Βραβείο Ποίησης 2021

ΗΔήμητρα Κωτούλα γεννήθηκε το 1974 στην Κομοτηνή και μεγάλωσε στην Ξάνθη. Σπούδασε ιστορία, αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων. Είναι διδάκτορας ιστορίας της τέχνης, με ειδίκευση στη Βυζαντινή και Μεσαιωνική τέχνη, στο Courtauld Institute of Art του Λονδίνου. Εξειδικεύτηκε περαιτέρω στην Αμερική (Πανεπιστήμιο Princeton, Dumbarton Oaks Centre του Πανεπιστημίου του Harvard στην Ουάσινγκτον). Σήμερα εργάζεται ως αρχαιολόγος-ιστορικός τέχνης στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Είναι επιστημονικός συνεργάτης της Βρετανικής Σχολής Αθηνών και διδάσκει Βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική της Μεσογείου σε Αμερικανούς φοιτητές στο College Year in Athens (Διεθνές Κέντρο Μεσογειακών Σπουδών).
Πρωτοέγραψε σοβαρά ποιήματα ως φοιτήτρια Erasmus στο Λονδίνο (Kings’ College) με τον Roderick Beaton. Έκτοτε έχει εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές και ένα βιβλίο μετάφρασης σε συνεργασία με τον Χάρη Βλαβιανό, που ήταν από τους πρώτους που πρόσεξαν τη δουλειά της. Ποιήματα και δοκίμιά της έχουν παρουσιαστεί σε ευρωπαϊκά και διεθνή ποιητικά φεστιβάλ και έχουν δημοσιευτεί σε ανθολογίες, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και σε ηλεκτρονικά και έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες όπως τα: Ποιητική, The Books' Journal, Διάστιχο, Book Press, φρμκ, Xάρτης, Poetry Review, The Columbia Review, Mid-American Review, Denver Quarterly, Copper Nickel, World Literature Today, Drunken Boat, Blue Lyra, New Poetry in Translation, Poesis International, Nuori Voima, Lyrin Vännen κ.ά.
Είναι σταθερή συνεργάτης του «με τα λόγια γίνεται» (μτλγ), σειρά εκδηλώσεων για την ποίηση και την ποιητική τέχνη, που διοργανώνουν η Ελληνοαμερικανική Ένωση (Hellenic American Union) και ο ποιητής Παναγιώτης Ιωαννίδης.

Μεμονωμένα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε δεκατρείς γλώσσες από ποιητές όπως οι: Fiona Sampson, David Connolly, Peter Constantine, Jacques Bouchard, Hans Thrill, Ulf Stolterfoht, Michaela Prinzinger, Angela Bratsou, Vladimir Boscković κ.ά. Έχει μεταφράσει από το έργο των αμερικανίδων ποιητριών Louise Glück, Sharon Olds και Jorie Graham.
Το 2023 θα κυκλοφορήσει επιλογή ποιημάτων της, από τις δύο πρώτες συλλογές της, στην Αμερική, σε μετάφραση της ελληνοαμερικανίδας ποιήτριας Maria Nazos, οποία έχει αφιερώσει μέρος της διδακτορικής διατριβής της στην ποίηση της Κωτούλα, με πρόλογο της A.E. Stallings, από το World Poetry Books σε επιμέλεια των Matvei Yankelevitch και Peter Constantine.

Ε  Ρ  Γ  Ο  Γ  Ρ  Α  Φ  Ι  Α
ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΩΤΟΥΛΑ

_ΠΟΙΗΣΗ
Τρεις νότες για μια μουσική, Νεφέλη, 2004.
Η επίμονη αφήγηση, Εκδόσεις Πατάκη, 2013.
Θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος – Ποιήματα της λευκής σελίδας, Εκδόσεις Πατάκη, 2021.

_{ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ}
Λουίζ Γκλικ, Πιστή και ενάρετη νύχτα, (σε συνεργασία με τον Χάρη Βλαβιανό) Αθήνα, Εκδόσεις Στερέωμα, 2020.

