Η πύλη του χρόνου: Χτίζοντας ένα εργαστήριο δημιουργικής γραφής για παιδιά δημοτικού, με ήρωα τον Νίκο Καζαντζάκη.

Η χρήση μορφών τέχνης (όπως είναι και ο λόγος) στην εκπαίδευση μπορεί ως μια διαφορετική εκπαιδευτική τεχνική να φανεί –κάτω από συγκεκριμένες διαδικασίες– χρήσιμη, καθώς τα παιδιά αποκτούν τη γνώση ενώ εκφράζονται, και αντίστροφα. Οι μαθητές μπορούν στο πλαίσιο αυτό να διευρύνουν το πεδίο αντίληψής τους, να αναγνωρίσουν καινούριες δυνατότητες και κυρίως να επικοινωνούν (Μπλιώνης, 2009).
Ένα καίριο σημείο στο σχεδιασμό κάθε εκπαιδευτικής παρέμβασης είναι το περιεχόμενό της να ενδιαφέρει και να διεγείρει την περιέργεια των μαθητών. Στο σημείο αυτό προνομιακή θέση κατέχει το περιβάλλον, ανθρωπογενές και φυσικό. Ειδικότερα το ανθρωπογενές περιβάλλον με όλα τα στοιχεία ιστορίας, πολιτισμού και ανθρώπινης δημιουργίας/παρέμβασης που περιλαμβάνει, αποτελεί ένα πεδίο δράσης που συνδέει αβίαστα τη γνώση με την εμπειρία και το συναίσθημα.
Η δημιουργική γραφή μπορεί να προσφέρει μια σειρά από πλεονεκτήματα στους μαθητές, όπως την ενίσχυση της φαντασίας, της κριτικής σκέψης και της αυτοέκφρασης. Επιπλέον, μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες και να αποκτήσουν μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση της γλώσσας.
Ο ήρωας, το σκηνικό, η δράση ενσαρκώνονται μέσα από δομημένες ασκήσεις δημιουργικής γραφής και οι εμπλεκόμενοι/ες αποκτούν βιωματικά μια ενορατική και διανοητική κατανόηση των λειτουργιών του λόγου (Βασιλάκη & Γιαννακουδάκης, 2009: 17).

Η δημιουργική γραφή μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν τις ακόλουθες δεξιότητες:
Φαντασία: η δημιουργική γραφή απαιτεί από τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους για να δημιουργήσουν νέες ιστορίες και χαρακτήρες.
Κριτική σκέψη: η δημιουργική γραφή απαιτεί από τους μαθητές να σκέφτονται έξω από το κουτί και να πειραματίζονται με νέες ιδέες.
Αυτοέκφραση: η δημιουργική γραφή μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους με έναν δημιουργικό τρόπο.
Γλωσσικές δεξιότητες: η δημιουργική γραφή μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες, όπως το λεξιλόγιο, την γραμματική και τη σύνταξη.
Κατανόηση της γλώσσας: η δημιουργική γραφή μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση της γλώσσας, καθώς μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη γλώσσα με έναν δημιουργικό και αποτελεσματικό τρόπο.
Ως στόχος του εργαστηρίου Δημιουργικής Γραφής ήταν η δημιουργία μιας πρωτότυπης ιστορίας/ παραμυθιού όπου ίχνη της πόλης του Ηρακλείου και του Ν. Καζαντζάκη θα συνυφαίνονται δημιουργικά, με τίτλο «Ηράκλειο, Η Πύλη του Χρόνου».

