Από τους παλιατζήδες στα τουκ-τουκ

Σε μια επο­χή που λά­τρε­ψε τα gadgets, τις μα­γι­κές μι­κρο­συ­σκευ­ές για τις πιο εξε­ζη­τη­μέ­νες ανά­γκες, ένας άλ­λος κό­σμος, στα­θε­ρά στο όριο επι­βί­ω­σης, επι­νο­εί, τρο­πο­ποιεί, προ­σαρ­μό­ζει «μη­χα­νές» δο­κι­μα­σμέ­νες από την πα­ρά­δο­ση. Στό­χος του δεν εί­ναι ο νε­ω­τε­ρι­σμός, η πρω­το­τυ­πία, η πα­τέ­ντα, αλ­λά η συλ­λο­γι­κή, συμ­με­το­χι­κή αξιο­ποί­η­ση και εκ­με­τάλ­λευ­ση. Έτσι γεν­νή­θη­κε η άγρα­φη ακό­μα ιστο­ρία των ελ­λη­νι­κών τουκ-τουκ, με ρί­ζες που ανά­γο­νται στα υπαί­θρια επαγ­γέλ­μα­τα στις απαρ­χές της νε­ο­ελ­λη­νι­κής πό­λης. Για συ­ντο­μία, θα απο­μο­νώ­σου­με εδώ το κομ­μά­τι της με­τα­πο­λε­μι­κής πε­ριό­δου.

Όσο φού­ντω­νε η αστυ­φι­λία και κάλ­πα­ζε η ανά­πτυ­ξη, πά­ντα με σύν­θη­μα την πρό­ο­δο, η τε­χνο­λο­γία φρό­ντι­ζε να με­τα­τρέ­ψει τα προ­ϊ­ό­ντα του πα­λιό­τε­ρου υλι­κού πο­λι­τι­σμού σε σκου­πί­δια. Έτσι προ­έ­κυ­ψαν οι «γρα­φι­κοί» πα­λια­τζή­δες, που γύ­ρι­ζαν τις γει­το­νιές με κά­ποιο όχη­μα ή υπο­ζύ­γιο, δια­λα­λώ­ντας την προ­θυ­μία τους να απαλ­λά­ξουν τον κό­σμο από άχρη­στα πια αντι­κεί­με­να, σω­ρια­σμέ­να σε τα­ρά­τσες, απο­θή­κες και πλυ­στα­ριά. Αυ­τοί ανή­καν στους τό­τε ακό­μα «πλα­νό­διους» επαγ­γελ­μα­τί­ες, που με τον και­ρό κα­ταρ­γή­θη­καν και αυ­τοί. Έμει­ναν οι πα­λια­τζή­δες που δεν έπα­ψαν πο­τέ να εί­ναι χρή­σι­μοι σε μια κοι­νω­νία εθι­σμέ­νη πια στον κα­τα­να­λω­τι­σμό. Απλά και αυ­τοί εκ­συγ­χρο­νί­ζο­νταν, με στρα­το­λό­γη­ση νέ­ων με­λών, συ­χνά από τους Ρο­μά. Χρη­σι­μο­ποιού­σαν τώ­ρα κυ­ρί­ως τα κοι­νά, για όλες τις δου­λειές, αγρο­τι­κά (τα «Ντά­τσουν»), αλ­λά στα­δια­κά και με­γα­λύ­τε­ρα ημι­φορ­τη­γά, συ­χνά με­τα­ποι­η­μέ­να για κα­λύ­τε­ρη εξυ­πη­ρέ­τη­ση, κά­πο­τε μά­λι­στα με πρό­βλε­ψη οι­κο­γε­νεια­κής δια­μο­νής σε πα­τά­ρι. Η τε­λευ­ταία λέ­ξη στην εξέ­λι­ξη του επαγ­γέλ­μα­τος ήταν το άψο­γα ηχο­γρα­φη­μέ­νο μή­νυ­μα-κά­λε­σμα, που εκ­πε­μπό­ταν από με­γά­φω­νο κα­θώς το όχη­μα κι­νού­νταν νω­χε­λι­κά πά­νω στον δρό­μο. Αυ­τοί οι επαγ­γελ­μα­τί­ες, μα­κρι­νοί από­γο­νοι των «κυ­νη­γών και συλ­λε­κτών» της νο­μα­δι­κής ζω­ής, ήταν οι πραγ­μα­τι­κοί πρω­το­πό­ροι.

