Ο σφραγιδοποιός [Α΄]

τίποτα δεν θα χώριζε τον Κινέζο ζωγράφο από τον ποιητή
^{ΙΒ ΜΠΟΝΦΟΥΑ}

Καντώνα. Στην πολυσύχναστη, θορυβώδη οδό Χεπίνγκ-ξιλού, στο κέντρο της περιοχής Λιβάν. Έχει μπει για τα καλά ο χειμώνας. Επισκέπτομαι έναν εξηντάχρονο, φημισμένο σφραγιδοποιό, από τους τελευταίους που έχουν απομείνει μετά την εισβολή της μηχανής και στους χώρους της χειροποίητης σφραγίδας. Δεν άργησα, οι φίλοι με βοήθησαν να εντοπίσω το εργαστήριό του στον δεύτερο όροφο ενός ετοιμόρροπου τριώροφου οικήματος. Ένας από αυτούς με συνοδεύει. Γνωστός από παλιά, από τα τέλη της δεκαετίας του ‘80, τον είχα συναντήσει στην κινεζούπολη της Μελβούρνης, όταν υπηρετούσα εκεί ως Γενικός Πρόξενος. Είχαμε γίνει τότε κολλητοί για μεγάλο διάστημα. Ανεβαίνουμε τη στενή, παμπάλαια, ξύλινη σκάλα. Το κάθε σκαλί της με δυσκολία χωράει ολόκληρο το παπούτσι μου. Στηρίζομαι στον τοίχο και συνεχίζω. Το φως από το νέον άπλετο, διακρίνεις τα πάντα, τις φλέβες του χρόνου που διατρέχουν την φθαρμένη ταπετσαρία, τις λεπτομέρειες της ουράς του επιβλητικού παγωνιού στην δεξιά άκρη ενός σκονισμένου πίνακα, τα βουνά που ξετυλίγονται , που πολλαπλασιάζονται σ’ ένα απροσδιόριστο βάθος, τα καταλύματα των βοσκών, που χτίζονται εκεί, στη μέση του βλέμματος και σε πεισματική παράβαση των κανόνων της παραδοσιακής προοπτικής, πιο πάνω τους ατμούς των ορεινών πηγών, τα δέντρα, χαμηλότερα στα αριστερά, πιθανότατα κλαίουσες, που εξατμίζονται στην ομίχλη, τις καμπανούλες του βουδικού μοναστηριού, ως και τις στάλες της πρωινής βροχούλας πάνω στις κυριολεκτικές πεονίες, που ανθίζουν στο κάτω μέρος του υγρού τοπίου.
Το σφραγιδάκι με το ιδεόγραμμα-ταυτότητα του καλλιτέχνη δεν έχει σβήσει. Είναι μια πορφυρή ροζέτα, που μέσα στην υγρασία και την πολυκαιρία της λήθης, που θέλει να την αλλοιώσει, να την αφανίσει οριστικά, μαρτυρεί την ευχή του ζωγράφου να τον φανταστώ κάποια στιγμή άφωνο, να παρατηρεί κάτι που δεν θα μπορέσει ποτέ να το αποδώσει όπως ακριβώς το πρωτοαντίκρυσε. Δεν ματαιοπονεί, συμβιβάζεται στοχαστικά. Γι΄ αυτό όχι από ματαιοδοξία, αλλά από φρόνηση απαλλαγμένη από ακκισμούς, ο καλλιτέχνης δηλώνει τελικά ό, τι απλώνεται καθησυχαστικά μπροστά μου: ένα απατηλά ειδυλλιακό τοπίο, μιαν εξαίρετη για τα κριτήρια των άλλων καλλιγραφία, στη θέση μιας αμετάβατης απόλαυσης.
Η πόρτα είναι ανοικτή, κάποιος πελάτης ετοιμάζεται να φύγει. Πάνω από διακόσιες σφραγίδες από νεφρίτη, φίλντισι, ξύλο και όνυχα είναι απλωμένες στα χαμηλά τραπεζάκια. Και πλήθος δωράκια για παιδιά, τζιτζίκια σκαλισμένα σε ένα κομματάκι μπαμπού, πεταλούδες από χρωματιστά γυαλιά, κομμάτια ενός ανοιξιάτικου ουρανού, μικροσκοπικές βεντάλιες, που καθώς ανοίγουν αφήνουν να φανούν λιμπελούλες έτοιμες να πετάξουν, καρύδια με το τσόφλι τους γεμάτα από χαρούμενα πρόσωπα μοναχών, αλογάκια από ίασπι, χελωνίτσες από ελεφαντόδοντα, σκαραβαίοι από ξύλο ροδόδεντρου, κουτάκια καλυμμένα από μεταξωτό πανί, τα ανοίγεις κι ένα σκαθάρι γουργουρίζει απειλητικά.
Παρατηρώ τον μάστορα να δείχνει μια μοβ σφραγίδα, ίσως είναι αυτή που του παρήγγειλαν. Τα δάχτυλά του περιέρχονται αργά τις λείες επιφάνειες, που αντανακλούν νωχελικά το φως, κυλούν με προσοχή στις άψογα επεξεργασμένες, μαλακές γωνίες, στις στιλπνές πλευρές, στους πολύπλοκους σινικούς χαρακτήρες, εξηγώντας προφανώς την περίτεχνη ανάδειξη της γραφής μέσα από τη σκληρή ύλη του ημιπολύτιμου λίθου. Η αναμφισβήτητη απόδειξη της σύνδεσης των Κινέζων με μια αειθαλή αυτοκρατορία σκοτεινών και άλλο τόσο φωτεινών ουσιών, αυτό που θα αποκαλούσαμε συνοπτικά Φύση, είναι εδώ, σκαλισμένη σ’ ένα κομματάκι από το ιερό σώμα της Γης. Το σημαίνον ίχνος του Προσώπου στο διηνεκές, η θέληση του σκαλιστού λίθου κι η θέληση του κατόχου του είναι άρρηκτα συνυφασμένες. Σφραγίζω σημαίνει εν προκειμένω υπάρχω.