Στοιχεία της δράσης:
Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Δράσεις Προβολής και Δικτύωσης ΟΣΑΑ Δήμου Ηρακλείου», Ολοκληρωμένο Σχέδιο Αστικής Ανάπτυξης (ΟΣΑΑ) Ηρακλείου «Ηράκλειο κάθε βήμα ... ένα ταξίδι στην Ιστορία» στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κρήτης & Νήσων Αιγαίου 2007-2013» της προγραμματικής περιόδου «ΕΣΠΑ 2007-2013» με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).
Υλοποίηση Πράξης: Τμήμα Προστασίας & Ανάδειξης Παλιάς Πόλης, Οικιστικών Συνόλων & Ενετικών Τειχών, Δ/νση Τεχνικών Έργων & Μελετών.

Συντελεστές Δράσης:
8ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου. Τάξεις: Γ΄ – ΣΤ΄.
Υπεύθυνοι Εκπαιδευτικοί: 1ο τμήμα, Γαραζανάκη Ελένη & Βλαχάκη Αγγελική και 2ο τμήμα, Κυρλάκη Μανουέλα.
Διευθύντρια Σχολείου: Θωμία Καραμάνου
Σκίτσα: Νικόλας Στεφαδούρος
Διοργάνωση εργαστηρίου, επιμέλεια κειμένου: Λευτέρης Γιαννακουδάκης

Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε:
Το εργαστήριο δημιουργικής γραφής που πραγματοποιήθηκε στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου βασίστηκε στη θεωρία της δημιουργικής γραφής. Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε περιλάμβανε τα ακόλουθα βήματα:
Επαφή με τον Νίκο Καζαντζάκη και το έργο του - Ο Καζαντζάκης ως λογοτεχνικός ήρωας οικείος στα παιδιά.
Οι πύλες του Ηρακλείου καθοδηγούν την ιστορία.

Ανάπτυξη της πλοκής – το σκηνικό συναντά τον χαρακτήρα.

Στην πρώτη φάση, οι μαθητές έκαναν μια σύντομη επαφή με τον Νίκο Καζαντζάκη και το έργο του. Ακολούθησαν ασκήσεις απελευθέρωσης και γνωριμίας, όπως η ακροστιχίδα σύστασης όπου από τα γράμματα των ονομάτων τους οι μαθητές δημιουργούσαν λέξεις και φράσεις που έδιναν στοιχεία για τον εαυτό τους. Σε επόμενη φάση το ονοματεπώνυμο του Νίκου Καζαντζάκη χρησιμοποιήθηκε με την ίδια τεχνική για να δημιουργήσουμε στοιχεία ενός λογοτεχνικού ήρωα. Τα παιδιά αποφάσισαν ότι θα χρησιμοποιήσουν τον Καζαντζάκη στην παιδική του ηλικία και θα δημιουργήσουν μία ιστορία με εκείνον ως πρωταγωνιστή. Αντίστοιχα χρησιμοποίησαν τον όνομα του Γκρέκο από την Αναφορά στον Γκρέκο για να δημιουργήσουν έναν δεύτερο χαρακτήρα με την μορφή ενός κουταβιού - συντρόφου του μικρού Νίκου Καζαντζάκη.
Η γνωριμία με τον Καζαντζάκη και το έργο του ήταν απαραίτητη για να βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν το πλαίσιο της ιστορίας που θα δημιουργούσαν. Οι ασκήσεις απελευθέρωσης και γνωριμίας, από την άλλη πλευρά, βοήθησαν τους μαθητές να χαλαρώσουν και να εμπλακούν στη διαδικασία της γραφής.

Δημιουργική γραφή

Στη δεύτερη φάση, οι μαθητές συμμετείχαν σε ασκήσεις δημιουργικής γραφής, με στόχο τη δημιουργία ενός παραμυθιού που θα συνδέει τον Καζαντζάκη με την πόλη του Ηρακλείου και ιδιαίτερα με τα τείχη της. Έγινε μία γνωριμία με τα τείχη του Ηρακλείου και τις πύλες της πόλης και επιλέχθηκε η ιστορία να στηριχτεί σε ένα ταξίδι στον χρόνο μέσα από τις πύλες του Ηρακλείου:
Πύλη Παντοκράτορα / Χανιώπορτα
Πύλη Ιησού / Καινούρια πόρτα
Πύλη Αγίου Γεωργίου ή Λαζαρέτο
Πύλη Βηθλεέμ
Πύλη Δερματά
Πύλη Βιτούρι
Πύλη Σαμπιονάρα
Στοά Μακάσι
"Κομμένο μπεντένι" 