*

Μια απόπειρα ποιητικής αυτοβιογραφίας της επιχειρείται από την ίδια στο: Δήμητρα Κωτούλα, Η αλμυρή ουσία της γλώσσας: Στίχοι έξω απ’ τα βιβλία, Μια προσωπική περιήγηση στην ελληνική ποίηση από τον Σολωμό ως τις μέρες μας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ελληνοαμερικανικής Ποίησης και του «Με τα λόγια γίνεται» για την επέτειο των 100 χρόνων από την ελληνική Επανάσταση του 1821:

Και εμπλουτισμένο στο:

Δήμητρα Κωτούλα, «Αυτή η αλμυρή ουσία στη γλώσσα ποίηση είναι», The Books’ Journal 124 (Νοέμβριος 2021).

Ακόμη και στο: https://www.greeknewsagenda.gr/interviews/reading-greece/7415-reading-greece-dimitra-kotoula-poetry-as-a-means-to-rescue-things-from-mediocrity-and-open-up-the-individual-into-new-skeptical-territories

(Reading Greece, Greek News Agenda, General Secretariat for Public Diplomacy, Συνέντευξη στην Αθηνά Ρώσσογλου).

H ποιήτρια απαγγέλει ποιήματα από τις δύο πρώτες συλλογές της στο: https://www.lyrikline.org/de/autoren/dimitra-kotoula
ιστότοπο του Haus für Poesie, που ιδρύθηκε το 1991 στη Γερμανία, με σκοπό την προώθηση της ποίησης και σήμερα εδρεύει στο Βερολίνο.

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

[ Για την ποίηση της Κωτούλα γενικά ]

«(Η Κωτούλα) διακριτικά μεταμορφώνει ...ιδιωτικούς δαίμονες σε μια δημόσια αντήχηση».
^{A.E. Stallings, Poetry Review}

«Το έργο της Κωτούλα βρίσκεται σε γόνιμο διάλογο με τους μεγάλους Έλληνες ποιητές του αρχαίου μύθου, όπως οι Σικελιανός και Σεφέρης».
^{Karen Van Dyck, Austerity Measures}

«Η Δήμητρα Κωτούλα... χωρίς αμφιβολία, μπορεί να θεωρηθεί μία από τις πιο αυθεντικές και πρωτότυπες ποιήτριες που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια». ^{Τόρστεν Ίσραελ, Balkanische Alphabete. Griechenland}

«Με την ωριμότητά της κατακτημένη από πολύ νωρίς (στις δύο όλες κι όλες συλλογές της έχει συμπυκνώσει ένα ολόκληρο σύμπαν), η Κωτούλα διαμορφώνει ένα σύστημα ποιητικής που κατορθώνει να επιστρέψει στο συλλογικό μέσα από τον μοναδικό ίσως δρόμο που μπορεί να ανοίξει προς αυτή την κατεύθυνση ο καιρός μας: την προσήλωση σε μιαν ατομικότητα η οποία δεν θα σταματήσει να απευθύνει το βλέμμα της στους άλλους και τον κόσμο όσο κι αν όλες οι γέφυρες και οι προσβάσεις έχουν γκρεμιστεί».
^{Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, The Books' Journal}

——————

Για τo βιβλίο
Θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος – Ποιήματα της λευκής σελίδας