Για­τί η ιστο­ρία δεν τέ­λειω­νε εδώ. Ο ξέ­φρε­νος υπερ-κα­τα­να­λω­τι­σμός και το συ­νο­δευ­τι­κό κί­νη­μα διά­σω­σης του απει­λού­με­νου πλα­νή­τη, αλ­λά και σε πιο πρα­κτι­κό επί­πε­δο, τα πρό­σφα­τα επάλ­λη­λα κύ­μα­τα από κρί­σεις, οι­κο­νο­μι­κές και υγειο­νο­μι­κές, με­τέ­τρε­ψαν τους πιο στε­ρη­μέ­νους στον κό­σμο λα­ούς σε πρό­σφυ­γες και τα άχρη­στα «σκου­πί­δια» σε κα­τα­να­λω­τι­κό αγα­θό με ανταλ­λα­κτι­κή αξία. Δη­μιουρ­γή­θη­κε έτσι μια νέα αγο­ρά. Από την επί­ση­μη με­ριά, οι εται­ρί­ες ανα­κύ­κλω­σης. Στην άλ­λη άκρη, οι πε­ρι­θω­ρια­κοί «τυμ­βω­ρύ­χοι» των κά­δων απορ­ριμ­μά­των, με την εμ­βλη­μα­τι­κή βέρ­γα σι­δή­ρου στο χέ­ρι. Αρ­χι­κά σέρ­νο­ντας κλεμ­μέ­να κα­ρό­τσια των σου­περ­μάρ­κετ στα στε­νά. Κα­τό­πιν, με αυ­το­σχέ­δια δί­τρο­χα κα­ρό­τσια-πλατ­φόρ­μες με ένα ή δύο χει­ρι­στές-κου­βα­λη­τές. Ώσπου φτά­σα­με στην τε­λευ­ταία λέ­ξη: τα τρί­τρο­χα οχή­μα­τα, εφο­δια­σμέ­να πλέ­ον με μια έστω στοι­χειώ­δη μη­χα­νή, τα τό­σο ευ­έ­λι­κτα και εξυ­πη­ρε­τι­κά τουκ-τουκ, με χει­ρι­στές απο­κλει­στι­κά Ασιά­τες.

Στις πα­τρί­δες τους, στις χώ­ρες της Ιν­δι­κής υποη­πεί­ρου και της ΝΑ Ασί­ας, τα τουκ-τουκ εί­ναι επί­ση­μα μέ­σα συ­γκοι­νω­νί­ας, κυ­κλο­φο­ρούν στους δρό­μους με απί­στευ­τα φορ­τία εμπο­ρευ­μά­των ή αν­θρώ­πων, στοι­βαγ­μέ­νων όρ­θιων, ατά­ρα­χων, μα­θη­μέ­νων. Τα αυ­θε­ντι­κά εκεί­να τουκ-τουκ εντάσ­σο­νται σε ένα με­τα­φο­ρι­κό σύ­στη­μα που πε­ρι­λαμ­βά­νει όλα τα με­τα­φο­ρι­κά εί­δη: από ντό­πια μη­χα­νο­κί­νη­τα ώς τε­τρά­πο­δα. Ιε­ραρ­χη­μέ­νο, με την απα­ραί­τη­τη ποι­κι­λία ώστε να εξυ­πη­ρε­τεί πολ­λούς στό­χους.

