Έρωτας Θλίψη Μοναξιά

Δημήτρης Γ. Παπαστεργίου, Όλα στο μαύρο, Θεσσαλονίκη, εκδ. Ρώμη 2022

—————

Σπανίως διάβαζα ερωτική ποίηση. Τη θεωρούσα πολύ προσωπική. Σαν να παρακολουθούσα αγνώστους από μια κλειδαρότρυπα. Εξαίρεση αποτελούσαν η Σαπφώ και ο Πετράρχης. Αν η ποίησή τους ήταν προσωπική, δεν είχε σημασία, καθώς, με τις πανανθρώπινες αξίες της, μιλούσε πάντα στην ψυχή όλων μας. Μέχρι που άρχισα να μελετώ την Pléiade, ως ειδική πλέον στη θεωρία της ανάγνωσης. Μα πώς δεν το είχα αντιληφθεί; Βιωματική ή μυθοπλαστική, η ερωτική ποίηση αφηγείται ένα θεσπέσιο ποιητικό ψέμα. Δοξάζει και συνάμα θρηνεί τον έρωτα, γέννημα της ποίησης.
Διαβάζω το νέο ποιητικό βιβλίο του Δημήτρη Γ. Παπαστεργίου, Όλα στο μαύρο. Αρχίζω αμέσως να γράφω, και διαλέγω τον τίτλο μου. (Σημαντικός ο τίτλος, μας καθοδηγεί, μας ελέγχει. Τότε γιατί ο Παπαστεργίου γράφει «ακέφαλα ποιήματα» [σ.27]; Είναι η πρώτη ερώτηση που με απασχολεί.) Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι το τρίπτυχο από λέξεις διάσπαρτες μέσα στα ποιήματα Έρωτας Θλίψη Μοναξιά. Τα ερωτήματα αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Πού πήγε το ερωτικό πάθος; Πού πήγε η προσδοκία για αμοιβαίο έρωτα, στην ποίηση και τη ζωή; Πότε αντικαταστάθηκε το πάθος από τη μοναξιά; Γιατί δεν οδήγησε στην έκσταση; Γιατί χρειάζεται τόση απαισιοδοξία, ή καλύτερα βέλος στην καρδιά, για να γραφτεί σπουδαία ερωτική ποίηση;
Από την αρχή του βιβλίου, ο ποιητής μάς απαντά, με διακριτικό υπαινιγμό στον Marcel Proust, για την ακούσια μνήμη που γεννούν οι αισθήσεις:

Κάποιες φορές νομίζω πως τρελαίνομαι.
Είναι κι αυτές οι ευωδιές
που απλώνονται ανεξήγητα, μέρες γιορτών, στο σπίτι∙
σαν της αγάπης τ’ άρωμα, που μια ζωή την καρτεράς
όμως δεν πρόκειται ποτέ να συναντήσεις.

Ή, είναι τότε, που χτυπάει το τηλέφωνο.
Νιώθεις και πάλι όμορφα που ακούς
μία φωνή αγαπημένη απ’ τα παλιά
και ακατάπαυστα μιλάς τέσσερις ώρες.
Κάποτε, κλείνοντας με ευχές,
συνειδητοποιείς
πως το τηλέφωνο που μίλαγες
έχει πολύ καιρό που είναι χαλασμένο. (σ. 11)

Το Εγώ συνομιλεί με ένα φαντασιακό Εσύ, αυτό που δημιούργησαν οι αναμνήσεις και τα παιχνίδια των λέξεων, καθώς μας παρασύρουν σε ονειροπόληση, μελλοντικό εφιάλτη. Αφόρητη μοναξιά, ασύλληπτων διαστάσεων, να μιλάς αποκλειστικά με τον εαυτό σου, ακόμη και στο τηλέφωνο.
Ο έρωτας και η προσφυγιά συναντώνται, όταν αντιλαμβανόμαστε ότι ο έρωτας είναι το ταξίδι από το ένα σώμα στο άλλο, και ο ερωτευμένος που αναζητεί αλλά δεν βρίσκει το ταίρι του ένας πρόσφυγας που έχει εκδιωχθεί από τον Κήπο της Εδέμ:

Το σώμα σου η πατρίδα μου,
του πρόσφυγα η πατρίδα (σ. 13)

Ακούει ένα όχι, που τελικά επαναλαμβάνεται μέχρι να φτάσει στο στίχο που ερμηνεύει το ποίημα ή και τη συλλογή ολόκληρη:

Όχι έρωτας, σεξ. (σ. 15)

«Όλα στο μαύρο», λοιπόν, αφού ο έρωτας έχει χαθεί. Και τότε αρχίζει η αμφισβήτηση. Μπορείς άνετα να χτυπάς ανελέητα κάποιον που έχει γίνει σκιά:

Έρωτας κάτι το μαγικό∙
ή μια ροή αλλόκοτη, στο αίμα, ορμονών; (σ. 35)

Ο καταραμένος ποιητής (poète maudit) εκδικείται, με το πανίσχυρο όπλο του, το ποίημα:

όταν σαν τις μάγισσες με κάψετε,
φλεγόμενα ποιήματα
θα γίνω (σ. 45)

Αν και σε λίγο δεν θα αντέξει και θα εξομολογηθεί:

Έμεινα πάλι μόνος και φοβάμαι. (σ. 47)

Ερωτοτροπεί με τη θάλασσα, όπως στην προηγούμενη συλλογή του:

Ψέματα σου ’πα
ότι δεν θα σ’ άλλαζα
με τη θάλασσα

                (Της μιας ανάσας ποιήματα, εκδ. Κουκκίδα, 2021, σ. 18)

Τώρα πλέον η αλλαγή έχει γίνει, η θάλασσα, τόπος και αρχέτυπο του ταξιδιού, έχει εξασθενήσει, αφήνοντας πίσω τη θετική ενέργεια της σχέσης ανθρώπου και φύσης:

Όποτε βλέπω θάλασσα
βλέπω και τη μορφή σου
να τη χτυπούν τα κύματα. (σ. 14)

Για να συμπληρώσει σε λίγο σχεδόν με αδιαφορία, όταν αντιλαμβάνεται ότι το πλήγμα είναι αναπόφευκτο:

και γέμισε η ψυχή μου
νεκρά ψάρια. (σ. 20)

Η θάλασσα ανακτά τη βιβλική οντότητά της. Δημιούργημα της τρίτης ημέρας (Γένεσις 1, 10), θα συμβολίζει εφεξής την αρχή και το τέλος της ζωής.

Ποιήματα που μιλούν μια γλώσσα γνώριμη, που μας προσκαλούν να απαντήσουμε, να τους δώσουμε έναν τίτλο, καθώς η μοναξιά που εκφράζουν δεν επιτρέπει στον ποιητή να το κάνει ο ίδιος:

Εγώ μονάχα αυτά τα ακέφαλα ποιήματα
κατάφερα να κάμω. (σ. 27)

Τονίζεται έτσι η μοναξιά χωρίς έρωτα, η μοναξιά στον έρωτα, η προσφυγιά από τον Παράδεισο, χωρίς προορισμό τη Γη της Επαγγελίας, έστω και στο μακρινό μέλλον.

Η ποιητική συλλογή του Δημήτρη Γ. Παπαστεργίου Όλα στο μαύρο προσθέτει νέες διαστάσεις στην ποιητική του πορεία, με στοχασμό και συγκρατημένο φόβο για τις ανθρώπινες σχέσεις. 
Μια προσεγμένη και καλόγουστη δημοσίευση από τις Εκδόσεις Ρώμη.