Το ποίημα «My philosophy of life» του πολυγραφότατου Τζον Άσμπερι δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην ποιητική συλλογή Can you hear the bird (1995) και αργότερα συμπεριλήφθηκε στον συγκεντρωτικό τόμο Notes from the air (2007) μαζί με πολλά άλλα ποιήματα από την όψιμη ποιητική του καριέρα που επέλεξε ο ίδιος.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι ν’ αναλύσει κάποιος ένα ποίημα. Η οπτική από την οποία το εξετάζει σαφώς διαφέρει από αναλυτή σε αναλυτή, εκφράζοντας συνήθως τις δικές του προσλαμβάνουσες, μορφωτικό επίπεδο, κοσμοθεωρία, πολιτικές πεποιθήσεις, προσωπικά βιώματα και ο κατάλογος μπορεί να μακρύνει κι άλλο. Ψάχνοντας να βρω αν έχει γραφτεί οτιδήποτε για το συγκεκριμένο ποίημα, έπεσα πάνω σ’ ένα paper κάποιου φοιτητή, ονόματι Jerry Thomas, από την Νομική Σχολή του Chicago - Kent College, ο οποίος θεωρεί πως ο Άσμπερι στο εν λόγω ποίημα αναφέρεται στα σεξουαλικά δικαιώματα των queer πολιτών. Μάλιστα, ανακάλυψα πως υπάρχει η άποψη πως ο Άσμπερι επιλέγει να μιλήσει για τις queer αρχές στην ποίησή του διαστρεβλώνοντάς τις σκόπιμα, όχι για αισθητικούς λόγους, αλλά ως τακτική επιβίωσης.[1] Επιπλέον, το βιβλίο που υποστηρίζει αυτό το misrepresentation του Άσμπερι διδάσκεται στα Πανεπιστήμια του Harvard και του Berkley. Όπως κι αν έχει, ένα είναι βέβαιο: ο Άσμπερι προσπαθεί ν’ αλλάξει τον τρόπο που βλέπει ο ποιητής τον εαυτό του σε σχέση με την κοινωνία στην οποία ζει.[2]
Στο «My philosophy of life» ο ποιητής κατασκευάζει ένα υποκείμενο που ενώ ως τώρα ζούσε χωρίς κάποιες αρχές – λέγοντας αρχές εννοούμε τους βασικούς κανόνες που ρυθμίζουν την προσωπική ή την κοινωνική συμπεριφορά – αποφασίζει να υιοθετήσει ένα σύνολο κανόνων, όμως ακόμη δεν ξέρει ποιους. Συνήθως, βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε αρχές και κανόνες εννοούμε τις κυρίαρχες. Το μόνο που γνωρίζει με βεβαιότητα το υποκείμενο είναι πως θα επηρεαστούν διάφοροι τομείς της ζωής του, κυρίως, η καθημερινότητά του. Το ποίημα θυμίζει εσωτερικό διάλογο του υποκειμένου με τον εαυτό του, λες και κάποιος του έχει ζητήσει να δηλώσει ότι θα υιοθετήσει μία φιλοσοφία για τη ζωή κι εκείνο επιχειρεί να την ορίσει. Ωστόσο, η έννοια του προσδιορισμού της μίας και μόνης κοσμοθεωρίας τού φαίνεται παράλογη. Και οπωσδήποτε θα χρειαζόταν παραπάνω από ένα ποίημα για να την εκφράσει. Το υποκείμενο (αλλά και ο ποιητής, προφανώς) διαθέτει αρκετό χιούμορ και καυστικότητα, ώστε να αναρωτηθεί αν τα χυδαία λόγια στους τοίχους των δημόσιων αποχωρητηρίων μπορεί να εκληφθούν ως φιλοσοφία. Με τρόπο κυκλικό και με νοηματικά κενά μεταξύ των στίχων, κενά που παραπέμπουν στα ιδιαίτερα διασκεδαστικά κενά των ιδεών, το υποκείμενο καταλήγει στο συμπέρασμα πως μάλλον θ’ αφήσει τα πράματα ως έχουν. Θα συνεχίσει να βλέπει τους φίλους του, θα τους φτιάχνει μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού για το χειμώνα προσπαθώντας ν’ αντέξει το κρύο και τα επικριτικά τους σχόλια, αλλά, βασικά, προσπαθώντας ν’ αντέξει τον εαυτό του. Αυτό το βρίσκει ανθρώπινο, και ευφυές επίσης. Παρότι το μήνυμα του ποιήματος παρέχεται με κυκλικό τρόπο, είναι σαφές: ν’ αφήσουμε τα πράματα όπως είναι. Άλλωστε, η ζωή από μόνη της είναι γεμάτη αλλαγές και μετατοπίσεις. Live, λοιπόν, and let live.
Η δική μου φιλοσοφία για τη ζωή
Τη στιγμή ακριβώς που νόμιζα πως δεν υπήρχε αρκετός χώρος
για άλλη σκέψη στο μυαλό μου, μου κατέβηκε αυτή η σπουδαία ιδέα―
ονομάστε τη φιλοσοφία της ζωής, αν προτιμάτε. Με λίγα λόγια,
θα άρχιζα να ζω με τον τρόπο των φιλοσόφων
σύμφωνα με ένα σύνολο ηθικών αρχών. ΟΚ, όμως, με ποιες απ’ όλες;
Αυτό ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι, το παραδέχομαι, αλλά είχα
κάνει μια αμυδρή πρόβλεψη για το πώς θα μοιάζει.
