Η γραφή λέγεται ότι επιδιώκει την τάξη στο χάος των πολλαπλών σκέψεων, των αισθημάτων, των εμπειριών ενός ατόμου, το φιλτράρισμά τους, την αποκρυστάλλωση ώστε να γίνεται κάθε φορά απολύτως κατανοητό το περιεχόμενο της συνείδησης από τον εαυτό πρώτα και από τρίτους μετά. Ωστόσο το ρεύμα του αμιγούς σουρεαλισμού δεν ενδιαφέρθηκε για την προβολή προς τα έξω ενός λόγου προς συνεννόηση, όπως είναι εκείνος της καθημερινής γλώσσας, αλλά πώς θα ανασύρει το περιεχόμενο του ασυνειδήτου, του ονείρου, της φαντασίας, ακόμα και της επιθυμίας και πώς θα αναδείξει ως κυρίαρχο στοιχείο στη γλώσσα την έκπληξη ή και την πρόκληση κάποτε, ξεφεύγοντας εσκεμμένα από τα καθιερωμένα, αλλά και από αυτή την απαίτηση του ελέγχου από τη λογική τόσο του υποκειμένου, όσο και του κειμένου.
Βεβαίως στη μεταϋπερρεαλιστική εποχή, έχουν κρατηθεί κάποια γόνιμα στοιχεία, όπως η απρόσμενη χρήση της γλώσσας, η παράθεση ασύνδετων εικόνων που συμβάλλουν στην όραση του κόσμου με ένα εντελώς καινούριο βλέμμα, η ερμηνεία των γεγονότων του περιβάλλοντος από το υποκείμενο με ψυχολογικούς όρους. Σε αυτό το ρεύμα κατά βάση ανήκουν και τα εγχειρήματα της Ιφιγένειας Σιαφάκα να δομήσει το δικό της ιδιαίτερο ποιητικό σύμπαν δια μέσου μιας εξαιρετικά ελλειπτικής γραφής με κατακλυσμιαίες εικόνες, παραστάσεις και σκηνές που μεταβάλλονται διαρκώς και με ανοίκειες συνδέσεις αντικειμένων, γεγονότων, χρονικών περιόδων, σκέψεων. Με αυτά τα ευρήματα η ποίηση της καθίσταται ένα συμπαγές προσωπικό κειμενικό σώμα όπου από μικρές διανοίξεις προβάλλουν κάποιες γνωστές αποτυπώσεις της καθημερινής πραγματικότητας (αίφνης «ένα σκισμένο φανελάκι» ή «μια γόβα με φούξια στρας» ή «μια φλούδα από πορτοκάλι…μια ρόδα από καουτσούκ, ένα τσουρέκι με λειωμένη σοκολάτα»), που η μνήμη της επαναφέρει από την παρελθούσα ζωή της, συνδεδεμένες με άλλες της φαντασίας και του υποσυνείδητου σε ένα αξεδιάλυτο σύμπλοκο («νυφίτσες αγκαλιάζουν λαμέ ποντίκια φτερωτά, χορεύουν βαλς σ’ έναν λοφίσκο ροζ με πούπουλα και ουροβόρα φίδια μυθικά»). Είναι σαν να κυλούν με ταχύτητα οι συνεχείς και εναλλασσόμενες εικόνες ενός φιλμ. Ο τρόπος αυτός γραφής βέβαια απαιτεί πολλαπλές αναγνώσεις και τη μεγίστη εστίαση της προσοχής ώστε να μπορέσει να εισχωρήσει κάποιος στα ενδόμυχα της γραφής και των προθέσεων της ποιήτριας. Το αποτέλεσμα όμως δεν είναι χαοτικό, όπως στον καθαρό πρώιμο σουρεαλισμό, είναι φανερή σε αυτή τη συλλογή η λογική οργάνωση των πληθωρικών αποσπασματικών εικόνων σε συγκεκριμένο κάναβο. Αν και δεν μπορούμε εύκολα να παρακολουθήσουμε όλα τα ποιήματα ανιχνεύοντας τις λεπτομέρειές τους, είναι φανερό ότι είναι μια ποίηση τραυμάτων, εφιαλτών, προδοσίας ερωτικής, πένθους εν τέλει, που κάποτε κρύβονται και άλλοτε φανερώνονται μέσα από τις περιελίξεις της γλώσσας.
