Δεν την ήξερα από φοιτήτρια. Γνωριστήκαμε λίγο μετά που απολύθηκα, …21 Απριλίου 1973. Ανήκε τότε, αν θυμάμαι καλά, στη μικρή ομάδα πολλά υποσχόμενων σολωμιστών που είχε οργανώσει ο Λίνος Πολίτης για την ετοιμασία της έκδοσης των Αυτόγραφων του Σολωμού. Όμως από τότε αλλού είχε στρέψει το ενδιαφέρον της. Στη μελέτη των παραμυθιών. Τώρα, με την πανδημία, θυμήθηκε αναδρομικά όλη αυτή την πορεία, με επίκεντρο βέβαια τις αγαπημένες της παραμυθοκόρες, όπως και ο Καλοκύρης –και αυτός αναδρομικά και με την πανδημία- τις τρεις εκδοχές μιας άλλης κόρης, τραγικής αυτή τη φορά.[1] Και οι δυό τους μαθητές του Γ.Π. Σαββίδη.
Δεν έμεινε στον πανεπιστημιακό χώρο. Πέρασε τότε μία «οξεία κρίση αξιών» (σ. 12) όπως και οι περισσότεροι της γενιάς μου, εμού περιλαμβανομένου. Μάλλον θα την έπνιγε ο χώρος. Δούλευε στο μεταφραστικό της τότε ΕΟΚ στις Βρυξέλλες και στο Παρίσι. Παράλληλα σπούδαζε κοινωνική ανθρωπολογία και ψυχανάλυση. Αλλά ήδη από τότε ασχολούνταν με πάθος με τα παραμύθια, αν κρίνει κανείς και από το σύνολο της εργογραφίας της, όπως παρατίθεται στο εξώφυλλο του βιβλίου της.[2] Και είχε πάντα μαζί της τα Λαϊκά Παραμύθια του Γιώργου Ιωάννου, εκείνη την έκδοση του Ταχυδρόμου του 1966. Πού και πού θα πρέπει να αναλογιζόμαστε το τι χρωστάμε σ΄αυτόν τον άνθρωπο: παραμύθια, δημοτικά τραγούδια, τα μυστήρια της Θεσσαλονίκης, και βέβαια το ότι λογοτεχνία μπορούν να γίνουν τα πάντα. Μου έλεγε ένας φίλος, του ΄49 αυτός, ότι από τον Ιωάννου συνειδητοποίησε το τι περίπου συνέβη με το ολοκαύτωμα. Και για άλλα πολλά. Νομίζω και οι περισσότεροι της γενιάς μου.
Η Αγγελοπούλου κατορθώνει το εξής ακατόρθωτο: να εμβαθύνει σε δείγματα από παραμυθοκόρες (π.χ. Ψαροκεφάλη, Χιονάτη, Σταχταδράχτω, Κόρη που έγινε παλικάρι) με βάση την επιστήμη της παραμυθολογίας, όπως εξελίχθηκε από τον Προπ και εξής, την κοινωνική ανθρωπολογία, την ψυχανάλυση μέσα από τις ίδιες της τις πηγές (κείμενα του Φρόιντ), το σύνολο των παραλλαγών με βάση τους καταλόγους. Και ίσως, επειδή το παραμύθι όπως λέει και η ίδια, έχει ξεφύγει από τον βιότοπό του και είναι πλέον και αυτόνομο λογοτεχνικό είδος, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς και την επιστήμη της αφηγηματολογίας. Μπορεί να κάνω και λάθος αλλά δε νομίζω τέτοιες σύνθετες προσεγγίσεις να έχουν επιχειρηθεί για τις αρχαίες τραγωδίες για τις οποίες βέβαια θα έπρεπε να προστεθούν και η μυθολογία και οι απέραντες «αφηγήσεις» της αγγειογραφίας. Αναφέρεται συνοπτικά σε πέντε παραδείγματα από την κατηγορία αυτή του παραμυθιού που η ίδια οριοθέτησε. Επίσης, στην θεραπευτική αξία του παραμυθιού στις παραδοσιακές κοινωνίες, αλλά και σε σημερινές ομάδες ειδικών κατηγοριών. Τέλος, και αυτό είναι το συγκλονιστικό, αναφέρεται «στην καταφυγή στα παραμύθια για την αντιμετώπιση του αδιανόητου και άφατου τού θανάτου». Ίσως αυτή να είναι η υπεροχή του παραμυθιού απέναντι στην αρχαία τραγωδία —η οποία ωστόσο φθάνει στην «των παθημάτων κάθαρσιν»— και ίσως σε αυτή του τη μαγική ιδιότητα να οφείλεται η παγκοσμιότητά του.
Αύγουστος 2022
[1] Δημήτρης Καλοκύρης (απόδοση), Τρεις εκδοχές της Ηλέκτρας, Πατάκης 2022. Αλλά και, πάλι μέσα στην πανδημία, του ίδιου, Σοφοκλής (Ο θηβαϊκός κύκλος), Πατάκης 2020.
[2] Παραθέτω εδώ τα βιβλία της στα ελληνικά: «Από τις εκδόσεις τη Εστίας έχουν κυκλοφορήσει δύο βιβλία της, οι Παραμυθοκόρες (1991) και Τα αλληλοβόρα (2002) και από τις εκδόσεις Άγρα τα Σαρακατσάνικα παραμύθια (2000). Οργάνωσε τη συντακτική ομάδα για την έκδοση του Καταλόγου των Ελληνικών Παραμυθιών και έχει πλούσιο μεταφραστικό κ.λπ. έργο σχετικό με τον τομέα του παραμυθιού (βλ. σημείωμα εξωφύλλου και σ. 21, υποσ. 8). Στη σ. 22, υποσ.9, μπορεί να βρει κανείς το link για όλους αυτούς τους καταλόγους! Δεν το αντιγράφω γιατί είναι μεγάλο και περίπλοκο και φοβάμαι μην κάνω κανένα λάθος.
