ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), Ίκαρος 1944.
Δύο Διαφορετικά Ποιήματα (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), περ. Τετράδιο, τχ. 1, Αθήνα, Απρίλης 1945.
«Psychanalyse», «Tasemi», Les temps de la Poésie, εκδ. Guy Lévis Mano, Παρίσι 1948, σ. 35-38.
Cinq Fois, Guy Lévis Mano, Παρίσι 1949.
Chants Populaires des Grecs (μετάφραση στα γαλλικά ελληνικών δημοτικών τραγουδιών), Guy Lévis Mano, Παρίσι 1951.
Κρυφοχώρι, Τετράδιο, 1951.
«L’ araignée - Images», «Guèpes», «Portrait», «Nature Morte» και «Paysage», Les Lettres Nouvelles, τχ. 15, 1954, σ. 696-700.
La
Frange des Mots, Guy Lévis Mano, Παρίσι 1954.
Αποσπάσματα από τον Πίνδαρο
(μετάφραση στα γαλλικά), περιοδικό Mercure de France, Ιανουάριος-Απρίλιος 1956.
Κ. Κουλουφάκου «L’ Ennemi», Μ. Αναγνωστάκη «La Decision», Γ. Νεγρεπόντη «Notre Pays» και «Ce Pays» (μετάφραση στα γαλλικά), Les
Temps
Modernes, 1969, τχ. 276 bis, σ. 280-281, 283-284, 290-291.
Έρως Μελαχρινός, (περιέχει τις συλλογές Μάης Ιούνης και Νοέμβρης, Δύο Διαφορετικά Ποιήματα, Κρυφοχώρι, Τα λόγια έχουν κρόσσια, Εκεί-πέρα εδώ) Ίκαρος 1979.
«50.000.000 πεθαμένοι κάθε χρόνο», «Μια χαλκογραφία του Javier Vilató», «Αυτός που βλέπει αλήθειες», «Φαύνος», «Κλειώ 1979», «Χαλκός σφυρήλατος 2,30 εκ.», «Ψυχανάλυση», στο Θ. Νιάρχος – Αντ. Φωστιέρης, Ποίηση ’80, Εγνατία, Θεσσαλονίκη 1980.
«21 τρίστιχα», Η λέξη, τχ. 11, Ιανουάριος 1982.
«Ecrire France», Hommage à Guy Lévis Mano, Fata Morgana, Παρίσι 1982, σ. 107-108.
7Χ3. Εφτά
γραπτά
στα
ελληνικά
- sept textes
en français - seven writings
in english, Κείμενα 1984.
«9 του Σεπτέμβρη του 1980», Αμητός, στη μνήμη Φώτη Αποστολόπουλου, έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ), Αθήνα, 1984.
Το δίχως άλλο. Αντίστροφη αφιέρωση - dédicace à rebours, Κείμενα, Αθήνα 1985.
Εύκολο
(ποιήματα του Paul Eluard, μετάφραση στα ελληνικά), Κείμενα 1987.
Ποιήματα 1944-1985
(περιέχει τις ελληνόγλωσσες συλλογές Έρως μελαχρινός, 7Χ3 και Το δίχως άλλο-αντίστροφη αφιέρωση), Ίκαρος 1989.
Μάτση Χατζηλαζάρου, Μικρό Ανθολόγιο, Επιμέλεια-Ανθολόγηση Μάρκος Μέσκος, Κάτω Γραμματικό, 2 Σεπτεμβρίου 2012, ιδιωτική έκδοση εκτός εμπορίου (περιέχει 31 ποιήματα της Μάτσης Χατζηλαζάρου).
Γράμματα από το Παρίσι στον Ανδρέα Εμπειρίκο (1946-1947) και άλλα ανέκδοτα ποιήματα και πεζά της ίδιας περιόδου, Εισαγωγή, υπομνηματισμός, επιμέλεια Χρήστος Δανιήλ, Άγρα 2013 (περιέχει 6 επιστολές της Μάτσης Χατζηλαζάρου προς τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τα ανέκδοτα ποιήματα «[Ετούτος είναι ο τόπος της ζωγραφικής]», «Σηκουάνας», «Οι σταγόνες», «Ζωγράφε»).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
[ανυπόγραφο - άτιτλο], Ιππόκαμπος, Λογοτεχνική και καλλιτεχνική εφημερίδα, έκδοση του Τετραδίου, Αθήνα, Απρίλιος 1945.
[ανυπόγραφο - άτιτλο], Φιλολογικά Χρονικά, τχ. 26, Μάιος 1945, σ. 109.
[ανυπόγραφο],
«Μάτσης Χατζηλαζάρου, ‘Έρως μελαχρινός’», Ελευθεροτυπία, 4.11. 1979.