Πράγματι ως προοίμιο της πρώτης ενότητας της συλλογής αυτής που είναι δομημένη σε πέντε συνολικά ενότητες και η οποία ονομάζεται ερωτική οικονομία τοποθετεί υποβοηθητικά των νοημάτων της τα εξής: «απαλά στα σεντόνια σπαργανώνει/ με ρυτίδες η μνήμη/ φάντασμα ερώτων – εμένα/ νάρκισσο νεογνό/ μελανιασμένο απ’ το θρήνο ερήμην». Αμέσως ο χρόνος των ποιημάτων ορίζεται στο παρελθόν με τον έρωτα φάντασμα, πεθαμένο δηλ. και αποτυχημένο. Η μνήμη ανακαλεί θραύσματα παρωχημένων εικόνων και επιχειρεί την ανασύνθεσή τους προσπαθώντας να καταλάβει, να εξηγήσει, να ταξινομήσει, να θεραπευτεί πιθανά από το πένθος. Η γλώσσα της επιθυμίας είναι παρούσα στην ενότητα αυτή αλλά και σε όλο το βιβλίο, καθώς ο σουρεαλισμός πάντα υπερθεματίζει τις φροϋδικές καταβολές του. «Εραστές, ερωτιδείς, σπέρμα, «όρχεις και αιδοία», «αφρισμένοι οργασμοί», «στύση γαλαντόμος» και παρόμοια. Ο άντρας βέβαια παρουσιάζεται με ελλείψεις και αδυναμίες, ιδωμένος από τη θηλυκή πλευρά. Τα κατά τόπους σύμβολά της επίσης είναι δυσοίωνα, πχ ο Κοντορεβιθούλης (πρόσωπο που κινδυνεύει να χάσει το δρόμο του) ή η Κοκκινοσκουφίτσα (που καταπίνεται από το λύκο), ο Οδυσσέας (που οφείλει πάντα να επιστρέφει).
Στην επόμενη ενότητα Ερήμην
θα συναντήσουμε και οντολογικές σκέψεις, ότι και το σύμπαν ολόκληρο ενέχει το ερωτικό στοιχείο και όλα τα διασπαρμένα κομμάτια του επανέρχονται σε μια άγνωστη άυλη αρχή. Εδώ αρχίζει να φτιάχνει ιστορίες, αφαιρετικές μεν και πάλι, όμως με πιο συγκεκριμένο σχεδιασμό και κατάληξη στων οποίων το νόημα είναι πιο εύκολο να εισχωρήσει κανείς αφού ο λόγος αποδίδεται με πρόζα ποιητική. Μια εναλλαγή λοιπόν μουσικών κομματιών και πρόζας, θέλοντας προφανώς να αναμείξει τα είδη. Πράγματι, καθώς σκεφτόμουν ενδιάμεσα ότι τα πεζόμορφα αυτά κομμάτια θα μπορούσαν άνετα να βρίσκονται και σε ένα βιβλίο αφαιρετικών διηγημάτων, μαθαίνω από τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου ότι κάποια από αυτά είχαν περιληφθεί σε παλαιότερο βιβλίο της με αφηγήματα και απλά αναδημοσιεύονται στην παρούσα συλλογή μετά από κάποιες διορθώσεις. Εδώ βεβαίως αποδεικνύεται και η προσπάθεια για τη μεγαλύτερη δυνατόν γλωσσική τελειότητα με τους όρους βεβαίως της προσωποπαγούς ποιητικής της. Ωραίο και το θέμα της γυναικοκτονίας.
Στην επόμενη ενότητα «Σαβάνα στο κεφάλι» η ζούγκλα ρέει μέσα από το πλαστικό καπέλο της γυναίκας, οι συνειρμοί μας πάλι όμως στρέφουν την προσοχή στην ομοηχία των σαβάνα – σάβανα, δηλωτικό και αυτό εδώ των καταστάσεων απώλειας και πένθους.
