Το μέλλον του βιβλίου & το βιβλίο του μέλλοντος

Κά­θε συ­ζή­τη­ση για το μέλ­λον του βι­βλί­ου ασφα­λώς συ­νι­στά συ­ζή­τη­ση για το βι­βλίο του μέλ­λο­ντος. Όπως άλ­λω­στε γνω­ρί­ζουν οι ανα­γνώ­στες της ποί­η­σης και κά­θε εί­δους δη­μιουρ­γί­ας, ακό­μη και όταν αυ­τό δεν το συ­νει­δη­το­ποιούν οι ίδιοι οι δη­μιουρ­γοί, όλα υπάρ­χουν για να κα­τα­λή­ξουν σε ένα βι­βλίο, σύμ­φω­να με την επι­γραμ­μα­τι­κή δια­τύ­πω­ση του Μαλ­λαρ­μέ. Τα πά­ντα κα­τα­λή­γουν, θα έλε­γα, στο ίδιο κε­φά­λι του κά­θε ανα­γνώ­στη, κα­θώς συ­γκρο­τεί το δι­κό του ιδα­νι­κό βι­βλίο. Απο­τυ­πώ­νο­ντας με τον εκά­στο­τε εφι­κτό τρό­πο ση­μεία της γρα­φής, τη δια­δι­κα­σία αυ­τή στη­ρί­ζει το υλι­κό βι­βλίο, το οποίο απο­τε­λεί μια αρ­χαία τε­χνο­λο­γία που επι­χει­ρεί να απε­λευ­θε­ρώ­σει το μέλ­λον αιχ­μα­λω­τί­ζο­ντας εντός του πλαι­σί­ου του το πα­ρελ­θόν, έστω και αν συ­χνά συμ­βαί­νει το αντί­στρο­φο, αιχ­μα­λω­τί­ζο­ντας το μέλ­λον στο πα­ρελ­θόν.
Πρό­κει­ται για μια προ­ο­πτι­κή που φυ­σι­κά προ­κα­λεί ανη­συ­χί­ες και προσ­δο­κί­ες, με τις οποί­ες διαρ­κώς συν­δέ­ε­ται το μέλ­λον. Ανη­συ­χώ­ντας για το χει­ρό­τε­ρο και προσ­δο­κώ­ντας το κα­λύ­τε­ρο, όπως όλα τα μελ­λο­ντο­στρα­φή όντα, οι άν­θρω­ποι επι­χει­ρούν μία επί του πα­ρό­ντος σύ­ζευ­ξη όσων συ­γκρα­τούν από το πα­ρελ­θόν με όσα υπο­θέ­τουν ότι μπο­ρεί να συμ­βούν στο μέλ­λον. Κα­θώς οι συ­ζεύ­ξεις αυ­τές με­ταλ­λάσ­σο­νται λό­γω εξω­γε­νών και εσω­γε­νών πα­ρα­γό­ντων, κά­τι εκ πρώ­της όψε­ως πα­ρά­δο­ξο φαί­νε­ται να συμ­βαί­νει. Επι­διώ­κο­ντας να επι­δρά­σουν στα μέλ­λο­ντα, οι άν­θρω­ποι κα­τα­λή­γουν να αλ­λά­ζουν το πα­ρελ­θόν. Αυ­τό ισχύ­ει για τα βι­βλία, που απο­θη­σαυ­ρί­ζουν όσα δια­πι­στώ­σα­με ή φα­ντα­στή­κα­με πα­λαιό­τε­ρα και τώ­ρα έρ­χο­νται, σε δια­φο­ρε­τι­κές συν­θή­κες, να φω­τί­σουν και να σκιά­σουν το τι εν­δέ­χε­ται να ακο­λου­θή­σει, το οποίο πα­ρα­μέ­νο­ντας άδη­λο οδη­γεί σε ανα­δια­τυ­πώ­σεις του τι προη­γή­θη­κε. Με άλ­λα λό­για, αλ­λά­ζου­με το πα­ρελ­θόν επι­διώ­κο­ντας να αλ­λά­ξου­με το μέλ­λον. Η δια­δι­κα­σία αυ­τή ονο­μά­ζε­ται πο­λι­τι­σμός. Ονο­μά­ζε­ται ιστο­ρία.