[ανυπόγραφο],
«Έρωτας ο κυρίαρχος», Έθνος, 7.11. 1984.
[ανυπόγραφο],
«Ποιήτρια ερωτική», Τα Νέα, 22.9. 1990.
Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη, «Μάτση Χατζηλαζάρου», …δεν άνθησαν ματαίως. Ανθολογία υπερρεαλισμού, Νεφέλη, Αθήνα 1980, σ. 254-258, 384-385.
— «Μάτση Χατζηλαζάρου: Το κερδισμένο ποίημα», Αντί, τχ. 351, 17.7.1987 σ. 38-41. Τώρα στο Η γραφή και η βάσανος. Ζητήματα λογοτεχνικής αναπαράστασης, Πατάκης 2000, σ. 19-30.
Αντωνίου Δ.Ι., «Για τη Μάτση Χατζηλαζάρου», Αντί, τχ. 351, 17.7. 1987, σ. 33.
Αργυρίου Αλέξανδρος, Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στους δύστηνους καιρούς (1941- 1944), Τόμος Γ’, Καστανιώτης 2003.
— «Η σκιαμαχία μεταξύ νεοσυμβολιστών και νεωτερικών», Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και η πρόσληψή της στα χρόνια του ετεροκαθορισμένου εμφυλίου πολέμου (1945- 1949), Τόμος Δ’, Καστανιώτης 2004, σ. 238-279.
Αρσενίου Ελισάβετ, «Τα κρόσσια του κειμένου: Πτυχές της ελληνικής γυναικείας γραφής», Διαβάζω, τχ. 401, 1996, σ. 124-131.
Βαβούρης Σταύρος, Νεανική Φωνή, τχ. 8, 1944, σ. 219-220.
Βαλλυνδράς Μάριος, «Η ποιήτρια στο φακό», εφ. Έθνος, 4.10. 1984.
Δάλλας Γιάννης, «Η μεταπολεμική περιπέτεια του ελληνικού υπερρεαλισμού. Ο μεταϋπερρεαλισμός και οι τύχες της μεταπολεμικής πρωτοπορίας», Ευρυγώνια, Νεφέλη 2000, σ. 165-189.
Δανιήλ Χρήστος, «Μετά το πέρασμα της υπερρεαλιστικής έκρηξης: Η υπερρεαλιστική μαθητεία και ο μετα-υπερρεαλισμός (σχόλια σε οκτώ μεταπολεμικούς Έλληνες ποιητές και Μικρό Ανθολόγιο)», Τα Ποταμόπλοια, τχ. 5, 1992, σ. 299-320.
— «Η διακειμενική διαπλοκή του ελληνικού μεταπολεμικού υπερρεαλισμού με το δημοτικό τραγούδι. Υπερρεαλιστικά ποιήματα των Ν. Βαλαωρίτη, Ε. Βακαλό, Ε. Κακναβάτου και Μ. Χατζηλαζάρου με αναφορές σε πρόσωπα και θέματα συγκεκριμένων δημοτικών τραγουδιών», Ποίηση, τχ. 20, Φθινόπωρο-Χειμώνας 2002, σ. 229-255.
— «Μάτση Χατζηλαζάρου: Ένας βίος ποίηση. Παρουσίαση – Ανθολόγηση», Μανδραγόρας, τχ. 36, Ιούνιος 2007, σ. 20-23.
— «Χατζηλαζάρου, Μάτση», Λεξικό Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκης 2007, σ. 2353.
— …Ιούς, Μανιούς, ίσως και Aqua
Marina, Μάτση Χατζηλαζάρου, Η πρώτη Ελληνίδα υπερρεαλίστρια, Τόπος 22012.
— «Εισαγωγή ή Το κέλυφος του παρελθόντος έσπασε», στο Μάτση Χατζηλαζάρου, Γράμματα από το Παρίσι στον Ανδρέα Εμπειρίκο (1946-1947) και άλλα ανέκδοτα ποιήματα και πεζά της ίδιας περιόδου, Άγρα 2013, σ. 9-46.
— «Ο Νικόλαος Εγγονόπουλος/ ο Ανδρέας Εμπειρίκος/ και η ωραία κόρη / ορθή ως / στέκονταν εις το παράθυρο του Αναπλιού», Οδός Πανός, αφιέρωμα στον Ανδρέα Εμπειρίκο, τχ. 164, 2014, σ. 20-33.
— «In perpetuum. Η 'Αντίστροφη αφιέρωση' της Μάτσης Χατζηλαζάρου και η απελευθερωτική διάρκεια του έρωτα», Ποιητική, τχ. 17, Άνοιξη-Καλοκαίρι 2016, σ. 135-145.
