Ανθρώπων μύθοι

Γρηγόρης Τεχλεμετζής, Μυθολογήματα και έντεκα πλην ένα μικρά πεζά, Κέδρος 2021

——————

Η σύγχρονη πεζογραφική παραγωγή έχει να επιδείξει μια πληθώρα διαφορετικών μεταξύ τους φωνών και συγγραφικών κατευθύνσεων, έτσι που να καθίσταται μάλλον δύσκολη η κατηγοριοποίηση και η ένταξη καθεμιάς από αυτές σε οριοθετημένες, διακριτές ομάδες ή ομαδοποιήσεις. Συμβαίνει μάλιστα το εξής αξιοσημείωτο. Είναι τέτοια η επίδοση των συγγραφέων στη δοκιμή και την δοκιμασία σε νέους, κάθε φορά, τρόπους και τόπους γραφής που, ακόμα και μέσα στο λογοτεχνικό σύμπαν ενός και μόνο συγγραφέα, μπορεί να συναντήσει κανείς εντελώς διαφοροποιημένες προσεγγίσεις, τόσο ως προς τα θέματα, όσο και ως προς τη λεκτική έκφραση και τη συνθετική πράξη και πρακτική. Κάτι τέτοιο μπορεί να διαπιστώσει κανείς και στην περίπτωση του Γρηγόρη Τεχλεμετζή με αφορμή την τέταρτη κατά σειρά πεζογραφική του απόπειρα που κυκλοφορεί υπό τον τίτλο Μυθολογήματα και έντεκα πλην ένα μικρά πεζά. Ήδη, από τη φράση αυτή του τίτλου, μπορεί κανείς να εξάγει κάποια πρώτα συμπεράσματα σχετικά με αυτό που αποτέλεσε την πρώτη ύλη του συγγραφέα, αλλά και σχετικά με το καλούπι το οποίο επέλεξε για τη δόμηση και το στήσιμο των ιστοριών του. Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο μισό περίπου του βιβλίου καταλαμβάνουν έξι ιστορίες με ήρωες πρόσωπα της αρχαίας ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας οι οποίες προτείνουν και προκρίνουν μια διαφορετική οπτική πάνω στον βίο και τη δράση τους, αλλά και πάνω στην ίδια τη φυσιογνωμία τους, μια οπτική πιο ανθρώπινη, περισσότερο γήινη που τους φέρνει κοντά στα δεδομένα και τα μέτρα της καθημερινότητας, τους κάνει να προσιδιάζουν σε απλούς, καθημερινούς ανθρώπους με τα πάθη, τις αδυναμίες, τις ανόδους και τις πτώσεις τους, ηθικές και ψυχολογικές. Έτσι, μπορεί κανείς να συναντήσει τον Σίσυφο, τον Λήθιο τον Κυνικό, την Ξανθίππη και τον Σωκράτη, τον Ησίοδο, τον Λαέρτη να συμπεριφέρονται και να δρουν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εξισώνονται και να εξομοιώνονται με τον λεγόμενο μέσο άνθρωπο ο οποίος μάλιστα παρουσιάζεται σε μια πιο ανάλαφρη, πιο διασκεδαστική εκδοχή, καθώς συλλαμβάνεται σε στιγμές προσωπικές, ταυτόχρονα όμως άκρως αντιπροσωπευτικές των στιγμών που συνθέτουν το έθος και τη ζωή κάθε ανθρώπου.
Είναι μια βαθιά ανθρωποκεντρική και ανθρωπογνωστική θεώρηση αυτή που αντικρίζει στα μεγάλα ονόματα του μύθου και της ιστορίας την αφορμή να μιλήσει, να φωτίσει και να ξεσκεπάσει την ανθρώπινη φύση, έτσι όπως αυτή μπορεί να έχει καλυφθεί κάτω από το πέπλο της υστεροφημίας, μέσα στην αχλή της αναγνωρισιμότητας. Ο Τεχλεμετζής δεν φέρνει απλώς και μόνο κοντά στον αναγνώστη του τις μορφές εκείνες που μνημείωσε ο χρόνος, αλλά τις σαρκώνει κατά τέτοιον τρόπο ώστε να τις απομυθοποιήσει, να τις κάνει να εξέλθουν από το δύσκαμπτο και δυσκίνητο πλαίσιο του παρελθόντος για να αποτελέσουν μια καλή ευκαιρία και αφορμή αναλογισμού και συνειδητοποίησης ότι με τον ίδιο τρόπο που οι μορφές αυτές μπορούν να ακολουθήσουν μια πορεία από τα δυσθεώρητα ύψη στα οποία έχουν ανέλθει προς ένα περισσότερο ρεαλιστικό πεδίο, έτσι και ο άνθρωπος μπορεί αντιστοίχως να ανέλθει, να αποσπαστεί από το έδαφος της πραγματικότητας και να χαράξει μια διαδρομή προς τον μύθο, να σφραγίσει με την παρουσία και το έργο του το ανθρώπινο γίγνεσθαι. Πρόκειται για μια θαρραλέα παραδοχή του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένη η ανθρώπινη ύπαρξη, ως πραγμάτωση και ενέργεια, ως δύναμη και δυναμική, αποτελούμενη από σάρκα, με ό, τι αυτή συνεπάγεται, και όραμα, εμφορούμενη από διαθέσεις και ροπές χθαμαλές και υψηλές ταυτόχρονα.
Το δεύτερο μισό του βιβλίου καταλαμβάνει μια σειρά μικροϊστοριών που επικεντρώνονται στη σχέση που αναπτύσσει ένας χαρακτήρας με την πραγματικότητα και τις συνιστώσες της. Παρόλο που οι ιστορίες και οι ήρωες μοιάζουν διαφορετικοί μεταξύ τους, τόσο ως προς τα χαρακτηριστικά, όσο και ως προς την εξέλιξη τους, στην ουσία αποτελούν τις ψηφίδες ενός ψηφιδωτού που στόχο έχει να αποτυπώσει την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, όπως αυτή διαμορφώνεται από τις καταστάσεις και τις παράδοξες, ανοίκειες, αδιανόητες πολλές φορές εκφάνσεις του ανθρώπινου βίου. Είναι αισθητή και εδώ η διάθεση και η τάση του συγγραφέα να πλησιάσει τον άνθρωπο, να εναγκαλιστεί τις αδυναμίες και να τις εναποθέσει μέσα στα αφηγηματικά αυτά κείμενα τα οποία μοιάζουν να λειτουργούν αποσυμφορητικά και απολυτρωτικά, απαλλάσσοντας τον άνθρωπο από το βάρος μιας καθημερινότητας και μιας ζωής που μοιάζει να τον συνθλίβει. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά από αυτά κλείνουν με τη ρητή και βέβαιη κατάφαση του ήρωα στη ζωή, με τη συμφιλίωση του με τον εαυτό του και τον κόσμο. Η πυρηνική μορφή τους, άλλωστε, εικονοποιεί και καθρεφτίζει τη δύναμη της στιγμής ή, καλύτερα, της ελάχιστης διάρκειας που απαιτεί η μεταστροφή της ψυχολογίας, η αλλαγή στην οπτική και την αποτίμηση, διάρκεια η οποία ταυτίζεται ιδανικά με τον χρόνο ανάγνωσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας η οποία, εν τέλει, υπηρετεί και προάγει αυτήν τη μεταστροφή και τη μεταμόρφωση.