——————

_{[ Σε έντυπη μορφή ]}

Ηλευκή σελίδα μεταμορφώνεται τώρα σε γέννηση φωτός, σε ανάστημα που θέλει να αγγίξει με το ύψος του τον ουρανό, σε λόγο ο οποίος θα αποσπάσει τη λευκή σελίδα από το άγχος της συντριβής και την προοπτική του αφανισμού, για να προσφέρει στην ποίηση τον ρόλο ο οποίος της ανήκει δικαιωματικά: να υπερβεί τη στενόχωρη μοίρα της στα ποιήματα της Επίμονης αφήγησης, να υπάρξει κόντρα στις εκκενώσεις του πραγματικού, να κατατείνει και πάλι προς τη συλλογικότητα, ακόμα κι όταν οι αντικειμενικές περιστάσεις το αποκλείουν κατηγορηματικά, να επιζητήσει τη σύνδεση του ατομικού με μια συλλογική οντότητα, η οποία θα βγει σώα μέσα από τις στάχτες της, έστω κι αν την επόμενη ώρα τα πάντα θα πέσουν, κατά πάσα πιθανότητα, για άλλη μια φορά στη φωτιά. Μόνο κατ' αυτό τον τρόπο άλλωστε θα καταφέρει η ποίηση να ταράξει τον ρυθμό τής ενθάδε κοσμικής γεωμετρίας. Είναι ηλίου φαεινότερον πως το λευκό αφήνει πίσω του τις ανατολικές συνδηλώσεις τού θανάτου, της δυστυχίας και του πένθους, για να εναγκαλιστεί τη δυτική εκδοχή του, τη χριστιανική αθωότητα και αγνότητα. Με τη διαφορά πως ένας τέτοιος χριστιανισμός βρίσκεται μακριά από το οποιοδήποτε ένθεο κέντρο, τροφοδοτώντας ένα ποιητικό έργο το οποίο πυκνώνει μέσα στον χρόνο, κατατάσσοντας την Κωτούλα μεταξύ των σημαντικότερων ποιητών όχι μόνο της γενιάς της, αλλά και της εποχής μας.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Ταράζοντας τον ρυθμό της ενθάδε κοσμικής αρμονίας», περ. Ποιητική 28 (Φθιν.-Χειμ. 2021).

_{[ Σε ηλεκτρονική μορφή: ]}

Με το τρίτο αυτό βιβλίο της, η Κωτούλα αποδεικνύει ότι μπορεί και σήμερα να γράφεται ποίηση υψηλής στόχευσης. Είναι ένα βιβλίο ωριμότητας μιας προσεκτικής και θαρραλέας πορείας. Προϋποθέτει τον απαιτητικό αναγνώστη, δηλαδή την οδυσσεϊκή ψυχή, διατεθειμένη να εκτεθεί στους κινδύνους, υποστηριγμένη από έναν αφυπνισμένο κριτικό νου… Η επίκληση του Σολωμού τόσο στις «Θέσεις» V.) όσο και στις «Αντιθέσεις» XV.), σε ρητή συνάρτηση με την πρόκληση της λευκής σελίδας, δείχνει την ατσάλινη πεποίθηση της συνέχειας μιας φωνής, που επιδιώκει να εγγραφεί στη μεγάλη παράδοση με γνώση και συναίσθηση… Η Κωτούλα αποδεικνύει εδώ τις ικανότητές της και στη μεγάλη σύνθεση, αφού τα ποιήματα του βιβλίου αυτού διαβάζονται ενισχυμένα και ως μέρος μιας τέτοιας συνεκτικής και δικαιωμένης προσπάθειας.
_{Μαρία Τοπάλη, «Επιμονή στην ποίηση», εφ. Η Καθημερινή, 19.10.2021:
https://www.kathimerini.gr/cul...}

Είναι μια ιδιαίτερα υψηλή αντίληψη για την τέχνη αυτή που την αντικρίζει ως τρόπο και στόχο ζωής, που τη βλέπει σαν μέθοδο και μεθόδευση της ανθρώπινης πράξης και δράσης. Από αυτή την άποψη, μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να προσδώσει στο όλο ποιητικό εγχείρημα τη βλέψη και την πρόθεση να αποτελέσει ή, έστω, να προσομοιάσει σε μία φιλοσοφική θέση που βάζει στη θέση της ζωής την τέχνη της γραφής η οποία, σε μια ακραία εκδοχή, μπορεί να φτάσει στο σημείο να χωνέψει και να αφομοιώσει εξ ολοκλήρου τον ανθρώπινο βίο και τον ίδιο τον άνθρωπο.
_{Ευσταθία Δήμου, «Ποιητική της ζωής», Poeticanet 28/12/2021: https://www.poeticanet.gr/poii...}

