——————
Μονόλογος του ατόμου
Ο Νικανόρ Πάρα Σαντοβάλ (Nicanor Parra Sandoval, 1914-2018) είναι, μετά το Νερούδα, ο πλέον αναγνωρισμένος διεθνώς σύγχρονος Χιλιανός ποιητής. Λογοτέχνης μιας αντισυμβατικής και σκόπιμα «αντιποιητικής ποίησης», κήρυξε τον πόλεμο σε κάθε ρητορική και έδωσε μια νέα πνοή στην ποιητική έκφραση της χώρας του.
Η ποίηση τού Πάρα πέρασε από διάφορες φάσεις. Στην νεανική του ηλικία, στα τέλη της δεκαετίας του ’30, ο ποιητής έκανε ένα γρήγορο πέρασμα σαν εκπρόσωπος της λεγόμενης «ποίησης της διαύγειας», έντονα εμπνευσμένης από την πρόσφατη δολοφονία του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα· μια κριτική απάντηση στον ερμητισμό και τον υποκειμενισμό των πρωτοπόρων ρευμάτων ποίησης καθοδηγούμενα από τους Ουιδόβρο (Huidobro) και Νερούδα ή τους νέους σουρεαλιστές ποιητές της ομάδας του Μανδραγόρα.
Με το τέλος αυτής της περιόδου, αντί να προσχωρήσει στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό, του οποίου κριτίκαρε την έλλειψη αξιοπιστίας και την υψηλή δογματική αφαίρεση, αποφάσισε να συνεχίσει μια γραμμή πιο πρωτοποριακή και διψασμένη για αναζήτηση. Η ποίησή του είναι έντονα κριτική, γεμάτη ερωτηματικά, αντικληρική, πολιτική και αβέβαιη. Στα μεταμοντερνιστικά και αναλυτικά «αντιποιήματά του» πρέπει να προστεθούν και ποιήματα οικολογικά καθώς και άλλα της προφορικής, λαϊκής και τοπικής παράδοσης. Χρησιμοποιώντας στοιχεία του παράλογου, του χιούμορ, της τέχνης του δρόμου και της λαϊκής κουλτούρας, ο Πάρρα εκδημοκράτισε την ποίηση, φέρνοντάς την κοντά σε αναγνώστες διαφορετικών κοινωνικο-μορφωτικών επιπέδων.
Επιρροές του ποιητή υπήρξαν οι Σέξπιρ, Λόρκα, Ουίτμαν, Έλιοτ, Φρόιντ, Κάφκα και οι σουρεαλιστές. Στους παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η φιλική σχέση του με τους μπίτνικς και τη γενιά μπιτ, και η γνωριμία του με την ποπ-αρτ του Άντι Ουόρχολ.
Πάντα πιστός στην ταπεινή του καταγωγή, θεωρείται ένα άτομο της Αριστεράς αλλά ανεξάρτητο. Δεν θήτευσε ποτέ σε κάποιο κόμμα και οι σχέσεις του με την Αριστερά και τη Δεξιά δεν υπήρξαν ποτέ ιδιαίτερες, πράγμα που του δημιουργούσε διάφορα προβλήματα. Κατά τη δεκαετία του ’60, διατηρούσε καλές σχέσεις τόσο με την Κούβα και τον κομουνισμό όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και συμπεριφερόταν σαν αναρχικός. Στη δεκαετία του ’80 και με τη Χιλή ακόμα να στενάζει κάτω από τη δικτατορία του Πινοσέτ, ο Πάρα υπήρξε ένας από τους πρώτους ισπανόφωνους ποιητές που άρχισε να ασχολείται με την πολιτική οικολογία. Το 2011, ο σύγχρονός του Κάρλος Πένια τον ονόμασε «ο δικός μας Χάιντεγκερ ή ο δικός μας Βιτγκενστάιν».
Το έργο του Πάρα καλύπτει πάνω από 75 χρόνια και πάνω από 20 ποιητικές συλλογές. Μεταξύ αυτών βρίσκονται τα: Ανθολογία χωρίς όνομα (Cancionero sin nombre), Ποιήματα και αντιποιήματα (Poemas y antipoemas), Στίχοι σαλονιού (Versos de salón), Ρωσικά τραγούδια (Canciones rusas), Πουκάμισο ισχύος (La camisa de fuerza), Άλλα ποιήματα (Otros poemas), Ψαλμοί και κηρύγματα του Χριστού του Έλκι (Sermones y prédιcas del Cristo de Elqui) και Νέοι ψαλμοί του Χριστού του Έλκι (Nuevos Sermones del Cristo de Elqui).
Τιμήθηκε με πάμπολλα βραβεία μεταξύ των οποίων και το Βραβείο Θερβάντες (2011). Υπήρξε τρεις φορές υποψήφιος για το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας.
Εγώ είμαι το Άτομο.
Στην αρχή έζησα σε ένα βράχο
(Εκεί σκάλισα κάποιες φιγούρες).
Μετά έψαξα ένα μέρος καταλληλότερο.
Εγώ είμαι το Άτομο.
Στην αρχή έπρεπε να μου εξασφαλίσω τροφή,
Να ψάξω ψάρια, πουλιά, να ψάξω ξύλα,
(Ήδη με απασχολούσαν και τα άλλα θέματα).
Να ανάψω μια φωτιά,
Ξύλα, ξύλα, πού να βρω λίγα ξύλα,
Τίποτα ξύλα να ανάψω μια φωτιά,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Ταυτόχρονα αναρωτήθηκα,
Πήγα σε μια άβυσσο γεμάτη αέρα·
Μου απάντησε μια φωνή:
Εγώ είμαι το Άτομο.
