1. Ο πλανήτης μας κατακλύζεται κάθε χρόνο από τουρίστες /ριες και κάποιοι δημοφιλείς προορισμοί (Βενετία, Άμστερνταμ, Βαρκελώνη) βρίσκονται μπροστά στο δίλημμά του αν θα πρέπει να εξασκήσουν έναν αυστηρό έλεγχο στους «υπεράριθμους» εισβολείς-πελάτες τους. Hommo Turisticus, μία από τις πιο χαρακτηριστικές πολιτιστικές ιδιοτυπίες του 20ού αιώνα. Υπάρχει γιατρειά-αντίδοτο σ’ αυτή την πλημμυρίδα των μετακινήσεων; Για μια στιγμή, ο covid-19 ως υγειονομική επιδημία - άμεσα σχετιζόμενη με την ανθρώπινη κινητικότητα έμοιαζε ως μια λύση στο πρόβλημα. Δηλαδή μια επιδημία ιών για να αντιμετωπιστεί μια «πολιτιστική επιδημία»! Ωστόσο το ζήτημα που τίθεται εδώ κατά πόσον η τέχνη θα μπορούσε να προσφέρει έναν άλλο τρόπο αντιμετώπισης του υπερτουρισμού;
2. Ο γνήσιος, ο αυθεντικός και ο αιώνιος «ταξιδιώτης» θα ήταν το αντίπαλο δέος του «τουρίστα»; Ταξιδιώτες υπήρξαν πάντα στην ιστορία της ανθρωπότητας (Ηρόδοτος, Οδυσσέας, Μπασό, Φλομπέρ, Μπάιρον) και οι περιπέτειες τους αποτυπώθηκαν σε μύθους, αφηγήσεις, τεκμήρια, καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα και ποιήματα. Σ ‘ αυτήν τη χορεία των εξερευνητών μια θέση ανήκει και στον Henri Skrobeck (H.S.), ο οποίος, με μια φωτογραφική μηχανή στα χέρια του, κινείται στον διεθνοποιημένο κόσμο και αποφεύγοντας τα στερεότυπα που συνδέονται με τις διάφορες γεωγραφικές περιοχές, προσπαθεί να διαμορφώσει πριν από όλα εύρωστες φωτογραφικές εικόνες. Είναι σαφές ότι ο φωτογράφος H.S. επιδεικνύει αυστηρή πειθαρχεία για να μην ενδώσει στην τυποποίηση, συμβατικότητα και πληθωριστική εκμετάλλευση και ταυτόχρονα μας διδάσκει την αυτοσυγκράτηση και τον αυτοέλεγχο μπροστά στην μοναδικότητα και το θαυμασμό των πραγμάτων.
3.Travel/artvel. Το καλό, άνετο και ασφαλές ταξιδεύειν απαιτεί μια σωστή και συστηματική προετοιμασία και προσεκτική φροντίδα στη διάρκεια της πραγμάτωσής του. Δεξιότητες και πρακτικές λύσεις που κανείς αποκτά χάρης στις ταξιδιωτικές εμπειρίες του και με τη συστηματική στάθμιση των επιτυχημένων και λιγότερο επιτυχημένων κινήσεων του στην επιφάνεια του πλανήτη μας. Θα ονόμαζα, έστω με μια δόση υπερβολής, αυτήν την ικανότητα και τη σύστοιχη πολιτιστική διεργασία: τέχνη-τεχνική τού ταξιδιού. Αντίθετα, την προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το ταξίδι ως μια εξαιρετική ευκαιρία παραγωγής καλλιτεχνικού έργου ως ταξιδιωτική τέχνη, ως Artvel/travel. Ο H.S. στις μετακινήσεις και με την φωτογραφική μηχανή δημιουργεί ένα atelier-εν-κινήσει και μ’ αυτόν τον τρόπο προσθέτει έναν ισχυρό βαθμό ελευθερίας στην καλλιτεχνική του πρακτική. Σε σχέση με τα βιοτεχνικά εργαστήρια της Αναγέννησης (Tintoretto) και του μπαρόκ (Rubens), τα εργαστήρια του Moνπαρνάς και της Moνμάρτρ στο Παρίσι, τα εργαστήρια των μεγάλων τεχνολογικών πανεπιστημίων του σήμερα (ΜΙΤ, ΗΠΑ) μόνο με τη κίνησή του και τις σύγχρονες ευκολόχρηστες μηχανές o H.S. επιτυγχάνει να εξασφαλίσει μια απλή υποδομή, μια ευνοϊκή συνθήκη για την παραγωγή των εικόνων του με υψηλές αισθητικές απαιτήσεις.
