Το 1983, η Μαίρη Όλιβερ εξέδωσε την ποιητική συλλογή American Primitive. Η συλλογή περιείχε 50 ποιήματα που αγγίζουν τη φύση, τον άνθρωπο και το πώς τα δύο αυτά στοιχεία συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν. Όπως τα περισσότερα έργα της Όλιβερ, η συλλογή αντλεί την έμπνευσή της από την επαφή της με τη φύση και τους περιπάτους της στα περιβάλλοντα τοπία του Προβινστάουν της Μασαχουσέτης, όπου ζούσε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 κι έπειτα. Η συλλογή American Primitive κέρδισε την αγάπη του αναγνωστικού κοινού σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά από την έκδοσή της και βραβεύτηκε με Pulitzer το 1984. Σήμερα αποτελεί μία από τις πιο πολυδιαβασμένες συλλογές της ποιήτριας.
Ο τίτλος της συλλογής είναι σίγουρα δυσμετάφραστος, καθώς μια άμεση και κατά λέξη μετάφραση του, ίσως να παρέπεμπε αμέσως τον αναγνώστη σε θεματικές που αφορούν στη φύση, την ανθρώπινη εξέλιξη αλλά και την αποικιοκρατία. Φυσικά θα μπορούσε να μεταφραστεί κατά λέξη, αλλά αυτό που σκόπευε η Όλιβερ, ήταν να μας συστήσει στη γη, που η ίδια γνώρισε ως ντόπια, κάτοικος και περιπατήτρια και να μας καταδείξει την αρχέγονη, αλλά πρωτεύουσα σύνδεσή της γης αυτής με τον άνθρωπο. Μια πιθανή μετάφραση του τίτλου της συλλογής, θα ήταν «Πρώτη Αμερική» ή «Αρχέγονη Αμερική».
Η συλλογή αυτή συνιστά έναν ευγενικό, και γεμάτο σεβασμό διάλογο ανάμεσα στη φύση και στον άνθρωπο. Η Όλιβερ καταγράφει τις σκέψεις της για τους κύκλους της ζωής και σε κάθε ποίημα ανακαλύπτει άλλο ένα φυσικό στοιχείο που την πείθει ότι ο κόσμος γύρω της δεν την περιβάλλει απλώς, αλλά είναι ένας ζωντανός οργανισμός που γεννιέται, πεθαίνει και ανασταίνεται ξανά και ξανά διδάσκοντάς της πώς οφείλει να ζει.
Σε αυτό το σημείο, πρέπει να παραθέσουμε ότι η Όλιβερ δεν ήταν η αγαπημένη ποιήτρια των κριτικών. Ο λόγος που δεν την λάτρεψαν, βέβαια, ταυτίζεται με τον λόγο για τον οποίο την αγάπησαν οι αναγνώστες. Οι θεματικές θεωρούνταν παλιομοδίτικες και βαρετές και η γραφή της σχεδόν “παιδιάστικη”. Παρόλα αυτά, το κλειδί για την επιτυχία της ήταν το πόσο προσβάσιμη ήταν η γραφή της. Η Όλιβερ κατάφερε να συγκινήσει τον ψυχισμό μας επιστρατεύοντας την απλότητα. Δεν χρησιμοποιεί “λογοτεχνικά” τεχνάσματα με σκοπό να εντυπωσιάσει τους κριτικούς. Η γραφή της συνίσταται από οικείες λέξεις, έλλειψη ομοιοκαταληξιών ή πομπώδους λόγου, κι όμως έτσι επιτυγχάνει κάτι διόλου ασήμαντο: να γίνει κατανοητή.
Συχνά, λοιπόν, η ποίηση αντιμετωπίζει τη φύση ως συναρπαστικό αξιοθέατο ή φοβερό θεριό. Είναι είτε κάτι μοναδικό που συγκινεί χάρη στην ομορφιά του, μα τοποθετείται τόσο μακριά από την ανθρώπινη εμπειρία, που ο μέσος άνθρωπος δεν θα αγγίξει ποτέ την τελειότητά του, είτε κάτι τόσο τρομερό, που αν τύχει να το αντιμετωπίσεις, μπορεί να υποφέρεις λόγω της απαράμιλλης δύναμής του. Σε αυτή τη συλλογή όμως, η Όλιβερ θαυμάζει τον φυσικό κόσμο χωρίς να παίρνει απόσταση από αυτόν, χωρίς να τον υποτιμά ή να τον φοβάται. Τον αποδέχεται ως έχει, με την ομορφιά και συνάμα τη βαναυσότητά του. Διαπιστώνει ότι η ζωή και ο θάνατος είναι χαρακτηριστικά του φυσικού κόσμου. όπως είναι και χαρακτηριστικά της ίδιας της ζωής της, και τα καλωσορίζει με θέρμη και σεβασμό.
Ίσως για αυτό είναι σημαντικό μα και επίκαιρο να διαβαστεί το έργο της και στα ελληνικά. Ζούμε σε μία χώρα, της οποίας ο εγγενώς άφθονος φυσικός κόσμος φαίνεται να δέχεται μεταχείριση άψυχου, μα εύπλαστου δημιουργήματος, έτοιμου να πάρει μορφή σύμφωνα με τις ανάγκες ενός γοργά εξελισσόμενου κόσμου. Στην πραγματικότητα, αυτός ο φυσικός κόσμος που ναι μεν εκθειάζουμε, αλλά συχνά ραπίζουμε, αποτελεί τόσο τμήμα του εαυτού μας, όσο και οι αισθήσεις μας. Υπήρχε εδώ πριν από εμάς και η επιβίωσή του συνδέεται άμεσα με τη δική μας. Η Όλιβερ, χωρίς καμιά επιτήδευση, αλλά με νοσταλγικές εικόνες που όλοι μπορούμε να ανακαλέσουμε από την πρώτη μας βόλτα σε ένα δάσος, μας καλεί να αφοσιωθούμε στην παρατήρηση του φυσικού κόσμου και να νιώσουμε ευγνώμονες. Ίσως μέσα από τα δικά της μάτια, αποδεχτούμε ότι οφείλουμε να υπάρχουμε μέσα σε αυτόν ως αναπόσπαστο κομμάτι του και όχι ως κυρίαρχοί του.
Η εισαγωγή γράφτηκε από τη Ζωγραφιά Κεφαλοπούλου με κοινές παρατηρήσεις και από τις δύο μεταφράστριες.
