Επιστολές ή περί άλλα...

Στη στήλη αυτή δημοσιεύονται ενδιαφέρουσες επιστολές γνωστών καλλιτεχνών (συγγραφέων, μουσικών, ζωγράφων,...) απευθυνόμενες σε φίλους, συναδέλφους, οικείους ή απλώς γνωστούς, στις οποίες αναφέρονται σε θέματα που ουδεμία σχέση έχουν με το καλλιτεχνικό τους έργο ούτε, ει δυνατόν, με τις τέχνες γενικότερα. Μπορεί να πρόκειται για θέματα προσωπικά ή επικαιρότητας, να αφορούν τραγικά συμβάντα ή να σατιρίζουν καταστάσεις και ανθρώπους. Το πιο σημαντικό κριτήριο για την επιλογή τους θα είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, φυσικά, αλλά και το κατά πόσο, μέσα από αυτές, διαφαίνονται πλευρές της προσωπικότητας των επιστολογράφων ή των αποδεκτών, που απέχουν ή και επιβεβαιώνουν τη συμβατική εικόνα που έχουμε διαμορφώσει στο νου μας για τους καλλιτέχνες αυτούς σαν άτομα. Ως εκ τούτου, η επιλογή των επιστολών είναι καθαρά υποκειμενική.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ
ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ
ΣΤΗΝ
ΟΜΠ (ΑΥΓΗ) ΜΠΡΕΤΟΝ
____________

_{Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 1946}

Καλημέρα μικρέ μου Ανατέλλοντα ήλιε,

θέλω να πω μικρή μου Αυγούλα. Ανησυχώ για σένα και για την Ελίζα⁽¹⁾ (πήγαινε να της το πεις στ’αυτί). Θάθελα τόσο πολύ να είμαι κοντά σου αυτές τις πρώτες μέρες του σχολείου, να σε βοηθάω λίγο τα βράδυα. Ελπίζω, αγαπούλα μου, ότι θα θέλεις πολύ να κάνεις το καλύτερο, ακριβώς επειδή δεν είμαι εκεί, ώστε να είμαι ακόμα πιο ευχαριστημένος μαζί σου όταν γυρίσω. Δεν ξέρω ακόμα πότε θα επιστρέψω. Η κατάσταση της γιαγιάς σου⁽²⁾ παραμένει αμετάβλητη: εξ αιτίας των ενέσεων, μιλάει σαν σε όνειρο και πάντα αναφέρεται σε σένα: «Πού είναι η εγγονή μου; Πόσων χρονών είναι η εγγονή μου; Η εγγονούλα μου η Ομπ στο Παρίσι.» Είναι αλήθεια, ξέρεις. Έτσι ήταν χτες όλο το απόγευμα και το ίδιο πάλι σήμερα το πρωί, όταν άνοιξε τα μάτια της για πρώτη φορά μετά από έξι μέρες και με αναγνώρισε αμέσως. Ο παππούς σου είναι πολύ, πολύ δυστυχισμένος και μου είναι πολύ δύσκολο να τον αποτρέπω να της μιλάει όλη την ώρα. Και όμως, από σήμερα το πρωί, πιστεύω ότι δεν είναι στα τελευταία της. Το πρόσωπό της είναι ξεκούραστο, η φωνή της δυνατή, οι σφυγμοί φυσιολογικοί. Θα επιδιώξω να συναντήσω τον γιατρό μέσα στη μέρα για να μάθω τι νομίζει κι εκείνος. Εγώ θεωρώ ότι θα μπορούσε να ζήσει έτσι για αρκετό καιρό ακόμα. Εάν και εκείνος έχει την ίδια άποψη, εννοείται ότι θα επιστρέψω αμέσως.

Πες στην Ελιζίτα⁽¹⁾ ότι την σκέφτομαι όλη μέρα, ότι την βλέπω να ξεσκονίζει τα αντικείμενα, να ετοιμάζει τη σούπα για το σκυλάκι και ότι αυτά, μαζί με τις ώρες σου στο σχολείο, αποτελούν το ωραίο ημερήσιο πρόγραμμα που βρίσκεται διαρκώς αναρτημένο στον τοίχο της ζωής μου. Ελπίζω να βρίσκει κάποιο χρόνο για διάβασμα και για να παίζει νοερά στο πεντάγραμμο κάποια πράγματα, στο δωμάτιο, κάτω από τα δύο κοριτσάκια με τα ωραία πόδια.

Γειά σου Αγγελούδι μου. Αύριο είναι Πέμπτη, άρα εσύ θα κατέβεις το πρωί να πάρεις την αλληλογραφία. Θέλησα να μην απογοητευτείς και να βρεις αμέσως ένα γράμμα για σένα.

Σας φιλώ και τις δύο, βόρεια, ανατολικά, δυτικά και νότια της καρδιάς μου.

Αντρέ

(1) Η Ελίζα Μπρετόν (Elisa Bindorff Breton, 1906-2000), χιλιανής καταγωγής, ήταν η τρίτη σύζυγος του Αντρέ Μπρετόν από το 1945 έως τον θάνατό του. Ήταν συγγραφέας, ζωγράφος και πιανίστα.

(2) Πρόκειται για την μητέρα του Μπρετόν, Marguerite Le Gougès, για την οποία ο Μπρετόν, που ελάχιστα αναφερόταν σ’αυτήν, είχε πει ότι «δεν είχε τίποτα το αξιαγάπητο». Ήταν πιστή καθολική και περιγράφεται σαν γυναίκα αυστηρή, αυταρχική, μικροπρεπής, κακόβουλη, που επιζητούσε την κοινωνική ανέλιξη και ήταν αντίθετη στις λογοτεχνικές αναζητήσεις του γιου της. Η σχέση του Μπρετόν μαζί της αναφέρεται, επίσης, σαν «δύσκολη».

Ο Αντρέ Μπρετόν (André Breton, 1896-1966), όταν έστειλε την επιστολή αυτή στην κόρη του, στο Παρίσι, στην διεύθυνση 42, Rue Fontaine, βρισκόταν στην πόλη Lorient της Βρετάνης, πατρίδα του πατέρα του. Τον Μάιο του 1946 είχε επιστρέψει από τις ΗΠΑ όπου έζησε την περίοδο του Πολέμου. Την ίδια χρονιά είχε δημοσιευτεί στις ΗΠΑ, από τις εκδόσεις του περιοδικού View, η ποιητική του συλλογή Young cherry trees secured against hares / Jeunes cerisiers garantis contre les lièvres. Με την επιστροφή του στο Παρίσι συνέχισε την δράση του με την Υπερρεαλιστική Ομάδα. Το 1947 θα δημοσιεύσει το ποίημα «Ωδή στον Σαρλ Φουριέ» (Ode à Charles Fourier) και θα διοργανώσει την Διεθνή Υπερρεαλιστική Έκθεση στην Galerie Maeght.

Η

Ομπ (Αυγή) Μπρετόν Ελεουέ (Aube Breton Elléouët, 1935-) είναι κόρη του Αντρέ Μπρετόν και της δεύτερης συζύγου του Ζακλίν Λαμπά (Jacqueline Lamba). Είναι καλλιτέχνις και ειδικότερα κάνει κολάζ. Ήταν παντρεμένη με τον ζωγράφο και ποιητή Υβ Ελεουέ (Yves Elléouët, 1932-1975).