Τα πάντα, απ’ το να τρώω καρπούζι ή να πηγαίνω στο μπάνιο
ή απλώς να στέκομαι στην πλατφόρμα του μετρό απορροφημένος από τις σκέψεις μου
για λίγο, ή ν’ ανησυχώ για τα τροπικά δάση,
τα πάντα θα επηρεάζονταν, ή ακριβέστερα, θα κάμπτονταν
από τη νέα μου στάση. Δεν θα ήμουν ηθικολόγος,
ούτε θ’ ανησυχούσα για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, εκτός
απ’ το συνηθισμένο που υπαγορεύει το συμπαντικό μας ρολόι.
Αντ’ αυτού, μάλλον θ’ άφηνα τα πράματα όπως είναι
ενώ συγχρόνως θα τους έκανα ενέσεις με ορό απ’ το νέο ηθικό κλίμα
πάνω στο οποίο νόμισα πως έπεσα τυχαία, σαν ξένος
που χτυπάει κατά λάθος σ’ έναν τοίχο κι ανοίγει μια βιβλιοθήκη
κι αποκαλύπτεται μια ελικοειδής σκάλα και στο τέρμα της ένα πρασινωπό φως, κι
εκείνος μπαίνει αυτόματα μέσα
και η βιβλιοθήκη κλείνει, όπως συνήθως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις.
Αμέσως τον κατακλύζει ένα άρωμα ―ούτε από σαφράν, ούτε από λεβάντα, αλλά κάτι
ανάμεσα. Σκέφτεται μαξιλαράκια, σαν εκείνο πάνω στο οποίο ξάπλωνε συνήθως το
τεριέ Βοστόνης του θείου του και τον κοίταζε απορημένο με διπλωμένα τα μυτερά αυτιά
του. Κι έπειτα αρχίζει η μεγάλη πίεση. Ούτε μια ιδέα δεν προκύπτει από αυτή. Αρκεί η
σκέψη για να σου προκαλέσει αηδία. Αλλά ύστερα θυμάσαι κάτι που έγραψε ο Ουίλιαμ
Τζέιμς σε κάποιο βιβλίο που δεν διάβασες ποτέ ―ήταν ωραίο, διέθετε λεπτότητα, με τη
σκόνη της ζωής πασπαλισμένη σε όλη την επιφάνεια, σε τυχαία σημεία, φυσικά, αν και
ακόμα ψάχνεις για δαχτυλικά αποτυπώματα. Κάποιος το άγγιξε προτού καν το
διατυπώσει, παρότι η ιδέα ήταν δική του, κατάδική του.
Είναι ωραίο να πηγαίνεις στην παραλία το καλοκαίρι.
Υπάρχουν ένα σωρό μικρές εκδρομές που μπορείς να κάνεις.
Ένα σύδεντρο από νεαρές λεύκες καλωσορίζει τον ταξιδιώτη. Κοντά
βρίσκονται οι δημόσιες τουαλέτες όπου εξαντλημένοι οδοιπόροι έχουν χαράξει το
όνομα και τη διεύθυνσή τους, και ίσως και κάποια μηνύματα, μηνύματα προς τον
κόσμο, καθώς κάθονται στην τουαλέτα
και σκέφτονται τι θα κάνουν αφού τη χρησιμοποιήσουν
και πλύνουν τα χέρια τους στον νιπτήρα, προτού βγουν πάλι έξω στο ύπαιθρο. Μήπως
τους είχαν παρασύρει οι ηθικές αρχές και τα λόγια τους ήταν φιλοσοφημένα, όσο
ακατέργαστα κι αν ήταν;
Ομολογώ πως αυτόν το συλλογισμό δεν μπορώ να τον προχωρήσω παραπέρα ―
Κάτι τον εμποδίζει. Κάτι που δεν είμαι
αρκετά ικανός να δω. Ή ίσως πράγματι τρομάζω.
Τι πρόβλημα υπήρχε στον τρόπο που ενεργούσα πρωτύτερα;
Αλλά ίσως σκαρφιστώ έναν συμβιβασμό — θ’ αφήσω
τα πράματα περίπου όπως είναι. Το φθινόπωρο θα φτιάξω μαρμελάδες και γλυκά του
κουταλιού ενάντια στο χειμερινό κρύο και τη ματαιότητα,
και αυτό θα είναι κάτι ανθρώπινο, και ευφυές επίσης.
Δεν θα νιώσω αμήχανα από τ’ ανόητα σχόλια των φίλων μου,
ή ακόμα κι από τα δικά μου, αν και ομολογουμένως αυτό είναι πιο δύσκολο,
όπως όταν βρίσκεσαι σ’ ένα κατάμεστο θέατρο και κάτι που λες
εκνευρίζει τον μπροστινό θεατή που απεχθάνεται εντελώς την ιδέα
να μιλάνε μεταξύ τους δυο άνθρωποι που κάθονται κοντά του. Λοιπόν, πρέπει να
εκδηλωθεί κι αυτός ώστε οι κυνηγοί να δοκιμάσουν την τύχη τους και μαζί του —
αυτό λειτουργεί κι αμφίδρομα, ξέρετε. Δεν μπορείς πάντα
ν’ ανησυχείς για τους άλλους και συγχρόνως να διαθέτεις αυτοέλεγχο. Θα ήταν
κακοποιητικό και μάλλον τόσο λίγο διασκεδαστικό
όσο το να παρευρεθείς στο γάμο δύο αγνώστων.
Παρ’ όλ’ αυτά, τα κενά μεταξύ των ιδεών κρύβουν πολλή διασκέδαση.
Γι’ αυτό φτιάχτηκαν! Τώρα θέλω να βγείτε έξω
και να διασκεδάσετε, και ναι, να απολαύσετε και τη δική σας φιλοσοφία της ζωής.
Δεν εμφανίζονται κάθε μέρα φιλοσοφίες. Προσέξτε! Υπάρχει μια σπουδαία…