Μετά προσπάθησα να αλλάξω βράχο,
Και εκεί σκάλισα φιγούρες,
Σκάλισα ένα ποτάμι, βουβάλια,
Σκάλισα ένα φίδι,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Μα όχι. Βαρέθηκα τα πράγματα που έφτιαχνα,
Η φωτιά με ενοχλούσε,
Ήθελα να δω κι άλλα,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Κατηφόρισα σε μια κοιλάδα που άρδευε ένα ποτάμι,
Εκεί απάντησα αυτό που χρειαζόμουν,
Απάντησα ένα λαό άγριο,
Μία φυλή,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Είδα ότι εκεί έκαναν κάποια πράγματα ,
Φιγούρες σκάλιζαν στους βράχους,
Άναβαν φωτιά, και αυτοί άναβαν φωτιά!
Εγώ είμαι το Άτομο.
Με ρώτησαν από πού έρχομαι
Nαι απάντησα, ότι δεν είχα καθορισμένα σχέδια,
Όχι απάντησα, ότι από δω και μπρος.
Καλώς.
Πήρα τότε ένα κομμάτι πέτρα που βρήκα σ’ ένα ποταμό,
Και άρχισα με εκείνη να δουλεύω,
Άρχισα να τη γυαλίζω
έκανα από εκείνη ένα μέρος της δικής μου ζωής.
Αλλά αυτό κρατάει πολύ.
Έκοψα μερικά δέντρα για να σαλπάρω,
Έψαχνα ψάρια,
Έψαχνα διαφορετικά πράγματα.
Εγώ είμαι το Άτομο.
Μέχρι που άρχισα εκ νέου να βαριέμαι.
Οι θύελλες κουράζουν,
Οι κεραυνοί, οι αστραπές,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Καλώς. Έκατσα να σκεφτώ για λίγο,
Ανόητες απορίες μου έρχονταν στο νου.
Ψευτοπροβλήματα.
Άρχισα τότε να περιπλανιέμαι σε κάποια δάση.
έφτασα σ’ ένα δέντρο και σ’ άλλο δέντρο,
Έφτασα σε μια πηγή,
Σε μια χαράδρα όπου κάποιοι αρουραίοι φαίνονταν:
Εδώ σιμώνω εγώ, είπα τότε:
Έχετε δει τριγύρω εδώ μια φυλή,
Ένα άγριο λαό που ανάβει φωτιά;
Και έτσι προς την ανατολή μετακινήθηκα
Συνοδευόμενος από άλλα πλάσματα,
Ή μάλλον μόνος.
Για να δεις πρέπει να πιστέψεις, μου έλεγαν,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Σχήματα έβλεπα στη σκοτεινιά,
Σύννεφα ίσως,
Έβλεπα ίσως σύννεφα, έβλεπα αστραπές,
Με όλα τούτα είχαν περάσει πια κάμποσες μέρες,
Εγώ ένιωθα να πεθαίνω·
Επινόησα κάποιες μηχανές,
Κατασκεύασα ρολόγια,
Όπλα, οχήματα,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Μετά βίας είχα χρόνο να θάψω τους νεκρούς μου,
Μετά βίας είχα χρόνο για να σπείρω,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Χρόνια αργότερα συνέλαβα κάποιες έννοιες,
Κάποιες μορφές οργάνωσης,
Πέρασα τα σύνορα
Και παρέμεινα ακίνητος σε ένα είδος κρύπτης,
Σε μια βάρκα που ταξίδεψε σαράντα μέρες
Σαράντα νύχτες,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Ήρθαν μετά μερικές ξηρασίες,
Ήρθαν κάποιοι πόλεμοι,
έγχρωμοι τύποι εισέβαλαν στην κοιλάδα,
μα εγώ έπρεπε να προχωρήσω,
Έπρεπε να παράγω.
Παρήγαγα επιστήμη, ακλόνητες αλήθειες,
Παρήγαγα
Παρήγαγα Ταναγραίες κόρες,
Γέννησα βιβλία χιλιάδων σελίδων,
Μου πρήστηκαν τα μάτια,
Κατασκεύασα ένα φωνογράφο,
Τη ραπτομηχανή,
Άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα αυτοκίνητα,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Κάποιου οι εκκρίσεις ήταν πλανήτες
ήταν δέντρα!
Μα εμένα οι εκκρίσεις μου ήταν εργαλεία...
έπιπλα, είδη γραφείου,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Κατασκευάστηκαν και πόλεις
Δρόμοι,
Θεσμοί θρησκευτικοί έφυγαν απ’ τη μόδα,
Έψαχναν μακαριότητα, έψαχναν ευτυχία,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Μετά καταπιάστηκα καλύτερα με το να ταξιδεύω
Να εξασκώ, να εξασκώ γλώσσες.
Γλώσσες,
Εγώ είμαι το Άτομο.
Κοίταξα από μια κλειδαρότρυπα
Ναι, κοίταξα, τι λέω, κοίταξα
Για να βγω από την αμφιβολία κοίταξα,
Πίσω από κάποιες κουρτίνες.
Εγώ είμαι το Άτομο.
Καλώς.
Μάλλον είναι καλύτερα να επιστρέψω σε κείνη την κοιλάδα,
Στο βράχο εκείνο που μου χρησίμεψε για εστία,
Και να αρχίσω να ξανασκαλίζω,
Από τα πίσω προς τα μπρος να σκαλίζω
Τον κόσμο απ’ την ανάποδη.
Αλλά όχι: με τη ζωή δε βγάζεις άκρη.