Η υπόθεση εργασίας πάνω στην οποία βασίστηκε η πλοκή της ιστορίας ήταν η εξής: «Τι θα συνέβαινε εάν ο Γκρέκο χανόταν κι ο μικρός Νίκος στην προσπάθειά του να τον βρει περνούσε από μία πύλη η οποία τον μετέφερε στο σήμερα;»
Τα παιδιά κλήθηκαν να ζωγραφίσουν τις πύλες και να επιλέξουν τη διαδρομή που θα ακολουθούσε ο Καζαντζάκης για να βρει τον Γκρέκο.

Σε επόμενη φάση έγινε μία προσέγγιση στο δίκτυο των χαρακτήρων στο λογοτεχνικό έργο του Καζαντζάκη. Εξηγήθηκε η σημασία του χαρακτήρα για την ιστορία και οι μαθητές, με τη βοήθεια του συντονιστή, επέλεξαν ποιους χαρακτήρες από τα έργα του Καζαντζάκη θα χρησιμοποιούσαν στην ιστορία τους και σε ποιο σημείο της πόλης θα γινόταν οι συναντήσεις ανάμεσα στον κεντρικό χαρακτήρα και τους δευτερεύοντες. Οι χαρακτήρες που επιλέχθηκαν ήταν: Αλέξης Ζορμπάς, Καπετάν Μιχάλης, Φραγκίσκος της Ασίζης, ενώ τα σκηνικά ήταν η πλατεία Καλλεργών (Λιοντάρια), το κάστρο του Κούλε, η Κνωσός και ο λόφος Μαρτινέγκο, το σημείο όπου ο Καζαντζάκης βρίσκεται σήμερα θαμμένος. Εκεί ο Καζαντάκης βρίσκει τη λύση, τον Γκρέκο, και μαζί επιστρέφουν πίσω, στο σπίτι και την παιδική του ηλικία.
Η δημιουργία ενός άξονα χαρακτήρων βοήθησε τους μαθητές να οργανώσουν τις ιδέες τους και να αναπτύξουν μια πιο συνεπή ιστορία. Η χρήση του σκηνικού της πόλης του Ηρακλείου, από την άλλη πλευρά, βοήθησε τους μαθητές να συνδέσουν την ιστορία τους με την πραγματικότητα.

Οι ασκήσεις δημιουργικής γραφής που πραγματοποιήθηκαν περιλάμβαναν:
* Ασκήσεις σκηνικού:
* Ασκήσεις χαρακτήρα, όπως η δημιουργία ενός τρισδιάστατου χαρακτήρα ή η εξέλιξη του χαρακτήρα κατά τη διάρκεια της ιστορίας.
* Ασκήσεις ανάπτυξης πλοκής, όπως η δημιουργία ενός μυστηρίου ή η σύγκρουση μεταξύ δύο χαρακτήρων.

Τελική γραφή

Στην ολοκλήρωση του εργαστηρίου, οι μαθητές δημιούργησαν ένα παραμύθι με τίτλο «Ηράκλειο, Η Πύλη του Χρόνου». Η ιστορία διαδραματίζεται στο Ηράκλειο και έχει ως ήρωα τον μικρό Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος προσπαθεί να βρει τον σκύλο του, τον Γκρέκο, ο οποίος έχει εξαφανιστεί μυστηριωδώς.
Στο ταξίδι του, ο μικρός Νίκος συναντά διάφορους χαρακτήρες από τα έργα του Καζαντζάκη, οι οποίοι του δίνουν συμβουλές και μαθήματα ζωής, τα οποία ήταν αποσπάσματα ή γνωστές φράσεις από το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
Στο τέλος ο μικρός Νίκος καταφέρνει να βρει τον Γκρέκο, επιστρέφει στον παρελθόν και αποφασίζει να μιλήσει για όλους τους χαρακτήρες που συνάντησε γράφοντας μία Αναφορά στον Γκρέκο.