Είναι μια ιστορία που ξεκίνησε στην Κίνα τον εικοστό έβδομο αιώνα π. Χ, όταν η ανάθεση των υψηλών καθηκόντων του Κίτρινου Αυτοκράτορα, του μυθικού Χουάνγκ-τι, έγινε πανηγυρικά από τον Ουρανό, με την παράδοση μιας σφραγίδας – συμβόλου υπέρτατης εξουσίας επί της Γης. Αυτή είναι και η πρώτη, που μνημονεύουν τα σινικά αρχεία της σινικής φαντασίας. Του την επέδωσε μάλιστα ένας φτερωτός κίτρινος δράκος, πιστοποιώντας ευθέως την υπερκόσμια καταγωγή της. Κι από τότε η εγχάρακτη ταυτότητα, συνδέθηκε αναπόσπαστα με το άτομο, έγινε κομμάτι της εθνολογικής του υπόστασης. Μαζί με τα πινέλα, το μελάνι και το χαρτί αποτελεί τους περιώνυμους Τέσσερις θησαυρούς της μελέτης.
Η ενσωμάτωση του μυστηριακού στοιχείου του είναι σ’ ένα ρητό σωματίδιο, σε μια μικρή κιβωτό παράδοσης. Ιδού η ανέκκλητη παρουσία του Ουρανού στην ονοματοποιία της Γης. Κρατώ την σφραγίδα με τ’ όνομά μου σημαίνει συμμετέχω κατ΄ αρχάς στην παλαιότητα των θαυμάτων. Η σφραγίδα είναι από μια άλλη σκοπιά το σταθερό στοιχείο, η ένυλη μαρτυρία της αρχαίας, ζωοποιού πνευματικότητας.

Βonnefoy Yves, H παρουσία και η εικόνα και άλλα δοκίμια για την ποίηση, μετάφραση – σημειώσεις – επίμετρο Θανάσης Χατζόπουλος, Πόλις 2005