Η Αλίκη στη χώρα του ανέφικτου έρωτα

Εκείνος ήταν λέκτορας μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, με διεξοδικές μελέτες πάνω στην άλγεβρα, τη γεωμετρία και τη συμβολική λογική. Είχε ως χόμπι τη φωτογραφία και του άρεσε να σκαρώνει παραμύθια που τα διηγούνταν στα μικρά παιδιά. Εκείνη ήταν κόρη πρύτανη ενός αγγλικού κολεγίου. Μια όμορφη μικρούλα, που έμελλε να εμπνεύσει ένα από τα πιο γνωστά έργα της βικτωριανής παιδικής λογοτεχνίας. Οι περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων είναι ένα παραμύθι με ευρεία επιρροή, η λογοτεχνική κριτική του οποίου έχει συχνά προτείνει φροϋδικές ερμηνείες, ως «κάθοδο στον σκοτεινό κόσμο του υποσυνειδήτου». Η κληρονομιά του εκτείνεται σε διασκευές για μπαλέτο, όπερα, μιούζικαλ, ραδιόφωνο, επιτραπέζια παιχνίδια και βιντεοπαιχνίδια, θεματικά πάρκα κ.λπ.

Όλα ξεκίνησαν μια ημέρα του Απρίλη, το 1856. Το πρωινό εκείνο, ο Τσαρλς Λούτγουϊτζ Ντότζσον έκανε το αγαπημένο του χόμπι, φωτογραφίζοντας τον καθεδρικό ναό της Οξφόρδης. Στη διάρκεια της βόλτας του γνώρισε και στη συνέχεια έγινε στενός φίλος του πρύτανη Χένρι Λίντελ, συνσυγγραφέα (με τον Ρόμπερτ Σκοτ) του Μεγάλου Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας, κερδίζοντας τη συμπάθεια όλης της οικογένειάς του — ιδιαίτερα της 7χρονης Αλίκης Λίντελ.
Μια μέρα, ο «μεγάλος φίλος» την πήρε για βαρκάδα στο ποτάμι, παρέα με τις αδελφές της, Ίντιθ (8 ετών) και Λορίνα (13), καθώς και τον αιδεσιμότατο Ρόμπινσον Ντάκγουορθ. Στη διάρκεια της εκδρομής, η Αλίκη ζήτησε από Τσαρλς Ντότζσον να τους αφηγηθεί μια ιστορία για να περάσει ευχάριστα η ώρα τους. Και εκείνος επινόησε την ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που έπεσε σε μια λαγότρυπα, για να βρεθεί σε ένα μαγικό κόσμο όπου κυριαρχούσε το παράλογο και η ονειρική φαντασία. Έδωσε, μάλιστα, το όνομα της Αλίκης στη (συνομήλικη) πρωταγωνίστρια της ιστορίας του. Η μικρή ακροάτρια ενθουσιάστηκε με την ιστορία και παρακάλεσε να της την δώσει γραμμένη. Ο Ντότζσον άρχισε να γράφει την ιστορία από την επόμενη μέρα και ένα μήνα αργότερα ήταν έτοιμη η πρώτη μορφή του κειμένου. Το χειρόγραφο που χάρισε στη μικρούλα, με τίτλο Οι περιπέτειες της Αλίκης κάτω από τη γη, είχε τη χειρόγραφη αφιέρωση: «Ένα δώρο σε ένα αγαπημένο παιδί, στη μνήμη μιας καλοκαιρινής ημέρας».

Το χειρόγραφο εκείνο αποτέλεσε το πρόπλασμα για τις Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, που θα εξέδιδε αργότερα ο Ντότζσον με το φιλολογικό ψευδώνυμο Λιούις Κάρολ. Το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς άρχισε να εργάζεται σοβαρά πάνω στο χειρόγραφο. Για να προσθέσει τις τελευταίες πινελιές, ερεύνησε τη φυσική ιστορία σε σχέση με τα ζώα που πρωταγωνιστούν στο παραμύθι, και στη συνέχεια ζήτησε τη γνώμη άλλων παιδιών, μεταξύ των οποίων και εκείνων ενός στενού φίλου, του συγγραφέα Τζορτζ Μακ Ντόναλντ. Τα παιδιά το λάτρεψαν όμοια με την μικρή Αλίκη. Η ενθουσιώδης αντίδραση ήταν αυτή που πιθανώς έπεισε τον Τσαρλς Λούτγουιτζ Ντότζσον να αναζητήσει εκδότη και να κυκλοφορήσει το βιβλίο του το 1865, με εικονογράφηση του Τζον Τένιελ. Έξι χρόνια αργότερα ακολούθησε ένα ακόμα βιβλίο με τίτλο Μες στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί, εδραιώνοντας τη μικρή Αλίκη στο πάνθεον των ηρωίδων της παιδικής λογοτεχνίας.