Ηλε­κτρο­νι­κό & έντυ­πο βι­βλίο

Στην εν προ­κει­μέ­νω συ­γκυ­ρία, ο προ­βλη­μα­τι­σμός επι­κε­ντρώ­νε­ται στη σχέ­ση με­τα­ξύ ηλε­κτρο­νι­κού και έντυ­που βι­βλί­ου. Γε­γο­νός εί­ναι ότι, ήδη από τα τέ­λη του προη­γού­με­νου αιώ­να, βιώ­νου­με μια ψη­φια­κή ή ηλε­κτρο­νι­κή επα­νά­στα­ση, με ανυ­πο­λό­γι­στες ακό­μη συ­νέ­πειες, όπου συν­δυά­ζο­νται νέ­ες τε­χνο­λο­γί­ες πα­ρα­γω­γής, κυ­κλο­φο­ρί­ας και κα­τα­νά­λω­σης σε πολ­λά εμπλε­κό­με­να πε­δία, από τους προ­σω­πι­κούς υπο­λο­γι­στές και την ψη­φιο­ποί­η­ση αρ­χεί­ων έως την τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη και την κα­θιέ­ρω­ση του δια­δι­κτύ­ου ως πα­γκό­σμιου ιστού επι­κοι­νω­νί­ας, που επί της κοι­νω­νί­ας συν­δέ­ει, διεισ­δύ­ει και με­τα­σχη­μα­τί­ζει πα­λαιές συ­νή­θειες σε με­τα-νε­ω­τε­ρι­κές πρα­κτι­κές – αυ­το­νό­η­τες για νε­ό­τε­ρους και ανό­η­τες για αρ­χαιό­τε­ρους, που εκ­φρά­ζουν έτσι τις δυ­σκο­λί­ες προ­σαρ­μο­γής που αντι­με­τω­πί­ζουν.
Προ­φα­νώς δεν πρό­κει­ται για αντι­στρέ­ψι­μη δια­δι­κα­σία. Οι επα­να­στά­σεις δεν αντι­στρέ­φο­νται, αλ­λά κω­λύ­ο­νται και απο­τυγ­χά­νουν σε σχέ­ση με απώ­τε­ρες επι­διώ­ξεις τους, που απο­κα­θη­λώ­νο­νται ως εσχα­το­λο­γι­κές προσ­δο­κί­ες, δη­μιουρ­γώ­ντας εντού­τοις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για μια επό­με­νη φά­ση ή μια με­τα­γε­νέ­στε­ρη επα­νά­στα­ση, κα­θώς μέ­σα από ρή­ξεις και ασυ­νέ­χειες συ­νε­χί­ζε­ται η ιστο­ρία των ατό­μων, των αν­θρώ­πι­νων ομά­δων και του κό­σμου.
Αν αυ­τό ήταν όλο, θα έπρε­πε να συ­ναι­νέ­σου­με με όσους θριαμ­βο­λο­γούν ή μοι­ρο­λο­γούν – εν πα­ραλ­λή­λω στά­σεις που ωστό­σο συ­γκλί­νουν, όπως οι πα­ράλ­λη­λοι σε με­τευ­κλεί­δειες γε­ω­με­τρί­ες – για την εν τέ­λει, αν όχι ήδη, επι­κρά­τη­ση του ηλε­κτρο­νι­κού βι­βλί­ου, χω­ρίς όμως να λαμ­βά­νουν επαρ­κώς υπό­ψη τους τις συν­θή­κες στις οποί­ες προ­χω­ρεί και σκα­λώ­νει η πε­ριώ­νυ­μη εξέ­γερ­ση των ηλε­κτρο­νί­ων. Αντι­θέ­τως, με­τα­ξύ όσων χρειά­ζε­ται να υπεν­θυ­μι­στούν συ­γκα­τα­λέ­γο­νται προ­γε­νέ­στε­ρες επα­να­στά­σεις που δια­μόρ­φω­σαν προ­ϋ­πο­θέ­σεις για την ανά­δει­ξη του βι­βλί­ου στη μορ­φή που γνω­ρί­ζου­με, η οποία συ­νε­χί­ζει να επι­κρα­τεί, όχι μό­νο στη χώ­ρα μας, αλ­λά διε­θνώς, δη­λα­δή σε έντυ­πη μορ­φή.