Αποτελέσματα
Τα αποτελέσματα του εργαστηρίου ήταν ιδιαίτερα θετικά. Οι μαθητές έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τη διαδικασία της γραφής και δημιούργησαν μια σειρά από πρωτότυπες και δημιουργικές ιστορίες. Επιπλέον, το εργαστήριο συνέβαλε στην ενίσχυση της δημιουργικότητας και της αυτοέκφρασης των μαθητών, καθώς και στην ανάπτυξη της συνεργασίας και της ομαδικής εργασίας.

Συζήτηση
Η χρήση της δημιουργικής γραφής στην εκπαίδευση μπορεί να προσφέρει μια σειρά από πλεονεκτήματα στους μαθητές. Το εργαστήριο δημιουργικής γραφής που πραγματοποιήθηκε στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου αποτελεί ένα παράδειγμα για το πώς η δημιουργική γραφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία του έργου του Νίκου Καζαντζάκη.
Το εργαστήριο αυτό είχε τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:
Βοήθησε τους μαθητές να κατανοήσουν το έργο του Καζαντζάκη και να εμπλακούν με αυτό σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο.
Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον Καζαντζάκη και το έργο του με έναν πιο ουσιαστικό τρόπο. Μέσω των ασκήσεων απελευθέρωσης και γνωριμίας χαρακτήρα, μπόρεσαν να κατανοήσουν καλύτερα τη ζωή και τη σκέψη του συγγραφέα. Επιπλέον, η ιστορία που έγραψαν τους βοήθησε να συνδέσουν το έργο του Καζαντζάκη με τις δικές τους εμπειρίες και συναισθήματα.
Ενθάρρυνε τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία και την έμπνευση τους για να δημιουργήσουν μια πρωτότυπη ιστορία.
Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους για να δημιουργήσουν μια ιστορία που ήταν μοναδική και ενδιαφέρουσα. Μέσω των ασκήσεων φαντασίας και έμπνευσης, έμαθαν να σκέφτονται έξω από το κουτί και να πειραματίζονται με νέες ιδέες.
Συνέβαλε στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της αυτοέκφρασης των μαθητών.
Η δημιουργική γραφή είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της αυτοέκφρασης των μαθητών. Μέσω της διαδικασίας της γραφής, οι μαθητές μαθαίνουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους με έναν δημιουργικό τρόπο.
Προώθηση της συνεργασίας και της ομαδικής εργασίας.
Στη δεύτερη φάση του εργαστηρίου, οι μαθητές συνεργάστηκαν για να αναπτύξουν την ιστορία τους. Η συνεργασία και η ομαδική εργασία είναι σημαντικές δεξιότητες που μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να επιτύχουν τους στόχους τους.

Συνολικά, το εργαστήριο δημιουργικής γραφής που πραγματοποιήθηκε στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου ήταν μια επιτυχημένη εμπειρία που πρόσφερε μια σειρά από πλεονεκτήματα στους μαθητές. Η χρήση της δημιουργικής γραφής στην εκπαίδευση μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για τη διδασκαλία του έργου του Νίκου Καζαντζάκη και άλλων θεμάτων.
Εκτός από τα παραπάνω πλεονεκτήματα, η χρήση της δημιουργικής γραφής στην εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να:
Ανακαλύψουν νέες πτυχές του εαυτού τους.
Μάθουν να σκέφτονται πιο κριτικά.
Αναπτύσσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες.
Κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο γύρω τους.
Επομένως, η δημιουργική γραφή είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της εκπαίδευσης των μαθητών.