Το βιβλίο έχει μεταφερθεί αρκετές φορές στον κινηματογράφο, ξεκινώντας το 1903 με μια βουβή αγγλική ταινία και φθάνοντας μέχρι το 2010, στη φαντασμαγορική εκδοχή του Τιμ Μπάρτον με την υποστήριξη της τεχνολογίας 3D. Όλες οι ταινίες, πλην μιας, αρκέστηκαν σε μια λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένη απόδοση του παραμυθιού. Μόνο το «Dreamchild» (1985), σε σκηνοθεσία Γκάβιν Μίλαρ, προσέγγισε την ιδιαίτερη σχέση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον Λιούις Κάρολ και τη μικρή Αλίκη Λίντελ. Παρουσιάζει το συγγραφέα ως ένα άνδρα με προσήλωση (αν και πλατωνική) σε μικρά κορίτσια και εξετάζει την επίδραση που μπορεί να είχε στη μετέπειτα ζωή της Αλίκης. Η ταινία πιάνει το νήμα της ιστορίας από το τέλος. Η 70χρονη πλέον Αλίκη (που την υποδύεται η Κόραλ Μπράουν), θυμάται στιγμές της παιδικής της ηλικίας με αφορμή τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας από τη γέννηση του Λιούις Κάρολ. Οι σκέψεις αυτές την κάνουν να ξαναδεί με άλλη ματιά την σχέση της με τον άνθρωπο που της αφιέρωσε το διάσημο παραμύθι. Αυτό συμβολίζεται πιο έντονα στις σκηνές των ονείρων της, όπου αλληλεπιδρά με μερικούς από τους φανταστικούς χαρακτήρες του παραμυθιού. Τα πλάσματα αυτά φέρουν την υπογραφή του μαέστρου Τζιμ Χένσον. Αν και δημιουργήθηκαν στο εργαστήριο των Μάπετ, δεν είναι τα χαριτωμένα φιλικά οράματα που θυμίζουν, για παράδειγμα, την προσαρμογή της Ντίσνεϊ και άλλων mainstream παραγωγών. Αντιθέτως, είναι πολύ πιο σκοτεινά, συχνά απειλητικά, όπως οι πρωτότυπες εικονογραφήσεις του Τζον Τένιελ.

Το ερώτημα που θέτει υπαινικτικά η ταινία είναι αν ο συγγραφέας ήταν κρυφά ερωτευμένος με την ανήλικη μούσα του. Πολλοί βιογράφοι έχουν υποθέσει ότι τα αισθήματα που έτρεφε ο Κάρολ για την Αλίκη ήταν εκείνα ενός παιδόφιλου. Υποστηρίζουν ότι η αγάπη που ένιωθε για εκείνη δεν είχε τίποτα πατρικό. Αντίθετα, ήταν ένας βαθύς έρωτας που απαγορευόταν αυστηρά από το ηθικό πλαίσιο και τις κοινωνικές νόρμες. Οι υποθέσεις βασίζονται επίσης στις περίπου 3.000 φωτογραφίες που τράβηξε ο Κάρολ, σε διάστημα 24 ετών, διατηρώντας ένα πλούσιο αρχείο. Τα θέματά του περιλαμβάνουν φυσικά τοπία, αγάλματα, πίνακες ζωγραφικής κ.λπ., καθώς και πολλές μελέτες για άνδρες, γυναίκες και μικρά παιδιά. Έδειχνε μια ιδιαίτερη προτίμηση στα κοριτσάκια, συχνά σε αμφιλεγόμενες πόζες. Με το φακό του, ο Λιούις Κάρολ αιχμαλώτιζε την αθωότητα που χαρακτήριζε τις «μικρές του φίλες», όπως τις αποκαλούσε στο ημερολόγιό του. Σε κάποιες σελίδες είχε εξομολογηθεί ότι η φωτογράφηση του γυμνού σώματος ενός κοριτσιού ήταν για αυτόν η αισθητική και όχι η αισθησιακή κορύφωση. Βασική προϋπόθεση, έγραφε, ήταν τα ανήλικα μοντέλα να μην νιώθουν ντροπή και ο ίδιος να μην έχει την παραμικρή επίπτωση από αυτές τις φωτογραφίες. Σε μια μελέτη τους, οι Ρότζερ Τέιλορ και Έντουαρντ Γουέικλινγκ απαριθμούν όλες τις σωζόμενες εκτυπώσεις, υπολογίζοντας ότι περισσότερο από το μισό αυτού του υλικού απεικονίζει μικρά κορίτσια. Ανάμεσά τους υπερτερούν αριθμητικά οι φωτογραφίες της Αλίκης Λίντελ.

