Μικρή εισαγωγή στη νέα χρονιά

Το 2021 έφυγε χωρίς να λύσει κανένα από τα προβλήματα που του κληροδότησε το 2020. Παρά τις κάποιες αχνές ελπίδες με την έλευση του Μπάιντεν στην αρχή και την περιορισμένη επιτυχία του Σολτς στο τέλος, στο πεδίο της πολιτικής, μαζί με την οργάνωση του προγράμματος εμβολιασμών στο μέτωπο της πανδημίας, κι αυτό περιορισμένο γεωγραφικά, στις πλουσιότερες χώρες, αλλά κι εκεί με πολλά προβλήματα ‘αντίστασης’ από τους λαϊκιστές και τους παράφρονες, οι οποίοι είδαν εκεί νέο ‘πεδίον δόξης λαμπρόν’. Στις ΗΠΑ τίποτε δεν φαίνεται να έχει αλλάξει στη διάταξη των δυνάμεων και στη συγκρουσιακή δυναμική ενός βαθύτατου διχασμού που οδήγησε στην εισβολή στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου, ενώ τώρα μπαίνει στο χορό και το υπερσυντηρητικό Ανώτατο Δικαστήριο με σκοπό να απαγορεύσει τις αμβλώσεις, πηγαίνοντας το ρολόι κάμποσες δεκαετίες πίσω. Στην διεθνή σκηνή η ένταση στις σχέσεις της Δύσης με την Κίνα για την Ταϊβάν και με την Ρωσία για την Ουκρανία βαίνει αμείωτη. Στο εσωτερικό του Δυτικού ‘στρατόπεδου’ η Γαλλία και Αγγλία, μετά το Brexit, αρπάζονται σε κάθε ευκαιρία (AUKUS, αλιεία), με την τελευταία, στο εσωτερικό της, να μοιάζει με ακυβέρνητο σκάφος υπό την κυβέρνηση Τζόνσον που πλήττεται από απανωτά σκάνδαλα.

Κάπως έτσι υποδεχόμαστε το 2022, που φέρνει μαζί του και την θλιβερή επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922, για την οποία οπωσδήποτε θα ακούσουμε πολλά στους επόμενους μήνες. Κι η επέτειος αυτή έρχεται να δείξει ότι και στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, ουσιαστικά τίποτε δεν έχει αλλάξει, με τάσεις –αν μη τι άλλο– επιδείνωσης λόγω των εσωτερικών προβλημάτων της Τουρκίας.

Όμως η νέα χρονιά, επετειακά, συνδέεται και με πράγματα πιο ευχάριστα και σημαντικά για όσους ενδιαφέρονται για την λογοτεχνία.
Ο λόγος για το 1922 ως annus mirabilis της μοντέρνας αγγλόφωνης λογοτεχνίας, όπως συχνά χαρακτηρίζεται, γιατί τη χρονιά εκείνη δημοσιεύονται τα βιβλία Οδυσσέας του James Joyce [ο Χάρτης τού ετοιμάζει ειδικό αφιέρωμα για τον Ιούνιο], Έρημη Χώρα του T.S. Eliot και Το δωμάτιο του Τζάκομπ της Virginia Woolf. Είναι επίσης η χρονιά κατά την οποία ο Rilke ολοκληρώνει τις Ελεγείες του Ντούινο και τα Σονέτα στον Ορφέα (εκδόθηκαν το 1923), αλλά και χρονιά δημοσίευσης του θεατρικού Ζαγγέζι του Χλέμπνικωφ, έργο-σταθμός στην ιστορία του Ρωσικού Φουτουρισμού.
Ελπίζω πως θα υπάρξουν ευκαιρίες να συζητήσουμε λίγο γι’ αυτά στη νέα χρονιά, αλλά προς το παρόν, εν είδει μικρής εισαγωγής, θα ήθελα να παραθέσω αποσπάσματα από δύο επιστολές, γραμμένες την ίδια μέρα (7 Φεβρουαρίου 1922) που αναγγέλλουν την ολοκλήρωση δύο έργων, ορόσημων της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

* Πρόκειται για το βιβλιοπωλείο Shakespeare & Co. στο Παρίσι, της Sylvia Beach, η οποία είχε αναλάβει την έκδοση του βιβλίου του Joyce. Σχετικά με το λάθος στο εξώφυλλο που αναφέρει ο Joyce, μάλλον σχετίζεται με το χρώμα (το γαλάζιο της ελληνικής σημαίας) για το οποίο η Beach σημειώνει στα απομνημονεύματά της: «Υπήρξε ένα πρόβλημα με το χρώμα του εξωφύλλου, που έπρεπε να είναι σαν το όμορφο γαλάζιο της ελληνικής σημαίας, που κοσμούσε τιμής ένεκεν την πρόσοψη του βιβλιοπωλείου. Το ελληνικό γαλάζιο δεν υπήρχε πουθενά στη Γαλλία. Τελικά ένας φίλος το εντόπισε στη Γερμανία, όπου λιθογραφήθηκε πάνω σε χαρτόνι. Γι’ αυτό το μέσα μέρος του εξωφύλλου ήταν λευκό»]. Όσο για τον αριθμό των πρώτων αντιτύπων που παρελήφθησαν, η Beach αναφέρει ότι ήταν δύο. Το ένα το παρέδωσε στον Joyce στο σπίτι του και το άλλο το έβαλε στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου. Τα νέα της κυκλοφορίας του βιβλίου μαθεύτηκαν και πλήθος κόσμου συνέρρευσε στο βιβλιοπωλείο, όπου όλοι θέλοντας να δουν το μοναδικό αντίτυπο λίγο έλειψε να το σκίσουν καθώς το τραβούσαν ο ένας από τα χέρια του άλλου. Φυσικά όλοι διαμαρτύρονταν για την καθυστέρηση.