Ρεαλισμός και παραδοξότητα στην επικράτεια της μικρής φόρμας

Σύνθεση του Δημήτρη Καλοκύρη
Σύνθεση του Δημήτρη Καλοκύρη

Ευσταθία Δήμου: «Κλέφτες + αστυνόμοι», εκδ. Γκοβόστη, 2020

Η φιλόλογος και μάχιμος εκπαιδευτικός Ευσταθία Δήμου (γεν. ΄82), έχει ήδη διαγράψει συνεχή συγγραφική πορεία, με αξιόλογα κριτικά κείμενα για το βιβλίο, τρεις ποιητικές συλλογές —τη συλλογή Στη σπορά των Αστεριών, από τις εκδ. Ευθύνη, τα Σονέτα από τις εκδ. Gutenberg και την Απώλεια Λήθης από τις Εκδόσεις των Φίλων, το δοκίμιό της, Ποίηση σε δύο πράξεις, στο Κατά ανεφίκτου γλυφές, των Κ. Θ. Ριζάκη και Γιώργου Δελιόπουλου, από τις εκδόσεις ΑΩ, και τη συλλογή διηγημάτων Κλέφτες + αστυνόμοι από τις εκδόσεις Γκοβόστη.
Αν στην ολιγόστιχη και με ποικίλη θεματική ποίησή της εμφανίζεται σχετικά κλασικότροπη εστιάζοντας περισσότερο στον ρυθμό, στα διηγήματά της φαίνεται να ρίχνει το βάρος στη γλωσσική και περιγραφική αρτιότητα αλλά και την ώριμη διαχείριση της ασάφειας, σε συνδυασμό με τη δύναμη της έκπληξης και τους κανόνες της απροσδιοριστίας. Στις έντεκα αινιγματικές εξιστορήσεις της και τον θεατρογενή διάλογο Κλέφτες + αστυνόμοι, που χαρίζει και τον τίτλο του στο βιβλίο, η γραφή της, διακριτή για τη μορφική και νοηματική της ομοιογένεια, έχει ως απώτερο στόχο ν’ αναδείξει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το δυσεπίλυτο πρόβλημα της πολλαπλής ταυτότητας και της ανακάλυψης του εαυτού.
Με προμετωπίδα τούς ελλειπτικούς στίχους του Αντώνη Φωστιέρη «Όσο θύμα και θύτης θα γέρνουνε/Σταθερά προς το χώμα/» από Το ζώο της ξηράς, στο πρώτο κατά σειρά διήγημα Η Αφροδίτη της Κω, επιλέγει για κεντρική περσόνα της μια σαραντάρα αρχαιολόγο που αποφασίζει να υποβάλλει παραίτηση μετά από επτά συναπτά χρόνια γραμματειακής υπηρεσίας στο Υπουργείο Πολιτισμού, με σκοπό να επικεντρωθεί στις σπουδές της.
Συμμετέχοντας σε ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα, που στόχο έχει να καταγράψει τα —διασωθέντα και μη— αγάλματα της αρχαιότητας, η αρχαιολόγος επικεντρώνεται σε εκείνα που αναπαριστούν τη θεά Αφροδίτη, και πιο συγκεκριμένα, την Αφροδίτη της Κνίδου. Προς τούτο, ταξιδεύει στην Κω, νησί που εμπλέκεται εξ ημισείας με την απέναντι πλευρά, στην υπόθεση του αγάλματος. Όταν, στην περιήγησή της στο τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο, προθυμοποιείται να τη βοηθήσει κάποιος Τέλης Παγώνης, η ρεαλιστική αφήγηση αρχίζει να παίρνει τον χαρακτήρα του αλλόκοτου, τόσο ως προς την πραγματική ύπαρξη και τα λεγόμενα του άντρα, όσο και ως προς την αντιμετώπισή τους από την ίδια.
Η απροσδόκητη αλλά και αμφίβολη αποκάλυψη της ταυτότητας του, με δεδομένη και τη δική της εμμονική σχέση με το άγαλμα, θα αφήσει το τέλος της περιπλάνησής της ανοιχτό σε όλα τα ενδεχόμενα, ενώ στο ίδιο κλίμα της εμμονής και της αμφιβολίας, φαίνεται να κινείται και η ιστορία που ακολουθεί (Υπόθεση Δόξα), με τον επίσης μεσήλικα Στέλιο Καββαδία, δεσμοφύλακα στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Κομοτηνής, ν’ αναλαμβάνει την «κατ’ ιδίαν» φύλαξη του εικοσιοχτάχρονου κρατουμένου, Λαυρέντη Δόξα, που κατηγορείται για τρομοκρατία. Κι ενώ κατά τα φαινόμενα τα πράγματα εξελίσσονται μέσα σε απολύτως ξεκάθαρα και ρεαλιστικά πλαίσια, στη συνέχεια αποκτούν και εδώ άλλη βαρύτητα, γίνονται ακόμη πιο αλλόκοτα και μυστηριώδη. Η στενή σχέση και η καλή χημεία που θ’ αναπτυχθεί ανάμεσα στον νεότερο ηλικιακά κρατούμενο και τον άνθρωπο που τον επιβλέπει, θα οδηγήσει και τους δύο στην απόλυτη ταύτιση, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά — ταύτιση, που θα καταλήξει σε μια κατάσταση τόσο αναπάντεχη, που παρά τη δραματική της διάσταση προκαλεί θυμηδία.
Το ίδιο αναπάντεχο αλλά και ευφυώς ψυχογραφικό θα αποδειχτεί και το τρίτο κατά σειρά διήγημα (Ερωτικό τρίγωνο), ενώ και στις Δίδυμες, οι μαθήτριες που εμπαίζουν τη νοημοσύνη του καθηγητή τους αποκρύπτοντας τις πραγματικές τους ταυτότητες, προσδίδουν έναν τόνο περισσότερο ανάλαφρο και περιπαιχτικό.
Αποκαλυπτικά πραγματικών ή ονειρικών υπαρκτικών εμπειριών, με μπορχεσιανές ατμόσφαιρες και σχεδόν σουρεαλιστικές —μες στην αλλόκοτη ρευστότητά τους—ανακατατάξεις και ανατροπές, είναι και τα διηγήματα που ακολουθούν (Η άγνωστη, Βάλε καφέ, Η γιαγιά, αλλά και το διαλογικό Κλέφτες κι αστυνόμοι), όπως και τα πιο σύντομα Ο κλέφτης, Συνάντηση παρά λίγο, «Τέλειο» και Μια ωραία πεταλούδα, όχι μόνο για το στιβαρό της γραφής αλλά και για το ευφάνταστο της πρωτοτυπίας τους, με το πρωτοπρόσωπο τελευταίο να αφηγείται τη μυθική περιπέτεια μιας γάτας, που σαν σε όνειρο, ζει, σκέφτεται και αντιδρά ως άνθρωπος, μέχρι την τελική —φανταστική ή μη—, μεταμόρφωσή της σε πεταλούδα (πιθανή αλληγορική παραπομπή στις γυναίκες «πεταλούδες της νύχτας», που γίνονται σκλάβες στα χέρια των επιτήδειων).

 

αυτόν το μήνα οι εκδότες προτείνουν: