιχνίδια και τραπεζάκια. Κοιτάζω ψηλά. Η οροφή αποτελείται από ένα μεταλλικό χωροδικτύωμα, απ’ όπου κρέμονται διάφορα σκισμένα πανιά, μάλλον από αφίσες των ένδοξων ημερών του εμπορικού. Η εικόνα του θύμιζε πλοίο.
Κλείνω τα μάτια. Για λίγα λεπτά μεταφέρομαι αλλού· περί το 2000. Περπατώ μέσα σε ένα από τα τυπικά εμπορικά κέντρα που κατασκευάζονταν μαζικά εκείνη την εποχή. Ανοίγω τα μάτια. Ο χώρος γύρω μου ζωντανεύει.
3.
Πέμπτη πρωί 11:30 π.μ., είσοδος από Υμηττού: Εισέρχομαι με διάθεση εμμονική σχεδόν ν’ ανακαλύψω την απόκρυφη ζωή του εμπορικού κέντρου. Πλέον αναγνωρίζω τον χώρο και είναι λες και κινούμαι με μεγεθυντικό φακό αναζητώντας καινούρια, δυσδιάκριτα ευρήματα. Πιστεύω ότι θα μπορούσα να προσφέρω σπουδαίες υπηρεσίες στους αρχαιολόγους του μέλλοντος!
Κοιτάξτε προσεκτικά. Μην βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα. Ψάξτε την κάθε λεπτομέρεια. Αφήστε τις αισθήσεις σας να ενεργοποιηθούν. Προσοχή. Μην αφήσετε τον εαυτό σας να γίνει υπερευαίσθητος στα ερεθίσματα. Μην έχετε συναισθήματα. Έχει ημερομηνία λήξης. Αναζητήστε το ελάχιστο. Μείνετε ακίνητοι. Αναλογιστείτε τη σχέση σας με τον χρόνο, όχι μόνο με τον χώρο. Αναπνεύστε ρυθμικά. Κλείστε τα μάτια. Ανοίξτε και εστιάστε σε ένα μοναδικό σημείο. Αφήστε την εικόνα να θολώσει, μέχρι που να μην διακρίνεται. Επαναλάβετε την διαδικασία κυκλικά.
Πλησιάζω στις σκάλες. Πλακάκια ραγισμένα εδώ κι εκεί σχηματίζουν γεωμετρικά μοτίβα. Μια μύγα στρέφει το βλέμμα μου δεξιά. Σοβάδες δημιουργούν ανάγλυφες συνθέσεις. Περιττώματα περιστεριών διάσπαρτα παντού. Θα ‘λεγε κανείς πως η πρόωρη γήρανση του χώρου είναι αποτέλεσμα μιας επέλασης μεταβαλλόμενων κλιματικών συνθηκών. Το βλέμμα μου ακολουθεί μια σχισμή στη μεμβράνη επικάλυψης ενός κυκλικού υποστυλώματος ώσπου σταματά απότομα σε μια μεταλλική επιφάνεια με την επιγραφή: Περίοδος ανέγερσης 1997-1999. Δεν έχει προλάβει να γεράσει φυσικά αυτό το κτήριο.
