Μπορώ να καταλάβω τον Φραντς Κάφκα που ζήτησε από τον φίλο του Μαξ Μπροντ να καταστρέψει τα έργα του, τα χειρόγραφά του. Έρχεται η ώρα που αναγνωρίζεις την ματαιότητα της μακρόχρονης προσπάθειας να πεις αυτά, που όταν ξεκίνησες, δεν ήξερες γιατί γενιούνται, τι θέλουν να πουν, σε ποιους απευθύνονται (δίχως να έχουν ερωτηθεί αν ενδιαφέρονται), γιατί επιμένεις να κοπιάζεις, να φτιάχνεις τον βίο σου με υλικά που άλλοι άνθρωποι δεν διαθέτουν και, απολύτως λογικά, αναρωτιούνται τι είναι, πώς χρησιμοποιούνται, για ποιο λόγο δίνουν αποτέλεσμα, το οποίο οφείλει, λιγότερο ή περισσότερο να τυχαίνει αποδοχής, θαυμασμού, επιβράβευσης, αλλά και αδιαφορίας, χλευασμού, αποστροφής. Όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου (και έρχεται αργά ή γρήγορα, καθώς τα έτη φεύγουν), αυτό που αποτελεί του "έργο" σου είναι πλέον πίσω σου, ευδιάκριτο, σε ακολουθεί και, αν τα λογικά σου στέκουν στη θέση τους, το παρατηρείς και αναρωτιέσαι: "Αυτό είναι λοιπόν!" Ο χρόνος το έχει απομακρύνει από την επικράτειά σου, είναι πια "άλλο". Αν το φυλλομετρήσεις και σταθείς εδώ ή εκεί να διαβάσεις μερικές σελίδες, το "έργο" σου μπορεί να σε εκπλήττει, να σε στενοχωρεί, να μην το ανέχεσαι. Έχεις την δυνατότητα να το απαρνηθείς, να το αποκηρύξεις, στο μεταξύ το έχεις αφήσει να κυκλοφορεί, είχες την αυταπάτη ότι καλώς υπήρχε και καλώς κυκλοφορούσε. Τώρα όμως; Τώρα στο τέλος του βίου σου, σκέφτεσαι πως έριξες στον σωρό των ανθρώπινων λόγων ένα κατασκεύασμα που, αν δεν είναι σκουπίδι, είναι εφήμερο. Δεν πρόκειται για κληρονομιά προς τους επιγενόμενους, οι οποίοι φέρουν στις πλάτες τους, θέλοντας και μη, εκείνο τον σωρό, από όπου ό,τι και αν αφαιρέσουν, πάλι πολλά μένουν και το βάρος τους είναι ασήκωτο.
Μπορώ να καταλάβω τον Φραντς Κάφκα, γιατί βλέπεις ξεκάθαρα πως το "έργο" δεν είναι αυτό που νόμιζες ότι είναι: αλλού ξεκίνησες και αλλού έφτασες, εκεί που σε πήγαν οι λέξεις, εκεί όπου αυτές ύψωσαν το έργο τους, αδιάφορες για τα σχέδιά σου. Ποτέ δεν θα πιστέψω ότι ο συγγραφέας γράφει αυτά που έχει στο νου του να γράψει. Μάλλον, τα γραμμένα υπάρχουν και αναζητούν το χέρι που θα τα γράψει με τον έναν τρόπο ή τον άλλο. Όσο είσαι εν ζωή, δεν είναι εύκολο να καταστρέψεις τα κείμενά σου, ο Νικολάι Γκόγκολ το έπραξε σε ώρα κακιά, όχι με ψυχραιμία. Δεν είναι εύκολο να απαρνηθείς εν ζωή το μαρτύριο του "έργου" που έζησες. Αυτό δεν σε απαλλάσει από την ενοχή της γραφής. Απευθύνεσαι λοιπόν σε κάποιον φίλο να πράξει αυτό που δεν θα πράξεις. Και τι ατυχία: αυτός δεν θα το πράξει! Επειδή δεν έχει καταλάβει!
Julio Ramón Ribeyro (1929-1994) Cuentos Completos, Alfaguara 1994. Περουβιανός διηγηματογράφος.