Στην παραπέρα ενότητα «Μικρό μνημόσυνο ερωδιών στις λέξεις» που αποτελεί και το γενικό τίτλο της συλλογής, και πάλι φαίνεται η ότι η συλλογή είναι κατά το μεγάλο της μέρος αυτό που είπαμε και πάρα πάνω, ένα μνημόσυνο σε μια ερωτική ιστορία (ή και σε περισσότερες όταν η αφήγηση γίνεται τριτοπρόσωπη, ενώ προηγουμένως είναι εξομολογητική). Εδώ με αυτούς τους τίτλους ακριβώς θα υμνηθούν ποιητικά το μάτι, η φωνή του αγαπημένου, το χέρι που «αγγίζει τους μοβ πανσέδες της κοιλιάς», το όνομά του ακόμα.
Στην τελευταία ενότητα «Ρουμύ» εντυπωσιάζει το ποίημα «κεκλεισμένων εραστών» (σε αναλογία με το γνωστό κεκλεισμένων των θυρών, δηλώνοντας μια ερωτική ασφυξία ίσως). Δωμάτια με ερωτικές σκηνές αλλά «πέρασαν χρόνια», «ησύχως συσσωρεύτηκαν ο βίος και η σκόνη», τα γεγονότα είναι παρελθόντα. Ο θάνατος του γάτου και η ταρίχευσή του σηματοδοτεί το θάνατο και την αποτυχία του έρωτα και την ταρίχευσή του στη μνήμη, μέσω της οποίας όμως μπορεί να αναδυθεί στην επιφάνεια της συνείδησης.
Η ποίηση της Σιαφάκα εντυπωσιάζει με τον πλούτο των εικόνων και την ευρηματικότητα των διατυπώσεων που ωστόσο δεν είναι καθαρά διακοσμητικές αλλά κρύβουν διάφορα επίπεδα συνδέσεων συνειδητής και ασυνείδητης συνομιλίας. Η γλώσσα διατρέχει όλους τους ψυχικούς και νοητικούς τόπους και τις εμπειρίες της ποιήτριας, αποδεικνύοντας την αφθονία της. Πολύ συχνά γίνεται ένα παιχνίδι με τις σημασίες συγγενών ηχητικά λέξεων (πχ έρωτες – ερωδιοί), αφού η γλώσσα αντλεί και από τις δύο πηγές. Η ασυναρτησία του χρόνου και η σχετικότητα του χώρου, η ρευστότητα των αισθημάτων, η αποτυχία των σχέσεων αναδύονται μέσα από την ποίηση αυτή. Ακόμα παρατηρήσεις συμπεριφορών, ανιχνεύσεις στοιχείων του χαρακτήρα, αποδομήσεις και ανατροπές των καθιερωμένων και μια ματιά οπωσδήποτε φεμινιστική. Ανάμεσα στα κυρίως θέματά της με μια υποδόρια ειρωνεία ―και με χρήση συχνά της καθαρεύουσας― καυτηριάζονται καταστάσεις της καθημερινής ζωής, ενώ ο σαρκασμός κάποτε περιλαμβάνει και τον εαυτό. ( «δεν επιβαρύναμε τα κρατικά νοσοκομεία» ή «μεταφορά στεφάνων δόξης και τιμής» ή «επάνω σε σκοινιά για τα πλυμένα, σε πολυέλαιους, κολόνες, πλατείες Δημοσίου, κοινοβούλια, εκκλησίες – ακμάζουμε σε πρωθύστερους θανάτους, αφού εκεί νομοθετήσαμε τάξη και χαρές». Το χιούμορ όμως κατά τόπους ελαφραίνει το βάρος των αφηγήσεων. Εξ αιτίας της ελλειπτικότητάς της ίσως δεν είναι μια ποίηση για τους πολλούς (και μήπως γενικά με την ποίηση δεν συμβαίνει αυτό;), αλλά πολλές φορές την τέχνη δεν είναι ανάγκη να την καταλαβαίνει και να την εξηγεί κανείς ―ακόμα και στα πλαίσια ενός κριτικού σημειώματος― αλλά απλώς να την αισθάνεται. Γιατί οι λέξεις και ο τρόπος των συνδέσεών τους είναι φορείς ενέργειας και γνωρίζουν πώς να επιδρούν πάνω στην ψυχή. Εδώ θα θυμηθώ και έναν στίχο από το παλαιότερο βιβλίο της με τίτλο Μετάlipsi: «Από το ακατάληπτο προέρχεται η σοφία.» Το υποσυνείδητο μάς δείχνει τους δρόμους του για τη ζωή και για την τέχνη.