4. Η φωτογραφική μηχανή και ο τρόπος χρήσης της από τον H.S. θέτει το θεατή των φωτογραφιών του μπροστά στο παράδοξο της κίνησης και της ακινησίας στο μέτρο που ο ίδιος διασχίζει χωριά και χώρες για να συλλάβει και να ακινητοποιήσει οπτικές εκδοχές της πραγματικότητας. Η ακίνητη εικόνα που παράγει εντέλει με την επιστροφή στο μόνιμο εργαστήριο του, και για την οποία διατείνεται ότι αποτελεί έργο τέχνης, έχει προκύψει ύστερα από πολλές κινήσεις: από τις γεωγραφικές μετακινήσεις του φωτογράφου μέχρι τις κινήσεις των τεχνικών μερών-εξαρτημάτων της φωτογραφικής του μηχανής. Τόσες κινήσεις, ώστε να επιτευχθεί μια ακίνητη εικόνα!
5. Αν προς στιγμή ο θεατής ξεχάσει τους τίτλους – ενδείξεις τού τόπου λήψης των φωτογραφιών, θα του είναι πολύ δύσκολο να μαντέψει (αν τον ενδιαφέρει βέβαια) το ακριβές σημείο του χάρτη όπου πραγματοποιήθηκε η συλ-λήψη της φωτογραφίας. Αναμφίβολα ο τίτλος στην φωτογραφική τέχνη έχει πολλούς και ποικίλους ρόλους για την πρόσληψη, κατανόηση, απόλαυση και αξιολόγηση μιας φωτογραφίας-εξάλλου η βιβλιογραφία γι’ αυτό το ζήτημα είναι πολύ πλούσια. Τη στιγμή που ο H.S. απορρίπτει το στερεότυπο και το γραφικό, με τις φωτογραφίες μάς υποδεικνύει ότι ίσως δεν θα πρέπει να ταξιδέψουμε για να δούμε το ιδιαίτερο και το εξαιρετικό, αρκεί να προσέξουμε τον κόσμο γύρω μας, και κυρίως να εστιάσουμε το βλέμμα μας στις λεπτομέρειες των πραγμάτων και στην οπτική εκδοχή τους. Το μάθημα αυτό μας το δίνει κάποιος που ταξίδεψε πολύ και σε πολλά μέρη της υφηλίου για να συλλάβει τη δύναμη του απλού και του άμεσου (βλ. «Λουλούδι» της Κοσταρίκα, η «Σκάλα» της Βενετίας -δικοί μας μόνο οι τίτλοι- τα τοπωνύμια ανήκουν στον φωτογράφο).
6. Ο H.S. αφιερώνεται στην εξαιρετικά δύσκολη εξερεύνηση του προφανούς – που ωστόσο δεν είναι πάντα δεδομένο εξού και η δυσκολία, στην διευκρίνηση της αβεβαιότητας στη σύζευξη ανάμεσα στο φωτογραφούμενο αντικείμενο και τη ριζωματική και τοπική του καταγωγή του και τέλος στην αυστηρά επιλεγμένη φανέρωση της υπόστασης των πραγμάτων. Σ΄αυτή την αναζήτησή του, ακολουθεί μια δωρική αρχιτεκτονική για να συνθέσει τις φωτογραφικές εικόνες του και εκμεταλλεύεται άριστα το γκρι και το μαύρο-άσπρο στη χρωματική έκφραση των φωτογραφιών και απομονώνει το προς φωτογράφιση αντικείμενο από τα συγκείμενα του ή οι συνάφειες του με το περιβάλλον του δίνονται με πολύ φειδώ. Μια ασκητική προσέγγιση της φωτογραφικής δημιουργίας!
7. Ο H.S. σίγουρα εργάζεται και στο «εκεί» και στο «εδώ», και στο «μακρινό» και το «κοντινό», και στο «εξωτικό» και στο «οικείο», επιμένοντας ότι τα προαναφερόμενα δίπολα δεν είναι αναγκαστικά και τελεσίδικες διχοτομίες. Με μια ηρακλείτεια χειρονομία, καλεί τον θεατή να ασκήσει το βλέμμα του ώστε να διακρίνει το «εκεί στο εδώ» και το «εδώ στο εκεί».
τη χρονιά αυτή
πρωτόγνωρα συναισθήματα
από την ανθισμένη
κερασιά
πολύ ομιλητικός εκεί
Βούδας εδώ.
[Ποίημα από το βιβλίο: Δημοσθένης Αγραφιώτης, Monogatari II, Bibliotheque, Αθήνα, 2016 (ποιήματα και φωτογραφίες).
Βλ. 1:45 μέχρι 2:25.