«Τρί­γω­νο της ανά­γνω­σης», επα­να­στά­σεις της γρα­φής & της τυ­πο­γρα­φί­ας

Για να υπάρ­χουν βι­βλία χρειά­ζο­νται συγ­γρα­φείς. Για να υπάρ­χουν βι­βλία χρειά­ζο­νται συ­ντε­λε­στές δη­μιουρ­γί­ας, πα­ρα­γω­γής και κυ­κλο­φο­ρί­ας τους, όπως ιδί­ως πα­ρά­γο­ντες άμε­σης πα­ρα­γω­γής και εκ­δό­τες, με­τα­φρα­στές, ει­κο­νο­γρά­φοι και επι­με­λη­τές, βι­βλιο­πώ­λες, βι­βλιο­θη­κο­νό­μοι. Για να υπάρ­χουν βι­βλία χρειά­ζο­νται ανα­γνώ­στες. Το νε­ω­τε­ρι­κό αυ­τό «τρί­γω­νο της ανά­γνω­σης», όπως το ονο­μά­ζω, σύμ­φω­να με το οποίο το βι­βλίο εί­ναι η συ­νά­ντη­ση του ανα­γνώ­στη με τον συγ­γρα­φέα και τους άλ­λους συ­ντε­λε­στές του, προ­ϋ­πο­θέ­τει την επα­νά­στα­ση της γρα­φής και την επα­νά­στα­ση της τυ­πο­γρα­φί­ας.
Η  επι­νό­η­ση της γρα­φής συ­νι­στά μια αρ­χή της ιστο­ρί­ας του αν­θρώ­που, κα­θώς δια­κρί­νε­ται από την προϊ­στο­ρία του, στον βαθ­μό που οι ιστο­ρι­κές πη­γές ταυ­τί­ζο­νται με γρα­πτές πη­γές. Απο­τε­λεί επί­σης, θα έλε­γα, ένα ση­μείο μη­δέν της ιστο­ρί­ας της εξα­το­μί­κευ­σης, δη­λα­δή της ιστο­ρι­κό­τη­τας κά­θε ατό­μου, στο οποίο έχει επι­τρα­πεί και επι­βλη­θεί η επί­κτη­τη δε­ξιό­τη­τα τού να γρά­φει, με τρό­πο που να θε­ω­ρεί την επι­τη­δειό­τη­τα αυ­τή απο­λύ­τως φυ­σι­κή.
Η με­τε­ξέ­λι­ξη και κα­θιέ­ρω­ση στην Ευ­ρώ­πη της κι­νε­ζι­κής έμπνευ­σης τε­χνο­λο­γί­ας της τυ­πο­γρα­φί­ας με τη σει­ρά της προ­κα­λεί και προ­ϋ­πο­θέ­τει την εξά­λει­ψη του αναλ­φα­βη­τι­σμού και την πρα­κτι­κή ανα­γω­γή σε ατο­μι­κή υπό­θε­ση, βά­σα­νο και από­λαυ­ση ενός θε­ω­ρη­τι­κά συλ­λο­γι­κού αγα­θού όπως η ανά­γνω­ση. Γρα­φή και ανά­γνω­ση έρ­χο­νται να συ­να­ντη­θούν στο βι­βλίο, στο τρί­γω­νο αυ­τό της αρε­τής και της αμαρ­τί­ας, με την προ­χρι­στια­νι­κή, αλ­λά και με­τα-αρ­χαιο­ελ­λη­νι­κή ση­μα­σία της λέ­ξης.
