Μια τελετή θεμελίωσης

Έχουν περάσει κάποια χρόνια από τότε που παραβρέθηκα στη Σκόπελο των Βορείων Σποράδων, στη Χώρα του νησιού, σε έναν «αγιασμό» για τη θεμελίωση μιας «πρώτης» κατοικίας ενός νέου ζευγαριού. Αρχές του χειμώνα, με ένα Βαρδάρη που έκανε το σώμα να σφίγγεται, ανηφόρησα προς τη συνοικία του «Χριστού» και βρέθηκα να αντικρίζω το σκάμμα με φόντο το πέλαγος. Στο βάθος ο Άθως. Βορράς αδυσώπητος. Το φως ουδέτερο, χωρίς φωτοσκιάσεις, ένα μουντό φθινοπωρινό πρωινό.
Παρόντα όλα τα πρόσωπα της συνοικίας, νοικοκυραίοι διάφοροι, οι γείτονες και οι γειτόνισσες, γυναίκες κυρίως μιας κάποιας ηλικίας, ο πρωτομάστορας και το συνεργείο του, οι τεχνίτες και οι εργάτες, οι αγωγιάτες, ο μηχανικός, φίλοι και συγγενείς, οι ιδιοκτήτες.
Το οικόπεδο προετοιμάζεται κατάλληλα πριν την διεξαγωγή της τελετουργίας. Αφού περιβραχεί, και οργωθεί για να μαλακώσει το χώμα, καθορίζονται τα επακριβή όρια – σύνορά του σε σχέση με τα γειτονικά οικόπεδα. Ο πρωτομάστορας του συνεργείου, έχοντας κάποιο σχέδιο από τον μηχανικό, έχει προηγουμένως επιμεληθεί ώστε να χαραχθούν τα όρια της εκσκαφής και να σκαφτούν μέχρι το επίπεδο των θεμελίων, δημιουργώντας το σκάμμα, όπου και θα διαδραματισθούν τα δρώμενα. Δρώμενα που περιλαμβάνουν προσανατολισμό και εύρεση των σημείων του ορίζοντα, με την δημιουργία ενός κυκλικού περιγράμματος και την χάραξη ενός τετραγώνου ή επιμήκους ράμματος.
Ο αγιασμός του χώρου γίνεται από τον τελεστή ιερέα που διαβάζει μια ευχή. Φιγούρα μαυροντυμένη που ατενίζει προς την Ανατολή. O άνεμος κάνει το ράσο με το πετραχήλι να κυματίζουν.
Τα αντικείμενα που υπάρχουν είναι ένα μικρό ξύλινο νησιώτικο τραπέζι, το Ευαγγέλιο και ο Σταυρός, μία εικόνα του προστάτη αγίου του εργοδότη ή του πρωτομάστορα, ένα θυμιατήρι, ένα δοχείο με νερό, δυο κηροπήγια με κεριά, ένα μάτσο βασιλικός. Μέσα στο σκάμμα, ο θεμέλιος λίθος με κεριά, ένα μυστρί και έτοιμη λάσπη.
Όργανα μιας ιερής τελετής. Αγιασμού των θεμελίων ενός νέου κτίσματος. Καθαγιασμός και μεταμόρφωση του συνηθισμένου χώρου σε ιδιαίτερο κέντρο του κόσμου. Σημείο συνάντησης Ουρανού και Γης, άξονας επικοινωνίας διαφορετικών επιπέδων της ύπαρξης, μικροκοσμική εικόνα μιας εν τη γενέσει της, δημιουργίας. Το βάπτισμα του Σταυρού στο νερό και το ράντισμα στις τέσσερις κατευθύνσεις, κινήσεις αρχετυπικές μιας άχρονης τελετουργίας προσανατολισμού. Τα λόγια του ιερέα, Λόγος Θεού, προσθέτουν ένταση στα δρώμενα:

