Δίδυμοι

1. Η Συνάντηση

Λίγο πριν την ανατολή του ηλίου, ένας πλάνης γυρνά στο κέντρο της Αθήνας. Ακούει μια βοή από την άκρη του δρόμου. Ελίσσεται ανάμεσα στα μπετονένια κουφάρια και φτάνει στο σημείο που τον καλεί. Η πλατεία ανοίγεται μπροστά του. Περιεργάζεται την όψη του κτηρίου στο ύψος των ματιών του. «ΠΛΑΤΕΙΑ ΟΜΟΝΟΙΑΣ». Βρίσκεται στον ομφαλό της Αθήνας. Απέναντί του, δύο κοιμώμενοι γίγαντες. Διασχίζει τον δρόμο για να τους θαυμάσει από μακριά. Στέκεται απέναντι από δύο παροπλισμένα κρουαζιερόπλοια που έχουν αράξει στο λιμάνι και τον προσκαλούν να τα εξερευνήσει. «Τα δίδυμα δεν είναι ποτέ παιδιά, ποτέ ενήλικες». Είναι για πάντα οριακά, γεννιούνται μυημένα σε μία ενδιάμεση κατάσταση «ισχυρά αλλά εύθραυστα, μία επικίνδυνη ευλογία».¹ Δεν ανήκουν πουθενά, αιωρούνται αιώνια στο μεταίχμιο μεταξύ ύλης και κενού. Διασχίζει διστακτικά τον δρόμο και κοντοστέκεται έξω από τον «Μέγα Αλέξανδρο». Οι Καρυάτιδες τον κοιτάζουν στα μάτια, δίδυμες κι αυτές. Κάποια παντζούρια είναι κλειστά, άλλα μισάνοιχτα και κάποια σπασμένα. Οι άνθρωποι περπατούν στο πεζοδρόμιο άγνωστοι μεταξύ αγνώστων. Βλέμματα διασταυρώνονται και πάλι χάνονται. Νιώθει ξένος. Χωρίς να το καταλάβει πέρασε σε μια αθέατη όχθη. Έχει πια ξημερώσει.
Η επιγραφή «Μπάγκειον» αστράφτει στο φως του ήλιου.

2. Το Κατώφλι

Στέκεται στο κατώφλι. Αρχίζει να ψιχαλίζει. Τον προστατεύει το περίτεχνο στέγαστρο. Βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ φύσης και κατασκευής, ιδιωτικού και δημόσιου χώρου, χρήσης και μη-χρήσης, διατήρησης και ερειπίωσης, παρουσίας και απουσίας. Κάνει το βήμα για να μεταβεί από το σημείο Α στο σημείο Β,² να αποχωριστεί την ταυτότητά του μέσα στα δίδυμα κτήρια. Η ψυχή προσανατολίζεται μέσα στο ερείπιο. Βρίσκεται στην κεντρική σάλα· εδώ θα ήταν η ρεσεψιόν…

3. Η Σκάλα

Ημίφως. Ίσα που διακρίνει τη σκάλα στο βάθος. Προσπαθεί να θυμηθεί τον τρόπο με τον οποίο ο Cortázar εξηγεί κάπου την τόσο στοιχειώδη και όμως μοναδική διαδικασία με την οποία ανεβαίνεις μια σκάλα:

[…] Σκύβοντας και βάζοντας το αριστερό χέρι σ’ ένα απ’ τα κάθετα μέρη και το δεξί στο αντίστοιχο οριζόντιο, έχετε για μια στιγμή, στην κατοχή σας, ένα σκαλοπάτι ή αλλιώς σκαλί. Καθένα απ’ αυτά τα σκαλοπάτια, που σχηματίζεται, όπως είδαμε από δύο μέρη, βρίσκεται λίγο πιο ψηλά και πιο πίσω από το προηγούμενο, αρχή στην οποία βασίζεται η έννοια της σκάλας, αφού οποιοσδήποτε άλλος συνδυασμός θα έδινε σχήματα ίσως πιο ωραία ή πιο γραφικά, αλλά ακατάλληλα για τη μεταφορά από το ισόγειο στον πρώτο όροφο. […]³