Η έκ­δο­ση βι­βλί­ων, φυλ­λα­δί­ων, πε­ριο­δι­κών εκ­δό­σε­ων και εφη­με­ρί­δων διαρ­κώς συν­δέ­ε­ται με την απα­γό­ρευ­σή τους. Σε μα­ζι­κή κυ­κλο­φο­ρία, ο γρα­πτός λό­γος αμ­φι­σβη­τεί αυ­θε­ντία και εξου­σία, τις οποί­ες ταυ­τό­χρο­να σε άλ­λες εκ­δο­χές του υπη­ρε­τεί. Πρό­κει­ται για τρο­πή και ανα­τρο­πή. Κα­τά τρό­πο οξύ­μω­ρο, τα (εκ φύ­σε­ως συ­ντη­ρη­τι­κά, εφό­σον προ­οι­κο­νο­μούν συ­ντή­ρη­ση για τη δη­μιουρ­γία και ύπαρ­ξή τους) βι­βλία επί­σης συ­ντη­ρούν σπί­θες κά­θε εί­δους ανα­στα­τι­κής ανά­φλε­ξης, την έντα­ση της οποί­ας τρο­φο­δο­τούν ενώ ρί­χνο­νται στην πυ­ρά της λο­γο­κρι­σί­ας, του κα­θω­σπρε­πι­σμού και της αδια­φο­ρί­ας. Το βι­βλίο κα­θί­στα­ται τα­λι­σμα­νι­κό έμ­βλη­μα σύ­γκρου­σης συ­νε­χώς ανα­βιώ­νο­ντας τη μα­γεία της ανά­γνω­σης και της γρα­φής.
Όλα αυ­τά μπο­ρού­με να τα δια­βά­σου­με σε βι­βλία: σε χει­ρό­γρα­φους κλα­σι­κούς κυ­λίν­δρους και σε κώ­δι­κες σε κα­τερ­γα­σμέ­νο πά­πυ­ρο, σε πολ­λές και δια­φο­ρε­τι­κές επι­φά­νειες κα­τα­γρα­φής πριν κα­θιε­ρω­θεί το χαρ­τί, σε αλ­φα­βη­τι­κές και μη αλ­φα­βη­τι­κές γλώσ­σες, σε συλ­λο­γές τους στην Αθή­να, όταν ήταν αρ­χαία πρω­τεύ­ου­σα του βι­βλί­ου, σε βι­βλιο­θή­κες της αρ­χαιό­τη­τας και αρ­γό­τε­ρα στα δώ­μα­τα του Πα­τριάρ­χη Φω­τί­ου και άλ­λων.

Μπο­ρεί να εκλεί­ψει το έντυ­πο βι­βλίο όπως εξέ­λι­πε το χει­ρό­γρα­φο;

Θυ­μί­ζο­ντας κρί­σι­μες με­τα­βά­σεις – από τον προ­φο­ρι­κό στον γρα­πτό λό­γο, από διά­σπαρ­τες επι­φά­νειες κα­τα­γρα­φής στη συ­γκέ­ντρω­ση υλι­κού σε ένα βι­βλίο, από τον πά­πυ­ρο στο χαρ­τί, από το χει­ρό­γρα­φο στο έντυ­πο, από πα­ρα­δο­σια­κές σε σύγ­χρο­νες μορ­φές τυ­πο­γρα­φί­ας, από το σκλη­ρό­δε­το στο χαρ­τό­δε­το βι­βλίο τσέ­πης – εί­ναι επί­σης ένας τρό­πος να ανα­ρω­τη­θού­με αν κά­ποιες από αυ­τές υπήρ­ξαν εξί­σου ή και πιο ση­μα­ντι­κές από τη με­τά­βα­ση από το έντυ­πο στο ηλε­κτρο­νι­κό βι­βλίο, απο­κα­θι­στώ­ντας έτσι την απα­ραί­τη­τη συ­γκρι­τι­κή και δια­χρο­νι­κή προ­ο­πτι­κή που απου­σιά­ζει από πολ­λές συ­ζη­τή­σεις. Μπο­ρεί άρα­γε να εκλεί­ψει το τυ­πω­μέ­νο βι­βλίο με τον ίδιο τρό­πο που εξέ­λι­πε το χει­ρό­γρα­φο, στον βαθ­μό που εξέ­λι­πε;
Χρή­σι­μο και ευ­χά­ρι­στο θα ήταν επί­σης να συ­γκρα­τη­θεί ο διαρ­κώς χα­ρι­τω­μέ­νος χα­ρα­κτή­ρας του βι­βλί­ου, ενός ελ­λη­νι­κού υπο­κο­ρι­στι­κού της Βύ­βλου, με ύψι­λον και εν συ­νε­χεία με ιώ­τα και εν συ­νε­χεία ενός ιε­ρού βι­βλί­ου και σε άλ­λες γλώσ­σες της σύγ­χρο­νης Βα­βέλ, τις οποί­ες, αν γνω­ρί­ζεις, κα­τά κά­ποιον τρό­πο γνω­ρί­ζεις και ελ­λη­νι­κά, ακό­μη και αν δεν ισχύ­ει το αντί­στρο­φο. Εξαρ­χής ανα­δει­κνύ­ε­ται η ιε­ρό­τη­τα και κα­τά συ­νέ­πεια βλα­σφη­μία της γρα­φής. Λες και αυ­το­σαρ­κά­ζε­ται το βι­βλίο, με τον αυ­το­σαρ­κα­σμό που επι­βάλ­λε­ται για όσους δεν επι­θυ­μούν από τη σο­βα­ρό­τη­τα να εκ­πέ­σουν στη σο­βα­ρο­φά­νεια.