Συμμετοχή σε μια κοσμογονία, επανάληψη της δημιουργίας ενός σύμπαντος. Οι λέξεις αυστηρές, περιγράφουν με γλώσσα «αρχιτεκτονική», μιλούν με κώδικες που κοιτάζουν το χώρο, τον θωρούν, τον «θεωρούν». Η τελετή καθαγιάζει το χώρο, τον κάνει μοναδικό. Οι λέξεις ιεροποιούν τα πράγματα, συντονίζουν τις ενέργειες σε ένα μήκος κύματος που κάνουν το χώρο ταυτόχρονα παγκόσμιο, συμπαντικό. Όλα αυτά δίχως καμία πρόθεση μεταφοράς, καμία διάθεση μετωνυμίας, αλλά κυριολεκτικά, σχεδόν με τον ίδιο «ρεαλισμό» που χρησιμοποιείται σήμερα από το «σινάφι» των «ειδικών».
Τα δρώμενα φάνηκαν κάποια στιγμή να ατονούν. Με το τέλος του αγιασμού μοιράζονται γλυκά και ρίχνονται σιδερένια κέρματα στο σκάμμα, για να είναι σιδερένιο το σπίτι. Είναι αυτά που θα μαζέψει κατόπι ο μάστορας για να κεράσει το συνεργείο του. Το τρατάρισμα του τσίπουρου και των λουκουμάδων ζέστανε κάπως την ατμόσφαιρα.
Ξαφνικά μια νέα τροπή έδωσε άλλο χρώμα στα πράγματα, πρόσθεσε ένα διαφορετικό τόνο στην αρχική τελετουργία. Οι ομιλίες άρχισαν να καταλαγιάζουν, η σιγή διαδέχθηκε τη βοή. Οι εργάτες πήραν θέσεις γύρω από το σκάμμα. Ο πρωτομάστορας εμφανίστηκε με τον κόκορα και τον απόθεσε πάνω στον θεμέλιο λίθο, έτοιμος να πρωταγωνιστήσει στη σημαντικότερη στιγμή της κατασκευαστικής διαδικασίας. Έχει ήδη συμβουλευτεί πέντε ημέρες μετά το γέμισμα του φεγγαριού, την ηλικιωμένη «μάντισσα» του χωριού που καθόρισε την ακριβή στιγμή της τελετής και φρόντισε η μέρα της θεμελίωσης και της θυσίας να μην είναι η ίδια με την ημέρα που έπεσε την προηγούμενη χρονιά η εορτή του Αϊ-Γιάννη του Λιοτρόπη (23-24 Ιουνίου).
Ο πρωτομάστορας στραμμένος στην Ανατολή, σαν άλλος κοσμικός ιεροφάντης, πραγματικός διάμεσος μεταξύ μικρόκοσμου και σύμπαντος, θυσιάζει τον κόκορα, χρησιμοποιώντας σαν θυσιαστικό εργαλείο το ίδιο το εργαλείο της τέχνης του, το σκεπάρνι. Επαναλαμβάνει μια αρχετυπική πράξη, μια ιεροφάνεια που συνδέει το πάνω με το κάτω, τη ζωή με το θάνατο, μέσω ενός ομφαλού, του θεμελίου λίθου, που καθαγιάζεται με αίμα.
Έπειτα κατευθύνεται στις τέσσερις γωνίες του οικοπέδου και ραντίζει με το αίμα του πτηνού τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, τα σημεία από όπου θα υψωθούν οι κολόνες. Προσανατολισμός και στατική σταθερότητα. Καθώς βαδίζει από σημείο σε σημείο, στην ουσία «οργώνει», ορίζει την περίμετρο, εγκαθιδρύει τον χώρο, γίνεται εν δυνάμει «ιδρυτής» του στερεού που θα γεννηθεί, θα πάρει ζωή και ορθωθεί στο κοντινό μέλλον. Δίχως λέξεις, χωρίς ομιλία, μονάχα με πράξεις, κινήσεις μέσα στο χώρο, το σώμα που εγγράφει τις διαστάσεις.
Το καθάρισμα με τη θυσία, εξευμενισμός χθόνιων δυνάμεων. Τέσσερα μπουκαλάκια με αγιασμό, μέλι και ζάχαρη θα τοποθετηθούν αργότερα, όταν θα γίνει η εκσκαφή στη βάση του καλουπιού.
Τα γεγονότα, όσα κατόρθωσε να συλλάβει η ματιά και να βιώσει ως ενεργό θέαση η ύπαρξη, περιγράφηκαν ως εδώ, εκλογικεύτηκαν μέσα από το κοίταγμα του δράστη αλλά και θεατή ταυτόχρονα , που συμμετέχει αλλά και παρατηρεί τα δρώμενα.
Οι δυο τελετές, ισότιμες και συμπληρωματικές ταυτόχρονα. Καθαγιάζουν το χώρο, ενώνοντας χθόνιες, συντονίζοντας γήινες και εξευμενίζοντας ουράνιες ενέργειες. Πραγματοποιούν μια τομή του πραγματικού χρόνου, προβάλλοντας σε ένα «άχρονο» τώρα, αυτό που κάποτε, in illo tempore, συνέβη στο σύμπαν.

Δημιουργία του σύμπαντος. Δημιουργία του κτίσματος. Αναλογίες δραματικές!