Ακολουθεί πιστά τις οδηγίες. Λίγα λεπτά μετά τον βρίσκει μια ακτίνα φωτός που μπαίνει από το σπασμένο τζάμι του δωματίου 101. Τα κατάφερε! Τα δωμάτια είναι οργανωμένα γύρω από την αίθουσα χορού ― ένα κεντρικό αίθριο στεγασμένο με υαλοστάσιο, γύρω από την κεντρική σάλα χωροθετούνται τα δωμάτια. Η μεσοτοιχία διαχωρίζει τους βοηθητικούς χώρους από τα όμορα κτήρια. Ανεβαίνοντας κι άλλο ανακαλύπτει τα 52 δωμάτια, τα λουτρά, τους χώρους υγιεινής, το μαγειρείο, τη σκάλα υπηρεσίας. Είχαν προβλεφθεί όλες οι ανέσεις· καλοριφέρ, ζεστό και κρύο τρεχούμενο νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, ασανσέρ, ακόμη και μηχανισμός για να ανοιγοκλείνουν τα παντζούρια. Ατόφια ομορφιά. Παρατηρεί τις μαρμάρινες σκάλες με τα περίτεχνα κιγκλιδώματα. Τα πατήματα έχουν φθαρεί από τη χρήση. Κάτω από τον σοβά που ξεφτίζει κι αποχωρίζεται το σώμα του κτηρίου ξεπροβάλλουν οι τοιχογραφίες μιας άλλης εποχής.

4. Ο Καθρέφτης

Ψίθυρος, ούτε φωνή ούτε σιγή· οι Ερμήδες κι οι Σφίγγες κοσμούν τους σκαλιστούς καθρέφτες. Αντικρίζει το είδωλό του. «Αλλά ακόμη και ο πιο γενναίος ανάμεσά μας φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό».⁴ Τα δύο ξενοδοχεία είναι γεμάτα καθρέφτες. Ακολουθεί το αόρατο νήμα που τους ενώνει. Παρατηρεί τις λεπτομέρειες του κάθε χώρου μέσα από τον αντικατοπτρισμό τους. Περιεργάζεται τον διάκοσμο του καθρέφτη. Τις πτυχώσεις, τις λαξεύσεις και τις προεξοχές. Χωρίς να το καταλάβει, έχει ήδη φτάσει στον επόμενο.

5. Η Κλειδαρότρυπα

Οι πόρτες ορίζουν τους επιμέρους χώρους. Σταματούν, οριοθετούν και διαχωρίζουν και όμως ενώνουν, καθώς επιτρέπουν τη μετάβαση από τον έναν χώρο στον άλλον. Πρέπει να ψάξει να βρει το κλειδί ή μήπως το κλειδί βρίσκεται ήδη πάνω στην πόρτα; Αν δεν υπήρχε η πόρτα δεν θα υπήρχε και το κλειδί.⁵ Οι ετεροτοπίες πάντοτε αφορούν ένα σύστημα προσβάσιμου και απρόσβατου χώρου, το οποίο τις καθιστά απρόσιτες ή προσπελάσιμες για τον επισκέπτη:⁶ Βρίσκεσαι εκεί επειδή σε έχουν εξαναγκάσει, ή επειδή συμμετέχεις σε μια ιεροτελεστία κάποιου είδους που σου παρέχει την πρόσβαση; Συχνά η ειδική άδεια για να εισέλθεις είναι συνάρτηση της επιτυχούς τέλεσης συγκεκριμένων κινήσεων. Η κλειδαριά, ξεχαρβαλωμένη ή όχι; Σκύβει και κρυφοκοιτάζει από την κλειδαρότρυπα. Η εικόνα παύει να ‘ναι θολή.

1. Η Συνάντηση (ή η Γέννηση)

19 Φεβρουαρίου 1894

Δεν είμαι μόνος πια. Τα πρώτα δευτερόλεπτα (ή μέρες;) ένιωσα φόβο. Τι με τρόμαζε; Ίσως με τύφλωνε η αντανάκλαση των τζαμιών ή των μεταλλικών κιγκλιδωμάτων στα μπαλκόνια του∙ μέχρι που τα συνήθισα. Το σούρουπο κατάφερα να κρυφοκοιτάξω απ’ το παράθυρο τη μορφή του. Μου μοιάζει τόσο πολύ! Από τα μεγάλα τοξωτά ανοίγματα και την απομίμηση της λαξευτής τοιχοδομής μέχρι τους καμπύλους εξώστες και τις Καρυάτιδες αντικριστά στα γωνιακά διαμερίσματα.
        Γράφει ο Μ. Αλέξανδρος

2. Ο Καθρέφτης (ή η Ολοκλήρωση της Γέννησης)