Τα δι­κά μας τουκ-τουκ σα­ρώ­νουν σή­με­ρα τις αθη­ναϊ­κές γει­το­νιές, άδεια ή φορ­τω­μέ­να με τα πιο ετε­ρό­κλη­τα πράγ­μα­τα. Η ανα­ζή­τη­ση γί­νε­ται με δύο τρό­πους, οδη­γώ­ντας (για όσα αφή­νο­νται έξω από κά­δους) και περ­πα­τώ­ντας (ψά­ξι­μο μέ­σα σε κά­δους). Την επο­χή που δή­μοι και εται­ρί­ες δε­λε­ά­ζουν τους κα­τα­να­λω­τές ανα­κυ­κλώ­νο­ντας επ’ αμοι­βή, αυ­τοί οι «πα­ρί­ες», πιο ευ­έ­λι­κτοι, αφαι­ρούν ό,τι πλη­ρώ­νε­ται κα­λύ­τε­ρα στις ει­δι­κές μά­ντρες. Τα τουκ-τουκ εί­ναι οι σκιώ­δεις κο­μά­ντος των αστι­κών εκ­κα­θα­ρί­σε­ων.

Την επο­χή που συ­ζη­τά­με τη με­τά­βα­ση σε ηλε­κτρι­κά αυ­το­κί­νη­τα, αυ­τοί παίρ­νουν την αντί­στρο­φη πο­ρεία, εφαρ­μό­ζο­ντας δο­κι­μα­σμέ­νες λύ­σεις. Τα τουκ-τουκ εί­ναι εφο­δια­σμέ­να με τυ­πο­ποι­η­μέ­νη ρη­χή πλατ­φόρ­μα πί­σω από τη θέ­ση του οδη­γού. Ο χει­ρι­στής του οχή­μα­τος μπο­ρεί να προ­σθέ­σει σι­δη­ρο­κα­τα­σκευ­ές, που αυ­ξά­νουν τον όγκο του απο­θη­κευ­τι­κού χώ­ρου, ανά­λο­γα στο εί­δος του φορ­τί­ου. Σε με­ρι­κά, ακό­μα και το κου­βού­κλιο, που προ­στα­τεύ­ει τον οδη­γό, δια­θέ­τει πρό­σθε­τη από πά­νω πλατ­φόρ­μα για συσ­σώ­ρευ­ση αντι­κει­μέ­νων. Αυ­τά εί­ναι κυ­ρί­ως χαρ­τό­κου­τα πλα­κέ σε τα­χτι­κές ντά­νες. Όταν τα υλι­κά που μα­ζεύ­ο­νται εί­ναι ετε­ρό­κλη­τα (με­ταλ­λι­κά και πλα­στι­κά αντι­κεί­με­να), τα στοι­βά­ζουν όπως-όπως, κι ας εξέ­χουν.

Στις μα­κρι­νές πα­τρί­δες όσων σή­με­ρα οδη­γούν τουκ-τουκ σε αθη­ναϊ­κούς δρό­μους, η δια­κό­σμη­ση κά­θε λαϊ­κού οχή­μα­τος, από μη­χα­νά­κια ώς φορ­τη­γά, έχει τε­ρά­στια αξία προ­βο­λής, κα­θώς οι ιδιο­κτή­τες-οδη­γοί απο­τε­λούν νό­μι­μο τμή­μα του το­πι­κού κοι­νω­νι­κού συ­νό­λου με κα­θο­ρι­σμέ­νη θέ­ση στην οι­κο­νο­μι­κή ζωή. Εδώ, αντί­θε­τα, ανή­κουν στο πε­ρι­θώ­ριο. Εί­ναι κοι­νω­νι­κά αό­ρα­τοι. Έτσι, επεμ­βαί­νουν στα οχή­μα­τά τους μό­νο για να αυ­ξή­σουν την από­δο­σή τους, όχι για ομορ­φιά. Θα τους ήταν εντε­λώς αχρεί­α­στη.