Δεν πει­ρά­ζει αν ανη­συ­χού­με για το μέλ­λον του βι­βλί­ου, εφό­σον η ανη­συ­χία αυ­τή αυ­ξά­νει την ανα­γνω­σι­μό­τη­τα ή έστω τις πω­λή­σεις και τον δα­νει­σμό βι­βλί­ων, με τρό­πο αντί­στοι­χο του πώς εξω­λο­γο­τε­χνι­κά κί­νη­τρα οδη­γούν νέ­ους ανα­γνώ­στες στη λο­γο­τε­χνία. Πει­ρά­ζει όμως αν πα­ρό­μοια ανη­συ­χία για το μέλ­λον του βι­βλί­ου προ­κα­λεί τύ­φλω­ση σε σχέ­ση με το ποιο εν­δέ­χε­ται να εί­ναι το βι­βλίο του μέλ­λο­ντος. Ας ανη­συ­χού­με με τον ίδιο τρό­πο που δεν πει­ρά­ζει αν ανη­συ­χού­με για τα ελ­λη­νι­κά, ερε­θί­ζο­ντας έτσι το εν­δια­φέ­ρον για τη γλώσ­σα, ενώ πα­ράλ­λη­λα ανα­γνω­ρί­ζο­ντας ότι τα ελ­λη­νι­κά κα­λά κρα­τούν για όσους έχουν ή θα έχουν την τύ­χη να τα μι­λούν, να τα δια­βά­ζουν και να τα γρά­φουν.
Για να κα­θιε­ρω­θεί και να επι­κρα­τή­σει το έντυ­πο βι­βλίο στις μορ­φές που γνω­ρί­ζου­με προη­γή­θη­καν θε­με­λιώ­δεις αλ­λα­γές και επα­να­στά­σεις και μα­κρά πε­ρί­ο­δος πριν εμπε­δω­θούν τα απο­τε­λέ­σμα­τά τους, που δεν πρό­κει­ται να ανα­τρα­πούν χω­ρίς αντι­στά­σεις στη διάρ­κεια της δι­κής μας ζω­ής. Επι­πλέ­ον, το βι­βλίο ως αντι­κεί­με­νο και εμπό­ρευ­μα επι­τρέ­πει μια φε­τι­χι­στι­κή σχέ­ση μα­ζί του. Όσοι πράγ­μα­τι δια­βά­ζουν θα μπο­ρού­σαν για ώρες να πε­ρι­γρά­φουν την κι­νη­το­ποί­η­ση της αφής που προ­κα­λούν τα τυ­πω­μέ­να βι­βλία, τη μυ­ρω­διά των σε­λί­δων τους ή και τη γεύ­ση τους ακό­μη, το τι σου ψι­θυ­ρί­ζουν κα­θώς ξε­φυλ­λί­ζο­νται, πλη­ρώ­νο­ντας το οπτι­κό πε­δίο. Σε δια­φο­ρε­τι­κή κλί­μα­κα, αυ­τό ισχύ­ει και με άλ­λες τε­χνο­λο­γί­ες, όπως στην πε­ρί­πτω­ση της ανα­βί­ω­σης του βι­νυ­λί­ου.

