Σκοτάδι στο ψυγείο

Τα προκαταρκτικά

Όταν διεγερθούν οι κυτταρικοί φωτοϋποδοχείς του ματιού μας, κάποιοι νευρώνες αναλαμβάνουν να μεταφέρουν το ερέθισμα στον εγκέφαλο και να το κάνουν εικόνα του έξω κόσμου. Στη διαδρομή τους, αυτοί οι νευρώνες ενώνονται μεταξύ τους σε ένα μεγάλο σωρό, σχηματίζοντας το οπτικό νεύρο, το οποίο εκτείνεται έξω από τον αμφιβληστροειδή. Διαπερνώντας τον, ανοίγεται μια οπή 15 μοίρες έξω από το κέντρο του. Στο σημείο εκείνο της τομής τού αμφιβληστροειδή δεν υπάρχει κανένας φωτοϋποδοχέας. Σε αυτό το σημείο του ματιού, είμαστε όλοι μας τυφλοί. Κι αυτό, γιατί ο εγκέφαλος αναλαμβάνει και αναπληρώνει από μόνος του τα κομμάτια της εικόνας που λείπουν, για να γεμίσει το κενό. Αφού, σκασίλα του τού εγκέφαλου για τη λεπτομερειακή αποτύπωση του έξω κόσμου. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να έχει την ψευδαίσθηση του όλου, αλλιώς συγχύζεται και τον πιάνουν πανικοί και να τα ποιήματα μετά. Δηλαδή, το φαινόμενο της όρασης δεν είναι μια διαδικασία δημιουργίας μιας εικόνας αντιγράφου του ορατού κόσμου, αλλά μια διατύπωση εικασιών και υποθέσεων για το τι υπάρχει εκεί έξω. Δεν είναι φωτοαντιγραφικό μηχάνημα το μάτι. Μονάχα το βοθρίο στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς, δηλαδή η περιοχή της ωχράς κηλίδας, μπορεί και βλέπει ευκρινέστατα, εξαιτίας της σύστασής του αποκλειστικά από κωνία. Το υπόλοιπο μάτι κάνει τη χαμαλοδουλειά. Το οποίο μάτι, όσο τσακίρικο κι αν είναι, μπορεί να κάνει το πολύ τέσσερις ή πέντε σακκαδικές κινήσεις το δευτερόλεπτο, δηλαδή γρήγορες επισκοπήσεις του ορατού κόσμου. Συνεπώς, λίγα πράγματα βλέπουμε. Απλώς, από τα λίγα που βλέπουμε, βγάζουμε συμπεράσματα για τα πολλά.
Το ίδιο συμβαίνει με τη συνείδηση και το αγαπημένο της σπορ, την ενδοσκόπηση. Όπως το μάτι, έτσι και η συνείδηση δεν ενδιαφέρεται για τη λεπτομέρεια, αλλά για το όλον. Σενάρια του εαυτού μας την ενδιαφέρει να επινοεί, όχι πιστές αποτυπώσεις του. Κάθε φορά που κινούμε τα μάτια μας, πετάμε το μεγαλύτερο μέρος των διαθέσιμων πληροφοριών που προσλαμβάνουμε, έτσι ώστε να συγκεντρωθούμε στην ουσία ενός και μόνου πράγματος. Όταν μετακινούμε τη ματιά μας από αυτό το πράγμα, ένα ποτήρι φερ’ ειπείν βρε αδελφέ πάνω στο γραφείο μας, τότε οι λεπτομέρειές του αποσύρονται και μένει μόνο η ουσία του μέσα μας. Εάν θέλω να ξαναδώ το ποτήρι στ’ αλήθεια, πρέπει να γυρίσω και να το κοιτάξω κατάματα, από την αρχή. Έτσι και ο εαυτός μας. Μπορεί να μας αρέσει να τον φανταζόμαστε σαν κάτι ολόκληρο, που υπάρχει κάπου μέσα μας και μάς περιμένει συνολικός και ολοστρόγγυλος, όμως στην πραγματικότητα ο εαυτός μας υπάρχει μόνο επειδή μπορούμε και τον κοιτάζουμε ξανά και ξανά, από την αρχή, εστιάζοντας κάθε φορά και σε ένα διαφορετικό σημείο του. Δεν υπάρχει εαυτός εφ’ όλης της ύλης, αλλά μονάχα εαυτός αλά καρτ. Ο εαυτός μας υπάρχει ερήμην μας και είναι πληθυντικός. 

Και τώρα, δράση 90′′

Πλησίασε το ψυγείο σου και πιάσε το πόμολό του. Κάθε απόπειρα για ενδοσκόπηση μοιάζει με την προσπάθεια κάποιου να διαπιστώσει αν το φως στο εσωτερικό τού ψυγείου είναι αναμμένο ή σβηστό, όταν η πόρτα του είναι κλειστή. Τι κάνει λοιπόν; Ανοίγει πάρα πολύ γρήγορα την πόρτα και κοιτάζει μέσα. Είναι ποτέ δυνατόν να προλάβει να δει το κρύο σκοτάδι του; Νομίζει ότι ρίχνει ματιές στα κατάβαθα της ύπαρξής του. Στην πραγματικότητα, επισκέπτεται έναν επινοημένο εαυτό του, έναν ολόκληρο και πλήρη εαυτό, τον οποίο επινόησε για τις ανάγκες της συγκεκριμένης συγκυρίας, αφού, κάπου πρέπει να απευθυνθεί όταν έχει κάποιο πρόβλημα ή δίλημμα στη ζωή του και πρέπει να κάνει τη σχετική ενδοσκόπηση για να βρει τη λύση του. Αυτό που επείγεται, είναι να ανακοινώσει κάπου εντός του το πρόβλημά του. Η λύση όμως δεν βρίσκεται εκεί μέσα. Όσο γρήγορα κι αν ανοίγει το πορτάκι του εαυτού του, δεν πρόκειται να του κλέψει κανένα μυστικό και κανένα σκοτάδι. Νιώθει όμως παρήγορα ανοιγοκλείνοντας το πορτάκι. Κι έτσι, αγοράζει χρόνο, μέχρι η απάντηση στο πρόβλημά του να ξεφυτρώσει από κει που δεν την έσπειρε. Τέλος χρόνου.

Αμέσως μετά

Σε όσους ψάχνουν σε κάτι σταθερό μέσα τους για να βρουν τη λύση στα προβλήματα της ζωής τους, αντί να επινοούν έναν καινούργιο εαυτό ο οποίος θα αναλάβει δράση, αφιερώνω τον εξής στίχο του Νίκου Καρούζου: «Το ξέρω πως η λέξη σκοτάδι δεν υπάρχει στο σκοτάδι».