Χρήστος Δανιήλ, Όλα δεν τα ’χω πει… Η «Αντίστροφη αφιέρωση» της Μάτσης Χατζηλαζάρου, Άγρα 2022.
Δανιήλ Χρήστος – Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Αναζητώντας ταυτότητα. Αναζητήσεις του μοντερνισμού. Το περιοδικό Τετράδιο (1945, 1947). Το αρχείο του περιοδικού και το ανέκδοτο Τετράδιο Τέταρτο. Παρουσίαση και αποτίμηση, Άγρα, (υπό έκδοση).
Δικταίος Άρης, Αναζητητές προσώπου, Φέξης, 1963, σ. 171-173.
Ζαρόκωστα Κατερίνα, «Η Μάτση των ονείρων», περ. Elle, τ. Αυγούστου 1993, σ. 82- 87.
Ηλιοπούλου Ιουλίτα, «Σε αγαπώ σε σκέπτομαι σε γράφω», από το πρόγραμμα της εκδήλωσης Παντού γραπώνεται ο έρωτας κισσός για την ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου, στο Ίδρυμα Μελίνας Μερκούρη, Αθήνα 1999.
Κακναβάτος Έκτωρ, «Η ποίησή μας είναι η ζωή», Αντί, τχ. 351, 17.7.1987., σ. 42-43.
Καλαμαράς Βασίλης, «Η πρωτοπόρος ποιήτρια», Ελευθεροτυπία, 1.7.2011.
Καρκαγιάννη-Καραμπελιά Βάσια, «Ήταν πάντα τόσο νέα», Αντί, τχ. 351, 17.7. 1987, σ. 37.
Καραντώνης Ανδρέας, «Μάτσης Ανδρέου: Μάης Ιούνης και Νοέμβρης», Νέα Γράμματα, τχ. 4, έτος Β’ Ιούλιος 1944, σ. 321-322.
Κρημνιώτη Πόλυ, «Μάτση Χατζηλαζάρου, ‘Πατρίδα της είναι η ποίηση…’», Η Αυγή, 12.2.2012.
Λεβίδη Ειρήνη, «Από τις όχθες του Αμούρ (7Χ3)», περ. Το Τέταρτο, τχ. 1, Μάιος 1985, σ. 6-7.
Λουκάκου Χαρά, «Μια γυναικεία εκπομπή με ευαισθησία», Η Αυγή 7.10. 1984.
Μανδηλαρά Τίνα, «Η Ελληνίδα που μας έμαθε τον υπερρεαλισμό», Πρώτο Θέμα, 4.9.2011.
Μαραγκού Λαμπρίνα, Μάτση Χατζηλαζάρου. Από την ποίηση στη μύηση, Παπαζήσης 2016.
Μγκελάτζε-Μαρμαρινού Βέρα, «Ποίηση σαν έκρηξη, ποίηση σαν έρωτας…», Η Ναυτεμπορική, 6.10. 2005.
[Μενδράκος Τάκης], Επίκαιρα, 29.11. 1979.
Νάκα Παρασκευή, «Η λειτουργία του σώματος στην ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου. Μία περιδιάβαση στα μονοπάτια ενός λυσιμελούς πάθους», Ποιείν, 18.9.2016, http://www.poiein.gr/archives/34239/index.html.
Ξύδης Αλέξανδρος, «Πρόλογος» στο Μάτση Χατζηλαζάρου, Έρως Μελαχρινός, Ίκαρος 1979, σ. 9-10.
— «Μνήμη Μάτσης Χατζηλαζάρου», Αντί, τχ. 351, 17.7. 1987, σ. 36-37.
Παπαγεωργίου Κώστας, «Γυναικείος υπερρεαλισμός», Η Αυγή, 8.4.2012.
Παπασπύρου Σταυρούλα, «Αισθάνομαι εξόριστη Ρωμιά», Ελευθεροτυπία
11.05.2013.
Παπατζώνης Τ. Κ., «Ελληνική Περιοχή του Ροβέρτου Λεβέκ», Η Καθημερινή, 15.10. 1947 [=Ο τετραπέρατος κόσμος, Α’, Ίκαρος 1966, σ. 93-101].
Παχύ Αιμιλία, «Η Μάτση των Ονείρων…», περ. Πάνθεον, 22.9. 1987, σ. 24-26.
Πίττας Κωνσταντίνος, «Μάτση Αθήνα, 1/2/1985», The Books’ Journal, Δεκέμβριος 2017, τχ. 83, σ. 97.
Σελλά Όλγα, «Τα αληθινά κορίτσια δεν χάνονται ποτέ», Η Καθημερινή, 21.7.2013.