Συ­νέ­χεια στην οθό­νη: πνευ­μα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα & συν­θή­κες εχθρα­να­γνω­σί­ας

Ευ­κο­λό­τε­ρο για το ηλε­κτρο­νι­κό βι­βλίο εί­ναι να κυ­ριαρ­χή­σει στον χώ­ρο των επι­στη­μο­νι­κών, εκ­παι­δευ­τι­κών και ενη­με­ρω­τι­κών εκ­δό­σε­ων, των βι­βλί­ων που δια­βά­ζο­νται εν κι­νή­σει, σε τα­ξί­δια ή επί τρο­χά­δην, των βι­βλί­ων γνώ­σε­ων και εγκυ­κλο­παι­δειών, σε συ­νάρ­τη­ση πά­ντο­τε με αυ­ξα­νό­με­νες δυ­να­τό­τη­τες ηλε­κτρο­νι­κής ανα­ζή­τη­σης, δια­δι­κτυα­κών πα­ρα­πο­μπών και ακου­στι­κής πρό­σλη­ψης. Οι εξε­λί­ξεις αυ­τές συν­δέ­ο­νται επί­σης με την έκ­βα­ση μιας μά­χης επι­κρά­τη­σης ανά­με­σα στις τρεις σή­με­ρα κυ­ρί­αρ­χες ηλε­κτρο­νι­κές πλατ­φόρ­μες πρό­σβα­σης, δη­λα­δή την οθό­νη του κι­νη­τού τη­λε­φώ­νου, την οθό­νη του ηλε­κτρο­νι­κού υπο­λο­γι­στή και την οθό­νη της τη­λε­ό­ρα­σης.
Σε επο­χή που επι­θέ­σεις στον κυ­βερ­νο­χώ­ρο πολ­λα­πλα­σιά­ζο­νται, ηλε­κτρο­λό­γοι και άλ­λοι δια­φω­τι­στές και υπε­ρα­σπι­στές της ελευ­θε­ρί­ας της έκ­φρα­σης ας γρη­γο­ρούν. Γε­γο­νός πα­ρα­μέ­νει ότι η ελευ­θε­ρία του λό­γου δεν μπο­ρεί να ταυ­τί­ζε­ται με μια ηλε­κτρο­νι­κή ζού­γκλα, κα­θώς η νο­μο­λο­γία και μια ηλε­κτρο­νι­κή ηθι­κή κα­τα­φα­νώς υστε­ρούν. Σε πε­ρι­βάλ­λον υστέ­ρη­σης των πνευ­μα­τι­κών δι­καιω­μά­των, θε­σμι­κοί φο­ρείς οφεί­λουν να χαι­ρε­τί­ζουν εξε­λί­ξεις όπως η Ευ­ρω­παϊ­κή Οδη­γία για τα πνευ­μα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα στο δια­δί­κτυο, η δια­βού­λευ­ση για τη δη­μιουρ­γία Ορ­γα­νι­σμού για το βι­βλίο στην Ελ­λά­δα, η επα­να­φο­ρά της ενιαί­ας τι­μής βι­βλί­ου, ρυθ­μί­σεις για το Δι­καί­ω­μα Δη­μό­σιου Δα­νει­σμού που ανα­μέ­νο­νται και ενι­σχυ­τι­κές για βι­βλιο­θή­κες ενέρ­γειες. Μή­πως ήρ­θε η ώρα να υιο­θε­τη­θεί κα­θε­στώς φο­ρο­λο­γι­κών και άλ­λων κι­νή­τρων για δη­μιουρ­γούς – Έλ­λη­νες και ξέ­νους που θα ήθε­λαν να μπο­ρούν να δη­μιουρ­γούν δια­μέ­νο­ντας στην Ελ­λά­δα;
Στις ση­με­ρι­νές συν­θή­κες εχθρα­να­γνω­σί­ας, όπως έχω ανα­γκα­στεί να τις απο­κα­λέ­σω, απα­ραί­τη­το εί­ναι επί­σης να ανα­δει­κνύ­ε­ται το γε­γο­νός ότι οι Έλ­λη­νες υπήρ­ξαν άν­θρω­ποι του βι­βλί­ου. Στο φως του Ομή­ρου έγι­ναν άν­θρω­ποι. Έγι­ναν Έλ­λη­νες. Έστω εξό­ρι­στο από την πο­λι­τεία του Πλά­τω­να, τον Όμη­ρο κου­βα­λού­σε μα­ζί του εκεί­νος ο μα­θη­τής του Αρι­στο­τέ­λη, που θε­με­λί­ω­σε την Αλε­ξάν­δρεια, πνευ­μα­τι­κό φά­ρο με το Μου­σείο και τη Βι­βλιο­θή­κη και εμ­βλη­μα­τι­κό γε­γο­νός την κα­τα­στρο­φή των βι­βλί­ων της.