19 Φεβρουαρίου 1920

Ξύπνησα με μια περίεργη αίσθηση. Νιώθω ότι φτάνω τον ουρανό. Κοιτάζω προς το μέρος του και σχεδόν τον έχω φτάσει. Λίγο ακόμη και θα τελειώσει αυτή η επίπονη διαδικασία. Με το αίμα μου έβαψαν τις βαθυκόκκινες επιφάνειες στον τελευταίο όροφο. Στην αρχή τον ζήλευα, αλλά παρατηρώντας μέσα του το είδωλό μου τόσα χρόνια κατάλαβα πως έχει ένα κομμάτι μου και εγώ ένα δικό του. Και έτσι τον αγάπησα.
                Γράφει ο Μ. Αλέξανδρος

3. Η Σκάλα (ή ο Λαβύρινθος)

5 Μαΐου 1924

Διαρκώς ο κόσμος ανεβοκατεβαίνει στο υπόγειο.

«...κατηφόριζαν προς έναν παράδεισο ή κήπο του οποίου οι μεταλλικοί καθρέφτες κι οι μπερδεμένοι φράχτες από κυπαρίσσια προδιέγραφαν ήδη τον λαβύρινθο».⁷

Όπως και τα άλλα καφέ Σαντάν γύρω από την Ομόνοια, έτσι και το δικό μου είναι χώρος πολιτικών ζυμώσεων, φιλοσοφικών συζητήσεων και κοινωνικών συναναστροφών.
Το καφενείο «Mπάγκειον» έχει γίνει λογοτεχνικό στέκι. «Το Χάνι των Ποιητών»… Όλη η γενιά του ’30 έχει περάσει από εδώ. Βάρναλης, Άγρας, Τερζάκης, Ψαθάς, Ρίτσος… Κάποτε είχα ακούσει τον Καβάφη να έρχεται προς εσένα:

«Πήγαμε σ’ ένα καφενείο, στην γωνιά της οδού Αθηνάς, προς την πλατεία Ομονοίας, απέναντι από το σιδηροδρομικό σταθμό της Ομονοίας. Κάτω απ’ το καφενείο είναι το «Concert Alexandre le Grand», ένα είδος πορνείου. Το επισκέφθηκα. Είν’ ένα μικρό δωμάτιο, μ’ άλλα μικρότερα δωμάτια συνεχόμενα, όπου παίζουνε χαρτιά. Δείχνει μέρος πρόστυχο.»⁸

Ένα διάφανο πέπλο σκεπάζει τη μορφή σου αλλά τη διακρίνω ξεκάθαρα γιατί μου μοιάζει. Η είσοδος βρίσκεται επί της οδού Αθηνάς. Η μία αίθουσα είναι ντυμένη με χρωματιστά πλακάκια και η άλλη στολισμένη με καθρέφτες και φωτογραφίες. Μετά τις 10 το βράδυ ακούω μουσική και τραγούδια. Λίγο πιο πέρα διακρίνω το καφενείο «ΝΕΟΝ». Κάθομαι και χαζεύω πώς αλλάζει τη μορφή του από το πρωί μέχρι το βράδυ. Θα ‘λεγε κανείς πως από τις κατασκευές των ανθρώπων τα καφενεία και τα ξενοδοχεία μοιάζουν περισσότερο με χαμαιλέοντα. Και κάθε μέρα πάλι από την αρχή.
                Γράφει το Μπάγκειον.

5. Η Κλειδαρότρυπα (ή το Μυστικό)

12 Μαρτίου 1927

Πυρετώδεις προετοιμασίες για τον αυριανό χορό. Έχουν στολίσει τη σάλα του χορού, έτοιμη είναι να υποδεχθεί τα βήματα του βαλς και του ουαν-στεπ. Η ορχήστρα θα έρθει στις 17:00 και οι πρώτοι καλεσμένοι στις 18:00.
Οι επισκέπτες βρίσκονται ακόμη στα δωμάτιά τους κι έτσι κρυφοκοιτάζω την αίθουσα που ‘ναι άδεια και ήρεμη. Πόσες αναμνήσεις ανακατεμένες με σενάρια του μυαλού! Προμνησία, το λένε... Κάτι μου θυμίζει το μέρος.
Βήματα. Ανοίγει η πόρτα του δωματίου 206. Κάποιος ακροπατεί στον διάδρομο. Κατεβαίνει στη σάλα του χορού και μένει να την κοιτά για ώρες. Περνώντας το κατώφλι ενώνεται μ’ έναν περασμένο κόσμο. Τι μυστικά κρύβει ένας τέτοιος χώρος; Στέκεται στην ερημιά να φανταστεί· βραδιές, μουσικές, πάθη, όλα τα φθαρτά που στον χρόνο ξεθώριασαν.
                Γράφει το Μπάγκειον.