Ηνέα ποιητική συλλογή της Δήμητρας Κωτούλα αναδεικνύει με ευαισθησία, απλότητα και στοχαστική διάθεση την αέναη πάλη του ανθρώπου με το υπαρξιακό κενό και τα μονήρη συναισθήματα που επιφέρει αυτός ο αγώνας. Η ποιήτρια, στον ενδοσκοπικό μονόλογό της, αποτυπώνει συναισθήματα και ανησυχίες που αναβλύζουν από την πρωτόγνωρη πραγματικότητα του εγκλεισμού, δραπετεύοντας με τον τρόπο αυτό από τη δύσκολη πραγματικότητα. Έτσι, και η ποίηση δεν αναστέλλεται και η λευκή σελίδα γράφεται και το ποιητικό ταξίδι συνεχίζεται λυτρωτικά, καθόλου ανυπεράσπιστα.
_{Αγάθη Γεωργιάδου, «Θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος», Διάστιχο 11/1/2022 https://diastixo.gr/kritikes/p...}

Στο σύγχρονο ποιητικό τοπίο η τάση για δραστική κοινωνικά-επιτελεστική ποίηση συνυπάρχει με την τάση επιστροφής στην ατομικότητα ως έκφραση του ασύμπτωτου κοινωνίας-ατόμου, συνθήκη που δεν αναστέλλει την παραγωγή ποίησης, ούτε πάντοτε σημαίνει απόλυτη απόσυρση στο ιδιωτικό χωρίς αναγωγή στο συλλογικό. Τέτοια εξισορρόπηση επιχειρεί η Δήμητρα Κωτούλα… Τα δύο διακυβεύματα, διαχείριση του λυρισμού και αξιοποίηση του ώριμου ύφους σε ολισθηρό θέμα, όπως η λευκή σελίδα, επάξια κερδίζονται.»
_{Βαρβάρα Ρούσσου, «Πάθη της λευκής σελίδας», Η Εφημερίδα των Συντακτών 9/4/2022
https://www.efsyn.gr/tehnes/ek... class="firstLetterBigger">}
 

Η μεγάλη, η συντριπτική (και ως εκ τούτου για τη λογοτεχνική συνθήκη ακυρωτική) πλειοψηφία των νεότερων ποιητών αναπαράγει απρόσκοπτα (ήτοι ανυποψίαστα) την ποιητική κοινή που εμπέδωσαν ως ύστατη μοντερνιστική επιβίωση εκείνοι του ’70.
Η Δήμητρα Κωτούλα αφίσταται αυτής της πρακτικής, υπερβαίνει αυτόν τον ορίζοντα και, χωρίς φωνασκίες και δήθεν «προγραμματικές» υπερβολές, προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα αφετηρία. Και σε ποιο άλλο «περιβάλλον» θα μπορούσε να προστρέξει, όχι για να λάβει συνταγές αλλά για να αναπνεύσει μέσα του, παρά στην ιδρυτική στιγμή της νεοελληνικής ποίησης και εν γένει λογοτεχνίας, δηλαδή στον Διονύσιο Σολωμό… Αυτή η ποιητική στάση της Δήμητρας Κωτούλα έρχεται να σταθεί δίπλα σε εκείνη του προηγηθέντος Ηλία Λάγιου, αλλά και την ανάλογη του Γιώργου Μπλάνα, του Σπύρου Βρεττού, της Μαρίας Κούρση, του Ευγένιου Αρανίτση, όχι ως συνέχειά τους αλλά ως μία ακόμη, νέα εκδοχή∙ μαζί με εκείνη του ομηλίκου της Αλέξιου Μάινα, συνιστούν τις πλέον ελπιδοφόρες ποιητικές φωνές νεοτέρων, επειδή ακριβώς έχουν συνείδηση της ανάγκης επανίδρυσης του νεοελληνικού ποιητικού λόγου.
_{Κώστας Βούλγαρης, «Μια νέα αφετηρία», Η Αυγή 17/4/2022: http://avgi-anagnoseis.blogspot.com/2022/04/blog-post_947.html}