Οι φωτογραφικές επιδόσεις του Λιούις Κάρολ ξεκίνησαν το 1856, όταν απέκτησε την πρώτη του φωτογραφική μηχανή. Ήταν η χρονιά που γνώρισε την μικρή Αλίκη. Εκτός από πηγή έμπνευσης του βιβλίου, το κοριτσάκι υπήρξε και ένα από τα πρώτα μοντέλα του. Στο «Dreamchild» δίνεται ιδιαίτερο βάρος σε αυτή την —ανομολόγητη— διάσταση. Υποστηρίζεται, αρκετά ανοιχτά, ότι αν πράγματι ο Κάρολ αγαπούσε τη μικρή Αλίκη, αυτό συνέβη με «ακατάλληλο» για τα ήθη της εποχής του (και όχι μόνο) τρόπο. Στην ταινία, ο συγγραφέας, ερμηνευμένος από τον Βρετανό ηθοποιό Ίαν Χολμ, δεν κρύβει κάποιο τέρας πίσω από την εικόνα του ευυπόληπτου αστού. Παρουσιάζεται ως ένας ντροπαλός άνθρωπος, με κόμπλεξ για το περιστασιακό τραύλισμά του — κάτι που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ένα ελάττωμα που γίνεται αφορμή να τον κοροϊδεύει η μικρή Αλίκη, η οποία είναι αρκετά πιο μεγάλη ηλικιακά στην ταινία (στο ρόλο της η 13χρονη Αμέλια Σάνκλι). Τα αισθήματά του προς αυτήν εκφράζονται συγκαλυμμένα: κάνει νύξεις ότι δεν θα ήθελε να την χάσει, ή ότι θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική στην επιλογή συζύγου όταν έλθει εκείνη η ώρα. Τα αυστηρά ήθη, αλλά και η ίδια η ζωή με τους απαράβατους κανόνες της, διέψευσαν τις προσδοκίες του Λίουις Κάρολ. Η σχέση της οικογένειας Λίντελ και του Λιούις Κάρολ διακόπηκε ξαφνικά στις 27 Ιουνίου του 1863, χωρίς να υπάρχει η παραμικρή μαρτυρία για τα αίτια αυτής της ρήξης. Οι Λίντελ δεν μίλησαν ποτέ ανοιχτά για αυτό, ενώ έλειπε η μοναδική σελίδα στο ημερολόγιο του Κάρολ που κατέγραφε τα συμβάντα εκείνης της ημέρας. Από βιογράφους όπως ο συγγραφέας και μελετητής Μόρτον Νόρτον Κοέν, εικάζεται ότι ο Κάρολ μπορεί να εκδήλωσε την επιθυμία του να παντρευτεί τη (14χρονη τότε) Αλίκη και ότι αυτό ήταν η αιτία της ανεξήγητης ρήξης με την οικογένειά της.

Τα χρόνια πέρασαν, η μικρή Αλίκη μεγάλωσε και στα 28 της παντρεύτηκε τον Ρέτζιναλντ Χαργκρέιβς, κληρονόμο μεγάλης περιουσίας. Έχει ενδιαφέρον ότι στη λίστα καλεσμένων του γάμου της, το όνομα του Λιούις Κάρολ απουσίαζε. Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι όταν εκείνος πέθανε, η Αλίκη δεν πήγε στην κηδεία του. Έστειλε μόνο άνθη. Δώδεκα χρόνια πριν το θάνατό του, ο 54χρονος (και ήδη διάσημος) συγγραφέας, έστειλε ένα γράμμα στον ανέφικτο έρωτά του. Σε αυτό, έγραφε μεταξύ άλλων: «Παιδί του ονείρου, στα χρόνια που μεσολάβησαν γνώρισα πολλά μικρά κορίτσιας. Όλες τους όμως ήταν διαφορετικές από εσένα, ιδανική μικρή μου φίλη». Η εξομολόγηση αυτή βρέθηκε μετά το θάνατο της Αλίκης Χαργκρέιβς, φυλαγμένη σε ένα κουτί. Λίγο πριν το φινάλε της ταινίας, η ηλικιωμένη, πλέον, Αλίκη συμφιλιώνεται με το παρελθόν και αποδέχεται το πραγματικό δώρο που της είχε προσφέρει εκείνος ο άνθρωπος: Μέσα από τα γραπτά του, απαθανάτισε —-δια παντός— το «παιδί του ονείρου» (dreamchild) με το οποίο ήταν κρυφά ερωτευμένος.

(Το πρωτότυπο τρέιλερ της ταινίας https://www.youtube.com/watch?v=vNyxQDzA3F8)