5. To Kατώφλι (ή ο Ξένος)

7 Ιανουαρίου 1988

Φιλοξενία. Φιλώ, που σημαίνει αγαπώ, και ξένος. Η διαδικασία κατά την οποία ο ξένος επισκέπτεται μια οικία ονομάζεται «ξενοδοχείν». Πάει καιρός που κανείς δεν έχει μείνει μαζί μας εδώ. Πότε άκουσα γέλια και γιορτινούς ρυθμούς στην αίθουσα του χορού; Ο χρόνος είναι ο μόνος που κυλά μαζί μας.
        Γράφει το Μπάγκειον

4 Ιουνίου 2023

Αγαπημένε μου,

Έχω πολύ καιρό να σου γράψω αλλά σε σκέφτομαι συχνά. Δεν πονώ πια. Η ενέργεια της πόλης κυλάει στις φλέβες μου. Έμαθα ν’ απολαμβάνω τη μοναξιά. Ακούω τους περαστικούς που βγαίνουν τρέχοντας από τον ηλεκτρικό για να κυνηγήσουν τη μέρα. Όταν δύει ο ήλιος η πόλη αρχίζει να μεταμορφώνεται. Τα φώτα τρεμοπαίζουν και οι δρόμοι ζωντανεύουν. Θα έλεγες πως η πόλη κάνει μια παράσταση μόνο για εμάς. Τα χρώματα και τα φώτα αντανακλούν στα παράθυρά μας. Είναι σαν να χορεύουμε κι εμείς μαζί τους.

❦

Τα βήματα ακούγονται όλο και πιο δυνατά. Ο επισκέπτης κατεβαίνει την κυκλική σκάλα και στέκεται στο κατώφλι, ξανά. Από την άλλη πλευρά όμως, όχι από εκείνην που ‘χε μπει. Κλείνει τα μάτια και σχεδόν ακούει τους διαλόγους από τα θέατρα, τις κουβέντες στο καφενείο, τους βιαστικούς επισκέπτες που μεταφέρουν τις βαλίτσες τους και συνεννοούνται με τον θυρωρό για τα κλειδιά του δωματίου. Κάνει ένα βήμα και αποχωρίζεται το ξενοδοχείο. Αυτή τη φορά η επιγραφή λέει: «Μέγας Αλέξανδρος».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[1] Van Beek, Walter E. A. (2011). Forever Liminal: Twins Among the Kapiski/Higi of North Cameroon and Northeastern Nigeria,στο Peek, Ph. (επιμ.). Twins in African Cultures and the Diaspora: Double Troubleor Twice Blessed (σ. 163-182). Bloomington: Indiana University Press.
[2] Λιτς, Εντμουντ Ρ. (1993). Πολιτισμός και Επικοινωνία: η Λογική της Διαπλοκής των Συμβόλων. Εκδ. Καστανιώτης.
[3] Κορτάσαρ, Χ. (1996 [1962]). Ιστορίες των Κρονόπιο και των Φάμα [Historias de Cronopios y de Famas]. (Μτφρ. Ελένη Χαρατσή), Εκδ. Ύψιλον. σ. 22-23
[4] Wilde, O. (2018 [1890]). Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ [The Picture of Dorian Gray].(Μτφρ. Ευαγγελία Μπαλούτη. Εκδ. Καστανιώτη.
[5] Perec, G. (2000 [1974]). Χορείες Χώρων [Espèces d'espaces]. Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης. Εκδ. Ύψιλον.
[6] M. Foucault, «Περί αλλοτινών χώρων – Ετεροτοπίες», Ομιλίες και Γραπτά 1984, Περί αλλοτινών χώρων (διάλεξη στη Λέσχη Αρχιτεκτονικών Μελετών, 14 Μαρτίου 1967). Architecture, Mouvement, Continuité, τχ. 5o, Οκτ. 1984, 46-49, https://biennale1.thessalonikibiennale.gr/pdf/MICHEL_FOUCAULT_HETEROTOPIAS_GR.pdf
[7] Borges, J. L. (1960). Parabola del palacio. Στο El hacedor. Μπουένος Άιρες, Emecé Editores.
[8] Καβάφης, Κ. Π. (1998). Πρώτο ταξίδι στην Ελλάδα. Ροές, 1998.