Σ[ταματίου] Κ[ώστας], «Μάτση Χατζηλαζάρου: Έρως μελαχρινός», Τα Νέα 17.5. 1980.
— «Ποιήτρια ερωτική, Μάτση Χατζηλαζάρου: Ποιήματα 1944-1985, Άντεια Φραντζή: Ερωτικές μεταμορφώσεις – Αντίδωρο στη Μάτση Χατζηλαζάρου», Τα Νέα, 22.9. 1990.
Στεργιόπουλος Αλέξανδρος, «Γνωριμία με την Μάτση Χατζηλαζάρου», Βιβλιοθήκη, Ελευθεροτυπία, τχ. 676, 8.10.2011.
Συγγελάκη Σ.,
«Η ποιήτρια του αμφορέα του Πικάσο», Η Αυγή, 11.5. 1983.
Φραγκούλη Μαρία, «Η σάρκα που γράφεται, Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987)», Εντευκτήριο, τχ. 79, 2007, σ. 125-128.
Φραντζή Άντεια, «Το ερωτικό τοπίο της Μάτσης Χατζηλαζάρου», Αντί, τχ. 282, 1.3.1985. σ. 49-51.
— «Αντί-δωρο. Μάτση Χατζηλαζάρου: Αντίστροφη αφιέρωση - dédicace à rebours», Αντί, τχ. 351, 17.7. 1987, σ. 44-46.
— Ερωτικές μεταμορφώσεις. Αντίδωρο στην Μάτση Χατζηλαζάρου, Πολύτυπο 1989.
—Ερωτικές μεταμορφώσεις. Σημειώσεις για την ποίηση της Μάτσης Χατζηλαζάρου, Γαβριηλίδης 2015.
Χάρης Πέτρος. «Τα Νέα Βιβλία, Μάτση Χατζηλαζάρου: ‘Κρυφοχώρι’», Ελευθερία, 5.4. 1952.
Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, «Η ερωτική διεκδίκηση του κόσμου», Η Αυγή, 4.3.1986.
— «Μ. Χατζηλαζάρου: Βυθισμένη στην ποίηση και στα πάθη της», Το Βήμα/ Βιβλία, 18.9.2011.
— «Ό,τι βρω δικό σου θα το φάω», Εντευκτήριο, τχ. 100, Ιανουάριος Μάρτιος 2013.
Χατζιδάκις Μάνος, «Μάτση Χατζηλαζάρου: Το δίχως άλλο», Το Τέταρτο, τχ. 11, Μάρτιος 1986, σ. 7.
— «Για τη Μάτση Χατζηλαζάρου που έφυγε το απόγευμα της Τρίτης στις 16 Ιουνίου του ’87», Αντί, τχ. 351, 17.7. 1987, σ. 35.
— «Ο Μελαχρινός Έρως, το εκκρεμές και η Μάτση των Ονείρων», Τα σχόλια του Τρίτου, μια νεοελληνική μυθολογία, Εξάντας 2007 [;1980], σ 181-185.
Χουρμούζιος Αιμίλιος, «Δέκα βιβλία στίχων από τη νέα μας ποίηση (Εμπειρίκος, Γκάτσος, Εγγονόπουλος, Μάτση Ανδρέου, Μάτσας, Καρύδης, Θεοτοκάς) 1943-1946», Ειδωλολάτρες και Ειδωλομάχοι, Κριτικά κείμενα, επιμ. Κώστας Τσιρόπουλος, Οι εκδόσεις των φίλων, 1983 (πρώτη δημοσίευση: Νέα Εστία, τχ. 458, τομ. Κ’, 1.8.1946, σ. 822-829).
ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ:
Αντί, τχ. 351, 17.7.1987, σ. 34-46.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΤΣΗΣ ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ
— «Έμαθα πάρα πολλά από τους άνδρες», συνέντευξη στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο, Ελευθεροτυπία, 2.11.1986 [= Τσαγκαρουσιάνος Στάθης, Αντίο παλιέ κόσμε. Συνομιλίες με αξιοσημείωτους ανθρώπους, Δρομέας, Αθήνα 1999, σ. 107-122. Διαθέσιμη και στο διαδίκτυο: https://www.lifo.gr/team/retrolifo/25811]
— «Μάτση Χατζηλαζάρου: συνομιλία με τον Φίλιππο Βλάχο» στην εκπομπή της ΕΡΤ 2 Γυναικεία πορτραίτα σε σκηνοθεσία Φρίντας Λιάππα, Οκτώβριος 1984, επιμέλεια - απομαγνητοφώνηση Χρήστος Δανιήλ. Διαθέσιμη στο διαδίκτυο, στο τρέχον αφιέρωμα του περιοδικού Χάρτης.
