Αυτό που προτείνω να θεωρήσουμε ως το μεγαλύτερο στοίχημα για το Εργαστήριο Δυνητικής Ζωγραφικής [OuPeinPo] είναι ένας πίνακας – όχι, όμως, ζωγραφισμένος από έναν ζωγράφο, αλλά μάλλον ένας πίνακας με γραμμές και στήλες, ο οποίος, εξάλλου, δεν θα είναι το αντίστοιχο του πίνακα Κενελέγιεφ [Quenelyev].
Κάτω από την επικεφαλίδα των οριζόντιων γραμμών, ας βάλουμε αυτά που εγώ ονομάζω συγκεκριμένα επιστημονικά στοιχεία του pein. Pein: δηλαδή, η ζωγραφική, η γραφιστική, τα οπτικά μέσα εν ολίγοις που δεν είναι ούτε li (λογοτεχνία), ούτε mu (μουσική). Συγκεκριμένα στοιχεία: ήδη ένα πρώτο κατόρθωμα, αλλά μακράν το απλούστερο και ευκολότερο. Για να το πω απλά, η δουλειά που έχουμε μπροστά μας είναι γιγαντιαία. Aς ξεκινήσουμε με αυτή τη λίστα, της οποίας την αρχή έχω κάνει εδώ, χρησιμοποιώντας, όσο ξεπερασμένο και αν φαίνεται, τα στοιχεία που βρίσκονται ενσωματωμένα στο pein: φόρμα, χρώμα, γραμμή, επιφάνεια, μέσον κ.λπ κ.λπ.
Αυτή η λίστα είναι στοιχειώδης. Πρέπει να συμπληρωθεί, και τούτο δεν είναι εύκολο να το κάνει κανείς. Αυτό ακριβώς έχουμε συνειδητοποιήσει στο Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας και το χρωστάμε στον πίνακα Κενελέγιεφ. Ο Κενό τον έφτιαξε από στοιχεία που προκύπτουν απ’ τη γλώσσα: γράμματα της αλφαβήτου, συλλαβές, ρίμα, τονισμός, αριθμοί κ.λπ. Κι έπειτα συνειδητοποιήσαμε πως στη λογοτεχνία πρέπει κανείς να λάβει υπ’ όψιν και όλα όσα έχουν κατορθωθεί, ενδιαμέσως, από τη σημαντική: το συναίσθημα, για παράδειγμα.
Πρέπει κανείς να επενδύσει συναίσθημα στη ζωγραφική; Οι αναπαραστατικοί ζωγράφοι θ’ απαντήσουν καταφατικά, ίσως όμως όχι οι ζωγράφοι της αφηρημένης τέχνης – ή μπορεί και εκείνοι· εξαρτάται απ’ τον ζωγράφο. Στη λογοτεχνία υπάρχουν χαρακτήρες και αισθήματα. Αλλά και στη ζωγραφική υπάρχουν αρκετά στοιχεία εξωτερικά προς αυτό που ενεργοποιεί το βλέμμα του καλλιτέχνη· ωστόσο, όλα τούτα είναι στοιχεία που ο ζωγράφος θα ήθελε να ενσωματώσει στην τέχνη του. Αυτά τα στοιχεία έχουν να κάνουν με την ευαισθησία· όχι απαραίτητα με την προσωπική ευαισθησία του ζωγράφου, αλλά με μια συλλογική, κοινή ευαισθησία. Οι ζωγράφοι του 19ου αιώνα, για παράδειγμα, ήθελαν να ενσταλάξουν στα έργα τους κάτι που δεν θα ήταν αποκλειστικό γέννημα της προσωπικότητας του ίδιου του ζωγράφου, όπως, σε ένα βαθμό, έκαναν και οι τροβαδούροι.
Αυτή η λίστα δομικών στοιχείων του pein είναι, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, πιο επισφαλής να την καταγράψει κανείς απ’ όσο δείχνει. Άλλωστε, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως μπορεί ν’ ακολουθήσει ορθολογική διάταξη. Αν πράγματι μπορεί, τότε τα πράγματα είναι απλά: πρέπει να διαταχθεί ορθολογικά. Αλλιώς, η διάταξη θα πρέπει να είναι τυχαία. Αυτή η λίστα είναι το πρώτο βήμα –η βάση.
Κάτω από την επικεφαλίδα θα τοποθετηθούν κάποια απλά δομικά στοιχεία. Στο βιβλίο για το Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας, πρότεινα ποικίλες μαθηματικές δομές που θα μπορούσε να είναι πιθανοί τίτλοι στηλών. Προχωρώντας περαιτέρω, θα μπορούσε κανείς ν’ απαριθμήσει σχεδόν χίλιους τίτλους.
Ποιοι τίτλοι θ’ αποδειχθούν χρησιμότεροι παραμένει απρόβλεπτο. Υπάρχουν εξαιρετικά απλοί τίτλοι, όπως: ανήκειν, συνυπολογισμός, σύνδεση, διασταύρωση, συμπληρωματικότητα, τάξη, εφαπτότητα, συμμετρία, αντανακλαστικότητα, ασυμμετρία, εγγύτητα, ανοιχτό/κλειστό, όριο, προσκόλληση.
6 Ιανουαρίου 1981
Από τον τόμο: Oupeinpo: Du potentiel dans l’art, (επιμ. Thieri Foulc), Éditions du Seuil, Παρίσι 2005, σσ. 13-14