❦
Περνώ από τις κυλιόμενες σκάλες που βρίσκονται απέναντι από την είσοδο. Είναι επενδυμένες με καθρέφτη. Αν σταθείς υπό συγκεκριμένη γωνία ο καθρέφτης γεμίζει μ’ έναν τεράστιο κύκλο σχεδιασμένο στο δάπεδο του εσωτερικού αιθρίου, μέσα στον οποίο εγγράφεται ένα αστέρι και ένας μικρότερος κύκλος με το σήμα και το όνομα του εμπορικού κέντρου. Κοιτάζω γύρω μου. Το συγκεκριμένο μοτίβο υπάρχει παντού. Κατάστικτος από αυτούς τους χρωματιστούς ρόδακες ―στα κλιμακοστάσια, τους ανελκυστήρες, τα μεγάλα πλατώματα― ο χώρος πασχίζει να δημιουργήσει κάποιου είδους τοπικότητα ενάντια στην κατά τα άλλα μαζική παραγωγή εμπορικών κέντρων που κατασκευάζονται εκείνη την εποχή. Μάλιστα το αστέρι στο κέντρο προμηνύει μια ένδοξη πορεία για το κτηριακό συγκρότημα. Η επανάληψη του μοτίβου δημιουργεί αίσθημα οικειότητας και συμβαδίζει με την επικρατούσα αισθητική της περιόδου. Αν μόδα είναι τόσο αυτό που ξεχωρίζει όσο και αυτό που εξομοιώνει, αναρωτιέμαι: αυτός ο χώρος έχει κάποια προσωπική ιστορία να πει που δεν έχω ακόμα ανακαλύψει ή απλώς στέκει όμοιος με όλους τους άλλους σαν τα Τίλερ Γκερλς του Μεσοπολέμου που ακολούθησαν αναγκαστικά την τάση της εποχής;
Ίσως βέβαια, αυτή η μπανάλ αισθητική των δυσδιάκριτων επιφανειακών εκφράσεων να ‘χει πιο πολλά να πει για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο της Αθήνας· πάντως περισσότερα απ’ όσα καταλαβαίνουμε μέσα από τις κυρίαρχες ή επίσημες κριτικές της εποχής για τον εαυτό της. Ίσως, πράγματι, αυτό το αστέρι να είναι ένα τεκμήριο, ένα εύρημα οριακά αρχαιολογικό· είτε ενός χαμένου οράματος, είτε μιας χαμένης αισθητικής, ή κάτι που δεν έχω ακόμη αξιολογήσει. Μήπως αυτά τα φθαρμένα, γεωμετρικά μοτίβα πρόκειται μελλοντικά να λατρευτούν ή να αποκτήσουν σταδιακά την μεταιχμιακότητα του μωσαϊκού; Μήπως ο αστερισμός δεν έχει κανένα βαθύτερο νόημα πέρα από τον εαυτό του; Σε κάθε περίπτωση η ψευδαίσθηση μαρμάρου αποζητούσε μια αίγλη αντάξια της οικονομικής ευμάρειας της εποχής.
❦
Μου ήρθαν στο μυαλό οι σκέψεις ενός συγγραφέα, του Ζίγκφριντ Κρακάουερ: «το μαζικό διακοσμητικό στοιχείο», όπως ας πούμε οι ρόδακες, παραπέμπει σε μια βαθύτερη κλίμακα πραγματικότητας, έστω ατελώς και έστω κι αν το ίδιο το διακοσμητικό στοιχείο δεν φαίνεται να σημαίνει τίποτα περισσότερο από ό,τι βλέπουμε ― και ο λόγος είναι πως κατάγεται από έναν τόπο αρχαιότερο από αυτόν όπου εμμένουν τυχόν πιο εκλεπτυσμένα αλλά παρωχημένα εκφραστικά μέσα. Μήπως λοιπόν αυτή η ταπεινή, μπανάλ εκφραστικότητα ενός επιδαπέδιου σχηματισμού, που όμως έλκει την καταγωγή του από τα βάθη του χρόνου, προστάτεψε τον χώρο από τη μοίρα μιας ακατάπαυστης αφομοίωσης και εξομοίωσης που ανάμενε τους περισσότερους σύγχρονους δημόσιους χώρους της πόλης; Μήπως έτσι το εμπορικό κέντρο διατήρησε την αυθεντική πραγματικότητά του ―χάρις στην αποτροπαϊκή ισχύ ενός παρηκμασμένου συμβόλου; Κοιτάζω γύρω μου και πλέον αναγνωρίζω στα στοιχεία του χώρου θραύσματα της προσωπικής εξομολόγησης του εμπορικού· βουβά, απλώς περίμεναν να ολοκληρωθεί ο πρώτος κύκλος για να ξυπνήσουν. Κλείνω τα μάτια μου. Περιμένω. Σε λίγο θα ξημερώσει.