«Συγ­γρα­φέ­ας του Φα­ρε­νάιτ 451», θερ­μο­κρα­σία στην οποία καί­γε­ται το χαρ­τί και τί­τλος του βι­βλί­ου του για μια κοι­νω­νία που διώ­κει τα βι­βλία, γρά­φει η επι­τά­φια πλά­κα του Ρέι Μπράντ­μπε­ρι. Βι­βλία που έχουν χα­θεί, βι­βλία που ίσως δεν άξι­ζαν να σω­θούν, βι­βλία επι­κίν­δυ­να για εκεί­νους που τα κα­τέ­στρε­ψαν, βι­βλία που χά­θη­καν ως πα­ρά­πλευ­ρες απώ­λειες σε άλ­λες κα­τα­στρο­φές, βι­βλία που δεν πρό­λα­βαν να έχουν γρα­φεί: Τι χώ­ρο θα απαι­τού­σαν στη βι­βλιο­θή­κη του Μπόρ­χες; Μό­νον ένα τέ­ταρ­το δια­σώ­ζο­νται από πε­ρί­που 15 χι­λιά­δες τό­μους, πε­ρι­λή­ψεις των οποί­ων υπάρ­χουν στο δύο χι­λιά­δων σε­λί­δων χει­ρό­γρα­φο «Βι­βλίο των επι­το­μών», που εί­χε ανα­θέ­σει να συ­ντά­ξουν στις αρ­χές του 16^ου αιώ­να ο νό­θος γιος του Χρι­στό­φο­ρου Κο­λόμ­βου Hernando Colón, φι­λο­δο­ξία του οποί­ου ήταν να δη­μιουρ­γή­σει τη με­γα­λύ­τε­ρη βι­βλιο­θή­κη της επο­χής του. Τρια­κό­σια πε­νή­ντα χρό­νια με­τά την τε­λευ­ταία φο­ρά που ανα­φέρ­θη­κε στην Ισπα­νία, το χει­ρό­γρα­φο βρέ­θη­κε στα αρ­χεία Ισλαν­δού συγ­γρα­φέα, τα οποία εί­χε δω­ρί­σει το 1730 στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Κο­πεγ­χά­γης.
Δύο χρό­νια πριν συ­μπλη­ρω­θούν δια­κό­σια από το 1821, ας υπεν­θυ­μι­στεί ότι ντε­λι­κά­τος ερα­στής των βι­βλί­ων και χαρ­το­γρά­φος του μέλ­λο­ντός μας υπήρ­ξε και ο Ρή­γας Φε­ραί­ος, πριν τη δρά­ση του ανα­κό­ψουν άρ­χο­ντες της Βιέν­νης, πό­λης όπου τυ­πώ­θη­καν σπου­δαία ελ­λη­νι­κά βι­βλία και πα­τρί­δας του πα­τέ­ρα της ψυ­χα­νά­λυ­σης που ανα­βί­ω­σε την ελ­λη­νι­κή μυ­θο­λο­γία.

Νο­σταλ­γία της ανά­γνω­σης & οι­καλ­γία της γρα­φής

Το μέλ­λον του βι­βλί­ου και το βι­βλίο του μέλ­λο­ντος εί­ναι δύο όψεις του ιδί­ου νο­μί­σμα­τος, νο­μί­ζω. Από τα βι­βλία γνω­ρί­ζου­με ότι το μέλ­λον εί­ναι άδη­λο, αλ­λά αυ­τό, ακό­μη και αν εί­ναι το μό­νο που γνω­ρί­ζου­με, εμπε­ριέ­χε­ται στα βι­βλία. Χρειά­ζε­ται βέ­βαια να τα δια­βά­ζου­με. Και εί­ναι δύ­σκο­λο βι­βλίο να δια­βά­σου­με το μέλ­λον. Η επα­νά­στα­ση της γρα­φής και της ανά­γνω­σης συ­νι­στούν μια διαρ­κή επα­νά­στα­ση, μια υπό­σχε­ση ελευ­θε­ρί­ας. Η νο­σταλ­γία για το μέλ­λον και η οι­καλ­γία, ο πό­νος που προ­κα­λεί το σπί­τι και ο τό­πος σου που πα­ρέρ­χο­νται, συ­νι­στούν μια δια­σταύ­ρω­ση όπου κρί­νε­ται το πα­ρόν.
