Το λογοτεχνικό έργο του Αλεσάντρο Μπαρίκο είναι πια πολύ γνωστό στη χώρα μας, μέσα από τις εξαιρετικές μεταφράσεις της Άννας Παπασταύρου και άλλων, και εύκολα θα τον κατέτασσε κανείς στους αγαπημένους συγγραφείς του Ελληνικού κοινού. Ειδικά το τελευταίο του μυθιστόρημα, La Sposa Giovane (Η νεαρή σύζυγος), που μεταφράζεται τώρα στα Ελληνικά, έχει καταφέρει κάτι σπάνιο σε αφηγηματικό επίπεδο, ένα εντυπωσιακό σταδιακό πέρασμα από την περίτεχνη μυθοπλασία με σύνθετους χαρακτήρες στην σταδιακή παρείσφρυση και ανάδυση στο τέλος του χαρακτήρα του ίδιου του συγγραφέα. Από αυτό το βιβλίο μας εμπιστεύθηκαν η Άννα Παπασταύρου και οι εκδόσεις Πατάκη την προδημοσίευση του πρώτου κεφαλαίου.
Σχεδόν άγνωστο στα καθ’ ημάς, ως τώρα, παραμένει το δοκιμιακό έργο αυτού του πολύ ιδιαίτερου αφηγητή. Δεν έχει μεταφραστεί καθόλου στη χώρα μας και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δύο πολύ ιδιαίτερα βιβλία, το I barbari (2006) και το The Game (2018), που πραγματεύονται ένα μείζονος σημασίας θέμα: την «μετάλλαξη» (όπως την χαρακτηρίζει ο ίδιος) του πολιτισμού μας στο τέλος του 20ού αιώνα, κάτω από την επίδραση της «ψηφιακής επανάστασης» τα χαρακτηριστικά και την ιστορία της οποίας διακρίνει, ανιχνεύει, ταξινομεί, αναλύει και αξιολογεί με μοναδική ευκρίνεια και γλαφυρότητα. Αυτό που παρατηρεί ο Μπαρίκο, με την φιλοσοφική του ματιά —και περιγράφει με την απαράμιλλη συγγραφική του δεινότητα— είναι η αλλαγή του πολιτισμικού προτύπου. Περνάμε από ένα κόσμο που θα μπορούσε να έχει ως σύμβολο τον κατακτητή με το προτεταμένο σπαθί πάνω στο άλογο σε έναν κόσμο με σύμβολο τον άνθρωπο καθισμένο μπροστά σε μια οθόνη με ένα πληκτρολόγιο, κάτι σαν λογότυπα της παλιάς και της νέας εποχής. Την μετάλλαξη από έναν κόσμο απόλυτα υλικό, απτό, πολεμικό, άνισο, τοπικιστικό και καθοδηγούμενο από ελίτ γνώσης και εξουσίας που πιστεύουν στην αξία της σκληρής και εξειδικευμένης εργασίας σε έναν κόσμο άυλο, γρήγορο, ευμετάβλητο, επιφανειακό, παιγνιώδη, που διαχέει την πληροφορία σε όλους μας και ο οποίος καθώς φτιάχνει ένα παράλληλο εικονικό σύμπαν που συνυπάρχει και συνδυάζεται με το πραγματικό. Απογειώνει έτσι τις δημιουργικές δυνατότητες αλλά και δημιουργεί στην πορεία του νέες τεχνολογικές και οικονομικές ελίτ, που ξέρουν να παίξουν καλά το καινούργιο παιχνίδι με τις πολλαπλασιασμένες εκδοχές και τους αυτοματισμούς του, ένα παιχνίδι με άλλες εντελώς αξίες από εκείνες του περασμένου αιώνα. Ένα μόνο παράδειγμα αυτών των δυνατοτήτων είναι το πιο πρόσφατο πρότζεκτ του Μπαρίκο, μια ανάγνωση από τον ίδιο του μονολόγου του 1900 με την μορφή crypto-art, το πρώτο λογοτεχνικό έργο Ιταλού συγγραφέα που γίνεται NFT, και που προσφέρει στο κοινό δωρεάν (opensea.io/nvcnt) μέχρι τον Μάρτιο που θα αρχίσει να πωλείται, και του οποίου την παρουσίαση περιλαμβάνουμε στο παρόν αφιέρωμα.
Παρουσιάζουμε επίσης το τελευταίο κεφάλαιο του I Barbari ,
με τίτλο «Σινικό Τείχος», που αναλύει ευφυέστατα το μείζον και επίκαιρο
ζήτημα του φόβου της διαφορετικότητας και της μεταλλαγής.
Φυσικά
το ζήτημα της εκπαίδευσης σε αυτό τον μεταλλαγμένο κόσμο απασχολεί
έντονα τον συγγραφέα-διανοητή, καθώς η παιδεία μοιάζει να βραδυπορεί,
μένοντας προσκολλημένη σε αναχρονιστικά πρότυπα που δεν προετοιμάζουν
για την διαρκώς μεταβαλλόμενη ζωή σε ένα κόσμο που εξελίσσεται και ήδη
έχει άλλες αρχές λειτουργίας. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι συχνά τα
δοκίμια του Μπαρίκο ξεκινούν ως μια σειρά άρθρων σε κάποια ιταλική
εφημερίδα, καθώς η άμεση επικοινωνία με τον κόσμο τον ενδιαφέρει πολύ
και στη συνέχεια εκδίδονται ως βιβλίο. Τον Μάρτιο του 2021 δημοσίευσε
στην Il Post μια σειρά τεσσάρων δοκιμιακών άρθρων
προβληματιζόμενος πάνω στις επίδραση της πανδημίας στη ζωή μας και
θέτει ανοιχτά τα ζητήματα της εκπαίδευσης σε αυτές τις νέες συνθήκες.
Ο ιταλομαθής συνάδελφος ψυχίατρος Αλέξανδρος Καλπάκης μετέφρασε για
τον Χάρτη την σειρά άρθρων ‘maj piu’ και η πανεπιστημιακή ψυχολόγος και
καθηγήτρια συστημικής ψυχοθεραπείας Valeria Pomini, έγραψε ένα επίμετρο
σχολιάζοντάς το. O Α. Καλπάκης μετέφρασε επίσης το κεφάλαιο από το I barbari και
την παρουσίαση του καινούργιου NFT πρότζεκτ. Εγώ προσπάθησα να
παρουσιάσω κάποια βιογραφικά στοιχεία που δείχνουν την πολυπλοκότητα
και το βάθος της παιδείας του Μπαρίκο, που ίσως αποκτούν ιδιαίτερη
σημασία καθώς περνάει μια μεγάλη περιπέτεια με την υγεία του
(αναμένοντας μεταμόσχευση μυελού των οστών για χρόνια μυελογενή
λευχαιμία, κάτι που ίδιος ανακοίνωσε στο κοινό μόλις στα μέσα
Ιανουαρίου).
Αυτή η κοινή προσπάθεια έγινε γιατί πιστεύουμε πως
είναι σημαντικό να παρουσιαστεί ο προβληματισμός του Αλεσάντρο Μπαρίκο
στο ελληνικό κοινό, ελπίζοντας πως αυτό θα δώσει μια ώθηση να
μεταφραστούν σύντομα και τα μη μυθοπλαστικά του βιβλία στη γλώσσα μας. Η
δική μου γνώμη είναι ότι αποτελούν την πιο οξυδερκή ανάλυση που έχω
διαβάσει την τελευταία δεκαετία για την μείζονα και ριζική αυτή μεταβολή
στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού που, κοντολογίς, αλλάζει τα
πάντα.