4.
Κυριακή 10:00 π.μ. κέντρο Παγκρατίου:
Κινηθείτε νοτιοανατολικά μέσω της κεντρικής λεωφόρου. Σε 500 μέτρα στρίψτε δεξιά. Στον κυκλικό κόμβο βγείτε στην δεύτερη έξοδο και συνεχίστε ευθεία. Σε 200 μέτρα ο προορισμός σας θα είναι στα δεξιά, εντός στοάς. Προχωρήστε σταθερά. Φορέστε το μαγιό σας. Καθαρές σαγιονάρες βρίσκονται πλευρικά των ντουζ. Επιλέξτε το κλιμακοστάσιο στα αριστερά που οδηγεί στην αυλή. Αλλιώς: Κατεβείτε μέσω τον κλιμακωτών βαθμίδων στο επίπεδο της πλατείας. Απολαύστε ένα δροσερό χυμό δίπλα στην πισίνα. Κατευθυνθείτε στο βάθος που βρίσκεται το λούνα παρκ. Παίξτε. Περάστε από τις κυλιόμενες - παρτέρια. Αναπνεύστε βαθιά. Μαζέψτε μυρωδικά και κατευθυνθείτε προς την κουζίνα. Ανεβείτε στο επίπεδο της αγοράς χρησιμοποιώντας τον ανελκυστήρα. Μην παρασυρθείτε από την ποικιλία προϊόντων. Απλώς παρατηρήστε. Αφουγκραστείτε τις φωνές και τα γέλια. Συνεχίστε ευθεία. Ησυχία! Η προβολή της ταινίας θα αρχίσει σύντομα. Παρακαλώ περιμένετε υπομονετικά τη σειρά σας. Είσοδος ελεύθερη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Beckett S., Αυτοί που έχουν χαθεί, μτφ. Θ. Συμεωνίδης, Εστία 2020 (1970) Benjamin, W., The arcades project, Harvard University Press, 1982 (1927-40) Benjamin, W., ΣαρλΜποντλέρ. Έναςλυρικόςστηνακμήτουκαπιταλισμού, Επίμετρο Adorno, Tiedemann, Buck-Morss, μτφ. Γ. Γκουζούλης, εκδ. Αλεξάνδρεια 2002 Borges, J.-L., Άπαντα τα πεζά Ι, μτφρ. Α. Κυριακίδης, Πατάκης 2014 Freud, S., Ανοίκειο, μτφ. Ε. Βαϊούση, Πλέθρον 2009 (1919) Chung, C. J., Inaba, J., Koolhaas, R, Leong, S. T., Project on the City II: The Harvard Guide to Shopping, 2001 Kracauer, S., The Mass Ornament, Weimar Essays, μυφρ. Levin T., 1995 (1963) Mesh, C., The space between, Volume I, Serious Play: Games in twentieth-century modernism,
Fort Hays State University, 2006 Muñoz Sanz V., Thomidou A., Roadside picnics, Encounters with the uncanny, Dpr-Barcelona, 2022 Perec, G., Σκέψη / Ταξινόμηση, μτφ. Λ. Τσιριμώκου, Άγρα 2005 (1985) Perec, G., Χορείες Χώρων, μτφ. Κυριακίδης Α., Ύψιλον 2000 (1974) Poe, E.Α., 21 Ιστορίες και “το κοράκι”, [1845], μτφρ. Γ. Αλισανόγλου, Σαιξπηρικόν 2022 Shklovsky, V., Για τον Φορμαλισμό. Η ανάσταση της λέξης.Η θεωρία της «φορμαλιστικής μεθόδου», Μτφ. Β. Λαμπρόπουλου-Ν. Καλταμπάνου, Έρασμος 1979 Χωροταξία. Internationale Situationniste, μτφ. Κ. Λώραν, Π. Τουρνικιώτης, Άκμων