Το βι­βλίο απο­τε­λεί κο­ρυ­φαίο τε­χνο­λο­γι­κό επί­τευγ­μα του αν­θρώ­που. Χρειά­στη­κε και­ρός για να επι­κρα­τή­σει και δεν πρό­κει­ται να χα­θεί. Ίσως οι πιο ση­μα­ντι­κοί από τους εχθρούς του στις Δυ­τι­κές κοι­νω­νί­ες σή­με­ρα εί­ναι η άγνοια και η αδια­φο­ρία. Όλοι βέ­βαια λέ­νε ότι μια ει­κό­να ισο­δυ­να­μεί με χί­λιες λέ­ξεις. Εγώ επι­μέ­νω να θυ­μί­ζω ότι μια λέ­ξη ισο­δυ­να­μεί με χί­λιες ει­κό­νες.

Ση­μειώ­σεις για μια «ανοι­χτή συ­ζή­τη­ση για το μέλ­λον του βι­βλί­ου», που διορ­γα­νώ­θη­κε από τις εκ­δό­σεις Gutenberg στο Μέ­γα­ρο Μου­σι­κής (16.4.19), υπό την αι­γί­δα και πα­ρό­ντος του Προ­έ­δρου της Δη­μο­κρα­τί­ας, στην οποία συμ­με­τεί­χαν: Μα­νό­λης Κορ­ρές (Πρό­ε­δρος της Τά­ξης των Γραμ­μά­των και Κα­λών Τε­χνών της Ακα­δη­μί­ας Αθη­νών), Γιώρ­γος Χου­λιά­ρας (Πρό­ε­δρος Εται­ρεί­ας Συγ­γρα­φέ­ων), Αντώ­νης Κα­ρα­τζάς (Πρό­ε­δρος ΟΣ­ΔΕΛ, εκ­δό­σεις Νο­μι­κή Βι­βλιο­θή­κη), Γε­ώρ­γιος Γιαν­να­κό­που­λος (Πρό­ε­δρος Τμή­μα­τος Αρ­χειο­νο­μί­ας, Βι­βλιο­θη­κο­νο­μί­ας και Συ­στη­μά­των Πλη­ρο­φο­ρι­κής Πα­νε­πι­στη­μί­ου Δυ­τι­κής Ατ­τι­κής), Άν­να Κα­ρα­κα­τσού­λη (Ανα­πλ. Κα­θη­γή­τρια Τμή­μα­τος Θε­α­τρι­κών Σπου­δών ΕΚ­ΠΑ), Αρ­γύ­ρης Κα­στα­νιώ­της (εκ­δό­της), Σταύ­ρος Πε­τσό­που­λος (εκ­δό­της) και Γιώρ­γος Ε. Δαρ­δα­νός (εκ­δό­της). Διά­βα­σε η ηθο­ποιός Αμα­λία Αρ­σέ­νη. Συ­ντό­νι­σε ο δη­μο­σιο­γρά­φος Παύ­λος Τσί­μας. Η συ­ζή­τη­ση προ­έ­κυ­ψε σε σχέ­ση με μια εξαι­ρε­τι­κή έκ­δο­ση συλ­λο­γής κει­μέ­νων, που επι­με­λή­θη­κε ο Γιώρ­γος Ε. Δαρ­δα­νός, με τί­τλο «Σε­λί­δες στην οθό­νη ή σε χαρ­τί; (Το μέλ­λον της ανά­γνω­σης)», Β΄ συ­μπλη­ρω­μέ­νη έκ­δο­ση (εκ­δό­σεις Gutenberg, 2019).